ОҚытудағы жаңА Әдіс-тәсілдер қоржынынан есбосын нағиша қожақҚызы №10 дарынды балаларға арналған облыстық «Білім-инновация»

сөздер  тапсырма  шартында болу  керек.  Сұрақтарға жауап  беру  арқылы  бос 
торларды толтыр. 
Үлгі: 
 
1) 
Тұрлаусыз мүше қатыспаған сөйлем қалай аталады? 
2) 
Баяндауыштың бір өзі сөйлемге негіз болатын жай сөйлемнің түрі. 
3) 
Құрамында  бастауышы  бар,  жасырын  тұрғанда  да  баяндауышы 
арқылы тауып алуға болатын сөйлем. 
 
4) 
Ойға қатысты сөйлем мүшесінің бірі түсіп қалған сөйлемнің түрі. 
 
Практикасы: 
«БАҒА  БЕРУ»  Сен  қалай  ойлайсың?  Не  істер  едің?  сұрақтары 
қатыстырылған тапсырмалар болуы керек. 
1. 
Төменде берілген сөйлемдердің құрылысы қалай жасалған?  
Мен оны таныдым. Ағам! Атақты ағам! Аты осы атырапқа әйгілі ағам! 
Бейшара, бақытсыз ағам! Жүрегім аузыма тығылды. Көкірегіме өксік толды. 
Көзіме жас келді.  
Бұл  толымсыз  сөйлемдер,  оларды  өзара  желілес  сөйлемдер  тобына 
іріктеу арқылы жасалған. 
2. 
Сен  қалай  ойлайсың?  а)  бұл  толымсыз  сөйлемдерді  толымды 
сөйлемдерге айналдырсақ, автордың ойын көркемдеп жеткізу тәсіліне нұқсан 
келе ме? ә) егер нұқсан келсе, себебін түсіндір; б) мұндай баяндау әдебиеттің 
қай түрінде кездеседі? 
 
Шәкірт  пікірі:  Менің  ойымша:  а)  жоғарыда  берілген  толымсыз 
сөйлемдерді  толымдыға  айналдырсақ,  автордың  айтқысы  келген  ойына 
ңұқсан  келеді;  ә)  себебі,  ол  сөйлемдердегі  қажетті  мүшелердің  айтылмауы 
арқылы  автордың  жан  тебіренісі  байқалып  тұр  және  кейінгі  ойда  алдыңғы 
ойдың желісі үзілмеген; б) мұндай баяндау көркем әдеби шығармаларды жиі 
кездеседі. 
 
 
1) ж  а 
л 
а 
ң 
 
 
 
2) ж  а 
қ 
с 
ы 
з 
 
 
3) ж  а 
қ 
т 
ы 
 
 
 
4) 
т  о 
л 
ы 
м 
с 
ы  з 
 
 
 24 
 

«
Блум түймедағы»  
Блум түймедағының алты күлтесі – сұрақтар типінің алты түрі. 
1. Қарапайым сұрақтар. Оларға жауап бере отырып, болған жайттар туралы 
әңгімелеп 
беруге 
болады. 
Дәстүрлі 
бақылау 
жұмыстарында, 
терминологиялық  диктанттарда, т.б. қолданылады. 
2. Анықтаушы сұрақ. Әдетте, «Сонда сіз солай демекшісіз ғой ..?», «Менің 
түсінуімше,  сіз  ...»,  «Менің  қателесуім  мүмкін,  бірақ,  меніңше,  сіз  былай 
айтқан  сияқты    болдыңыз...»  деген  сұрақтар  болады.  Бұл  сұрақтар  анықтау 
мақсатында жайдары  көңілмен берілуі керек. 
3.  Интерпретациялық  (түсіндіруші)  сұрақ.  «Неліктен  жапырақтар  күз 
мезгілінде  сарғаяды?» - деген сұрақтың жауабын оқушылар білетін болса, ол 
сұрақ жай сұраққа «айналады». 
4. 
Шығармашылық сұрақтар: «егер», «болса», «қалай болар еді» деген сияқты 
сөздермен келеді. 
5. Бағалау сұрақтары. «Неліктен бұл жақсы, басқасы жаман деген баға 
алды?», «Бір нәрсе екінші нәрседен несімен ерекшеленеді?» - деген сұрақтар 
бағалау  критерийлерін түсіндіруге бағытталған. 
6.  Тәжірибелік  сұрақтар.  «Күнделікті  өмірде  қай  жерде  байқайсыз?», 
«Кейіпкердің орында болсаңыз, не істер едіңіз?» - деген сипаттағы сұрақтар 
теория мен  практиканы ұштастырады. 
 
Сұрақтар түрі 
Сұрақтар ерекшелігі, 
мысалдар 
Олар не үшін қажет? 
Қарапайым 
«Не?..», «Қашан?..», 
«Қайда?..», «Қалай?..» 
сұраулы сөйлемдерден 
басталады 
Белгілі бір ақпаратты, 
мәліметті еске түсіру, 
анықтау үшін 
Нақтылайтын 
«Яғни сен...деп айтып 
тұрсың ғой?», «Егер мен 
дұрыс түсінсем,...?», 
«Мен қателесуім мүмкін, 
бірақ, меніңше, 
сендер.....деп айттыңдар?» 
Хабарламада 
айтылмаған, бірақ 
соған меңзеліп тұрған 
мәліметті алу үшін  
Түсіндірмелі 
«Неліктен?..» сұрауынан 
басталады 
Себеп-салдарлық  
байланыстарды 
орнату үшін 
Шығармашылық 
«Егер де...» шартты рай 
шылауының қатысуымен 
Болжам жасау үшін, 
мәселені жан-жақты 
 
 25 
 

жасалады: «Егер де...не 
болады?», «Қалай 
ойлайсыңдар, егер 
де...қалай дамыр еді?» 
қатыстыру үшін 
Бағалаушы 
«Неліктен бір нәрсе 
жақсы, енді бір нәрсе 
жаман?», «Бір сабақтың 
екінші бір сабақтан 
айырмашылығы қандай?», 
«Бас кейіпкердің іс-
әрекетіне қалай 
қарайсыңдар?» 
Оқиғалар, фактілер 
мен құбылыстарды 
бағалау, критерилерін 
анықтау үшін 
Қолданбалы 
«...қалай қолдануға 
болады?» «...не жасауға 
болады?», «Өмірде қай 
жерде кездестірер 
едіңдер?» 
Теория мен практика 
арасында байланыс 
ортату үшін  
 
 
 
«Боди-арт» 
Барлық  қатысушылар  бірінің  артына  бірі  тұрады.  Соңғы  ойыншы 
алдыңғының арқасына өзі қалаған суретті салады, ол ойыншы ненің суретін 
сезінгенін  өзінің  алдындағы  оқушыға  салады.  Осылайша  алдыңғы 
қатысушыға  дейін  сурет  салу  жалғасады.  Соңғы  және  бірінші  баланың 
суреттері  салыстырылып,  кімнің  тұсынан  ағаттық  кеткені  анықталады. 
Жағымды ахуал туады. 
 
 26 
 

Екі  қатарға  тұрып,  қай  қатардың  нәтижесі  әрі  тез,  әрі  дұрыс 
болғандығын салыстырып, жарыстыруға да болады. 
 
 
«Борт журналы»  
         
«Борт  журналы»  -  тақырыпты  оқып  үйренуде  өз  ойларын  жазуға 
үйретудің  әртүрлі  әдіс-тәсілдерін  қамтитын    жалпылама  атауы.  «Борт 
журналы»  қарапайым  түрде  мәтінді  оқу  алдында  және  оқу  материалымен 
танысқан соң қолданылады. Оқушылар келесі сұрақтарға жауап жазады: 
Берілген  тақырып  бойынша  маған  не 
белгілі? Мен не білемін? 
Мәтіннен  қандай  жаңалық 
туралы білдім? 
 
 
      
        
Мәтіннің  түйінді  ойларын  оқушылар  өздерінің  «Борт  журналына» 
енгізеді.  Оқу  кезіндегі  үзілісте  оқушылар  тақырыпты  өз  ойларымен, 
тәжірибелерімен  байланыстырып,  «Борт  журналының»  бағандарын 
толтырады.  Мұғалім  оқушылармен  бірлесе  отырып  жұмыс  орындайды, 
оқушылардың кейін жазбаларын пайдалана білулеріне мүмкіндік туғызады.  
«Бөлмедегі заттар» 
Сабаққа рефлексия жасау үшін әр оқушы бөлмедегі бір жансыз заттың 
атын  жазады.  Қағаздар  жиналып,  әр  оқушы  бір  қағаздан  суырып  алады  да, 
сол  заттың  атынан  бүгінгі  сабақ,  өзінің  оған  қатысы  туралы  сөйлейді. 
Мысалы: «Мен столмын. Бүгін маған тыныштық болмады. Алдымен, топқа 
бөліну үшін құлағымнан ұстап алып жан-жаққа сүйреледі. Содан соң үстіме 
қағаздар жайып тастап, постер сызды. Мен бүгін «Сын есімнің түрленуі оның 
шырай  формасына  енуі  екенін.  Шырайдың  екі  түрі  болатынын  айтып  бере 
аламын.» т.с.с. жалғасып кете береді. 
 
«Броундық қозғалыс» 
 
       
Сынып  ішіне  тақырыпқа  қатысты  мәліметтер  мен  ақпараттар 
орналастырылады.  Оқушылар  бүкіл  сынып  ішінде  қозғала  жүріп,  берілген 
тақырып бойынша ақпарат жинайды. 
 
 
 
 27 
 

«Бұл кім?» 
 
Жүргізуші ( мұғалім немесе әдейі дайындалған оқушы) сыныптағы бір 
оқушыны  ауызша  сипаттайды:  оның  бет  әлпетін,  сыртқы  пішінін,  киімін, 
сөйлеу  мәнерін,  әдеттерін  т.б.келтіреді.  Әрине,  ол  оқушының  есімін  атауға 
болмайды  және де сипаттардың барлығы да жағымды тұрғыдан болуы керек, 
мұнда оқушыны мақтаған дұрыс. 
Бір-екі  сипаттан  кейін  жүргізуші  оқушылардан:  «Бұл  кім?  Сіздер 
таптыңыздар  ма?»  деп  сұрап,  олардың  жауаптарын  тыңдайды.  Оқушылар 
таппаса, сипаттауды әрі қарай жалғастыра береді. 
Мысалы,  «Бұл  оқушының  күлкісі  өте  әдемі.  Ол  ақ  жейде  киген...Ол 
кім?...  Бұл  оқушыны  жолдастары  сыйлайды.  Оның  қолында  қаламсап  бар... 
Ол кім?...». 
Бұл  ойсергек  оқушылардың  бір-біріне  деген  ынта-ықыластарын 
арттыруға  бағытталған:  оқушылар  өздері  және  өзге  жолдастары  туралы 
әңгімелерді өте ұнатады. 
 
«
Бұл жауабы   болса, онда сұрақ  қандай болады?» 
 
Оқушыларға сөйлемдер беріп, жауап ретінде осы сөйлемдерді алу үшін 
сұрақ қандай болатынын анықтауды сұраңыз. 
 
«Бұлт үстіндегі саяхат» 
 
      
Нұсқау:  көздеріңді  жауып,  ыңғайлы  отырыңдар.  Екі-үш  рет  терең  дем 
алыңдар.  Мен  сендерді  бұлт  үстімен  саяхатқа  шақырмақшымын.  Томпақ 
жастықтардан  құралған    жұмсақ  тауға  ұқсаған  аппақ  мамық  бұлт  үстіне 
секіріңдер.  Аяқтарың,  арқаларың,  барлық  денең  осы  үлкен  бұлт  жастыққа 
ыңғайлы  орналасқанын  сезініңдер.  Саяхат  басталады.  Бұлт  жайлап,  көк 
аспанға  көтеріледі.  Самал  жел  беттеріңнен  сипайды.  Мұнда.  Биік  аспанда 
мүлгіген  тыныштық  орнаған.  Бұлт  сендерді  өздеріңді  бақытты  сезінетін 
жерге  жеткізеді.  Бұл  жерде  сендер  өздеріңді  байсалды  сезінесіңдер.  Осы 
жерде  ғажайып  және  таңқаларлық  оқиға  орын  алуы  мүмкін....(30  секунд). 
Енді сендер тағы да бұлт үстіндесіңдер. Ол сендерді қайтадан сынып ішіне 
әкеле  жатыр.  Бұлттан  түсіп,  оған  рақмет  айтыңдар...Бұлт  ақырындап  ауада 
ери  бастайды.  Қолдарыңды  созып,  көздеріңді  ашыңдар,  сендер  сергек, 
ширақ, зейіндісіңдер. 
 
 
 28 
 

«Бұрыштар»  
  
Мұғалім оқушыларға сұрақ ұсынады және мүмкін төрт жауабын 
сыныптың төрт бұрышына орналастырады. Оқушылар өзіне дұрыс деген 
жауаптың қасына барып тұрады, таңдаған жауаптарын топтық жұмыста 
тұжырымдайды және өздерінің көзқарастарын дәлелдейді. 
 
 
«Былғары қолғап»  
     
Ойын шарты: үш адамнан тұратын топтарға бөлініңдер: екі ойыншы, бір 
төреші.  Мұғалім  нұсқаған  уақытта  берілген  тақырып бойынша  сұрақ-жауап 
сағатын  ұйымдастырасыңдар.  Ол  қарсыласың  тоқтап  қалғанша  жалғаса 
береді. Төреші есеп жүргізіп отырады. Рөлдермен ауысып жүргізуге  болады. 
 
«Біз де» 
Ойынның шарты: Әңгімені зейін сала тыңдап, бұрыс пікірге қосылмау 
керек. 
1. Мен өзенге бардым. «Біз де!» 
2. Онда үйрек ұстап алдым. «Біз де!» 
3. Үйректің жартысын итім жеп қойды.  «Біз де!» Осыны айтып қалған 
оқушылар ойыннан шығады. 
 «
Білетініңіздің барлығы» 
Оқушылар  тарауды  оқуға  кірісудің  басында  ________  туралы  не 
білетінінің барлығын жазады.  Сосын мұғалім қайталауды болдырмас үшін, 
алынған ақпаратты пайдалана отырып, оқуды тиісті жолмен жүргізеді.  
«Білімдарлар» 
 
Ең  алдымен,    ойынның  басында  «білгірлер»  анықталады,  олар 
өздеріне топ құрады. Ойынға қатысушылар топтары бойынша парта басына 
отырады.  Бір  топ  тақта  жанында  қалады.  Басқа  топтардың  өкілдері  оларға 
оқылған  тақырыптары  бойынша  сұрақтар  қояды.Топтың  сұрақты  өз  ішінде 
талдауы  20  секунд  қана  жүреді  де,  бір  оқушы  жауап  береді  (кезекпен). 
Жеңімпаз топ дұрыс жауаптар мөлшерімен анықталады. 
«
Бір ауыз сөз» 
Оқушылар  стикерлерге  сабақ  туралы  бір  ғана  сөз  жазып,  оны  тақтаға 
жапсырады. Өз ойларын түсіндіріп береді. Стикерлерге сабақты бағалайтын 
 
 29 
 

келесі  сөздерді  жазуға  болады  (оларды  тақтаға  алдын-ала  тақтаға  жазып 
қойған  дұрыс):  ұнады,  пайдалы,  қажет,  білдім,  үйрендім,  қызықтым, 
ұмтылдым, есте сақтадым т.б 
«
Бірге ойлаймыз» 
Бұл  сыныбыңызда  талқылауға  және  диалогқа  ықпал  ететін  және 
«Қолыңды  көтеріп  адамға  сену»  көзқарасынан  бас  тартуға  көмектесетін 
жақсы тәсілі.  
1.  Оқушыларды 4 адамнан тұратын топқа бөліп, әр оқушыға 1-ден 4-ке дейін 
нөмір беріңіз.   
2.  Одан кейін сіз оқушыларға топта талқылау үшін сұрақ қоясыз. Берілген 
уақыт  біткеннен  кейін,  олар  өз  жауаптарын  планшетке  жазады  және 
сыныппен бөліседі.   
  
Сізге балалар арасында бәсекелестік тудыру үшін ұпай есептеу жүйесін 
пайдалануға  болады.  Одан  кейін  барған  сайын  күрделілігі  артатын 
сұрақтарды пайдалана отырып, сипатталған қадамдарды қайталайсыз.   
 
«Бір қадам алға...» 
Мұғалім  есіктен  кіргеннен  өткен  материалдарға  байланысты  сұрақтар 
қояды. Жауап дұрыс болса, бір қадам алға жылжиды, қате болса, бір қадам 
артқа  шегінеді.  Мұғалім  столына  жеткенше,  бірнеше  сұрақ  қою  арқылы 
оқушылардың зейінін сабаққа шоғырландырып алады. 
«
Бірлескен жұмыс дағдысын қалыптастыру» 
Сыныптастарды  бағалау  оқушылардан  бірлесе  жұмыс  істеуді  талап 
етеді. Әрине, ОүБ-нің өзі бірлескен жұмысты білдіреді, сондықтан бірлескен 
жұмыс дағдысын айқын және анық қалыптастыру қажет.  
Аталған үдерісті оқушылармен бірлескен жұмыс түсінігін талқылау арқылы 
бекітуге  және  осындай  сабақты  сабақтың  көзге  көрінетін  бөлшегі  етуге 
болады.   
«Бірлік» 
Оқушылар  шағын  топ  құрамында  бір  қолын  жұдырыққа  жұмып,  бір 
мезгілде  саусақтарын  ашады.  Мақсат:  оқушылардың  барлығы  да  бірдей 
саусақ  санын  көрсетуі  керек.  Ойын  оқушылардың  біркелкі  саусақ 
көрсеткенге дейін жалғасады. 
Ойын кезінде оқушылар сөйлеспеуі керек. 
 
 30 
 

 
«
Бір минут» 
Оқушылар кезек бойынша бір минут ішінде сабақ тақырыбы бойынша 
тоқтаусыз, қайталаусыз және қатесіз сөйлейді. 
 
«
Бір сөйлеммен түйіндеу» 
 
Оқушылар  олардың  тақырып  бойынша  білімдерін  түйіндейтін  бір 
сөйлем жазады.  Сөйлемдер кім, не, қашан, неліктен, қалай, қай жерде  және 
т.б. сөздерден тұруы мүмкін. Содан кейін сөйлемдерді сыныптастар бағалай 
алады, немесе көшіріп жазады, т.б. 
 
«
Венн диаграммасы» 
 
Бір-бірімен  айқасқан  екі  шеңбердің  екі  жағына  салыстыруға  берілетін 
нысандардың  сипаттамалары  жазылады.  Ал  айқасқан  жерге  екеуіне  ортақ 
сипаттар  тізіледі.  Салыстыруға  арналған  тапсырмаларды  осы  диаграммаға 
салып, оқушылар қызыға толтырады, яғни, салыстыру сияқты күрделі ойлау 
операциясын меңгереді. 
 
«
ВЕЕР» 
Қағазды  веер  пішінінде  бүктеп,  бірінші  оқушы  бір  бөлігіне  сабаққа 
қатысты  сұрақтар  жазып  шығады,  екінші  оқушы  екінші  бөлігіне  қысқаша 
жауап жазып тапсырады. 
 
 
 
 
 31 
 

«
Графикалық органайзерлер» 
Оқушыларға  өзін-өзі  бағалауда  көмек  көрсету  үшін  графикалық 
органайзерлерді қолданыңыз.  
«
Гүлдер» 
Оқушыларға  қағаздан  қиылған  үш  түсті  гүл  үлестіріледі.  Олар  сабақ 
қорытындысы бойынша жасыл түсті гүлді ең көп көмектескенге, сары гүлді 
ең  сыпайы  оқушыға,  ал  қызыл  гүлді  ең  жақсы  тыңдай  білген  балаға  беруі 
керек. Ең үлкен гүл шоғы кімде болар екен? 
«Ғажайып көрме»  
Бұл  –  ең  үздік  туындылар  мен  тосын  тапқырлыққа  негізделген 
әрекеттерді  тамашалауға  мүмкіндік  беретін  көрме.  Бала  өз  суретінің  тіл 
сабағының қай тақырыбына, қандай ұғым-түсінікке байланысты салынғанын 
айтып  беруі  шарт.  Өлең,  жұмбақ,  ертегі,  шығарма,  сыр-пікірлерін  ұсынған 
балалар өз шығармашылықтары жайлы тіл сабағына қатысты әңгімелеп, тілге 
қатысты  ойларын  би  тілімен,  шахмат  тілімен,  өзге  пәндер  терминдерімен 
және т.б. тосын тапқырлықтарымен танытар қиял еркіндігіне жол береді. 
Көрсетілімге  сай  киінуін,  дене  қимылы  мен  сөз  үндестігін  сақтауын, 
көпшілік  алдында  өздерін  әдепті  ұстауын  талап  ету  баланың  өзін  ортада 
қымсынбай, еркін ұстап үйренуіне жол ашады, көпшілік алдында өзін ұстау 
мәдениетін  игеруіне  қолайлы  орта  жасалады.  Киіну  мәдениетін 
қалыптастырады:  талғаммен  киіне  білу  –  адамның  өзіне  сенімді  болуының 
кепілі. 
Ой  мен  дененің  қимылының  ырғақты  үйлесуі  –  баланы  би  алаңында 
бұғып қалудан немесе оғаш қимылдаудан құтқарып, денесін игере алмаудан 
туған сенімсіздігін жояды. 
«Даналық ағашы»  
 
      
Оқушылар ішінен бір жүргізуші сайланады. Жүргізушінің қолында  қорап 
немесе  сандықша  болуы  керек.  Оқушылар  тақырып    бойынша    ашық 
сұрақтар  құрастырып,    жүргізушіге  береді.  Сұрақтар  құрастырылып  біткен  
соң, оқушылар  сандықшадан  кез келген  сұрақты  алып, дауыстап оқиды, 
толық  жауап  беруге    тырысады.  Қойылған  сұрақпен    берілген    жауап  
бағаланады. 
 
 
 32 
 

«Данышпан үкілер»   
1. 
Мәтінмен жұмыс істеудің негіздері. 
  
Мәтіннен  негізгі  (жаңа)  ұғымдарды  тауып,  оларды  алфавиттік  ретте 
жазыңыз.  Мәтіннен  сіз  күтпеген,  сіздің  бұрынғы  ұғымдарыңызға  қарсы 
тұрған ақпаратты табыңыз. Сізге жаңалық болған ақпаратты жазыңыз. 
2. 
Маңызды өмірлік даналық. 
 
Мәтіннің негізгі ойын бір сөйлеммен білдіріңіз. 
3. 
Таныс және таныс емес.  
 
Мәтіннен  сізге  алдында  таныс болған және    мүлдем  таныс  емес  ақпаратты 
табыңыз. 
4. 
Иллюстрациялық бейнелеу. 
 
Мәтіннің негізгі ойын сурет, сызба, карикатура т.б. арқылы бейнелеп көріңіз. 
5. 
Үлгі боларлық қорытынды. 
Оқыған  мәтіннен  келешекте  қажет  болатын  маңызды  қорытынды  шығаруға 
бола ма? 
6. 
Талқылауға арналған маңызды тақырыптар. 
 
Сыныпта  талқылауға  тұрарлықтай,  ерекше  көңіл  бөлуге  болатын  ойларды, 
пікірлерді табыңдар. 
«
Дарабоз» 
Бала  еңбегін  сабақта  бағалауға  рейтинг  жүйесінің  қарапайым  түрін 
ұсынар  едік.  Мұғалім  өзінің  жеке  шығармашылық  журналы  төмендегі 
бағытта  бағалау  жүйесін  қолданады.  Бұл  баланың  төмен  баға  алу 
қорқынышынан  туатын  қажетсіз  әрекеттерінен  арылып,  шынайы  еңбегімен 
көрінуге  ұмтылуына  ықпал  етеді.  Ұжымда  демократиялық  қатынастар 
орнатуға қызмет етеді. 
Ұтымдылығы  –  бірінші  орында  баланың  қабілетінен  гөрі  еңбектенуі 
тұратындығында. Тынымсыз еңбек қабілетті дамытады. Баланың сенімділігі 
мен қызығушылығын ұштайды. 
Бала еңбегі мынадай бағыттарда жан-жақты бағаланғаны жөн: 
1) 
сабаққа қатысуы; 
2) 
оған даярлығы; 
3) 
тапсырманы орындауы; 
4) 
өзіндік жұмысы; 
5) 
ынтасы; 
6) 
сабақтағы жауабы. 
 
 33 
 

Мұндай  жағдайда  «екі»  деген  баға  болмайды,  себебі  өзін  ықтырып, 
үркітетін  бағаны  емес,  жинақталған  балды  көріп,  кемшілігін  түзетуге 
мүмкіндігі бар екеніне сенімді болар еді. 
 
«DEAL»  
       D  –  Describe  – 
баяндау,  суреттеу  (оқығанды,  көргенді  сипаттау,  сынау, 
өлшеу). 
       E – Explain – 
түсіндіру (құбылыс немесе оқиға бойынша не білетіндерін, 
түсінгендерін суреттеу). 
       A  –  Anall
уse – талдау (ақпаратты талдау, қорытынды жасау, себептерін 
атау). 
       L  –  Links  – 
байланыс (болжамдар немесе қорытынды жасау, өзінде бар 
біліммен байланыстыру). 
 
«ДЖИГСО»  
        
Топтарға  мәтін  бөлігі  таратылады.  Мәтін  бөлігін  оқып,  өз  топтарында 
талқылайды. Талқылауға аз ғана уақыт беріледі. Бастапқы топқа қайта келіп, 
қолдарындағы  мәтін  бөліктерін  құрастырады.  Топтарға  мәтіннің  толық 
нұсқасы  таратылады.  Толық  мәтін  мазмұнымен  танысып, мәтін  желісін  топ 
мүшелері бірлесіп отырып аяқтайды. 
 
ДЖИГСО  әдісімен  жұмыс  ақпарат  алу  мен  пысықтауға,  ойлауға  ықпал 
етеді.  Оқытудың  осы  ұжымдық  әдісін  жүзеге  асыру  мақсаты  —  жалпы 
мәселені алдымен жұпта, кейін ұжымда талқылау, үйрену мен үйрету.  Бұл 
жағдайда  әрбір  оқушы  бір  сәт  өзін  мұғалім  ретінде  сезінеді,  оқуға  деген 
жауапкершілігі артады. Мәселен, әдісті қолдануды төмендегіше қарастырып 
көрейік. 
Алдымен  ұжым  4  адамнан  тұратын  топтарға  бөлінеді.  Бұлар  -  бастапқы 
жеке  жұмыс  топтары.  Берілгелі  тұрған  жұмыс  мәтіні  төртке  бөлінеді.  Енді 
топ  мүшелері  төртке  дейінгі  реттік  жүйеде  тағы  бөлінеді.  Тіпті  тақырыпқа 
қатысты сұрақ қойып, айтылған сөздерді шартты атау ретінде бөліп беруге де 
болады  (мәселен,  берілген  сөйлемдердің  мағыналық  түрлерін  анықтаңдар: 
сұраулы,  лепті,  хабарлы,  бұйрықты).  Бұл  жолы  әр  сан  иелері  немесе  атау 
иелері өз алдына «жұмыс тобын» құрайды. 
Оқуға ұсынылатын материалдың тақырыбы талқыланған соң, осы мәтінді 
топта  талқылап,  түсіну  қажет  екендігі  ескертіледі.  Логикалық  түрде  төрт 
бөлікке бөлінген мәтін бөліктері әр топқа таратылады. Топтар тұтас мәтінмен 
 
 34 
 

емес,  тек  белгілі  бөлікпен  ғана  жұмыс  істеп,  бүге-шігесіне  дейін  талдайды, 
пікір  алмасады,  ойын  нақтылайды.  Жұмысты  бастамас  бұрын  екінші 
құрылған шағын топқа бара жатқан оқушыларға «жұмыс тобында» мәтіннің 
тиісті  болты  жақсы  меңгеру  қажеттігі  айтылады,  өйткені  сол  бөлімді 
«бастапқы  топ»  мүшелеріне  түсіндіруге  жауапты  болатыны,  мәтінді  тұтас 
түсіну әр оқушының жұмыс істеуі мен зейін қоя түсінуіне байланысты екені 
түсіндіріліп, жауапкершілік жүктеледі. 
Бұл стратегия мазмұнды жан-жақты меңгеру, оқығанды есте сақтау үшін 
ұмтылу,  жауапкершілік  дағдысына  баулу  мақсаттарында  аса  тиімді. 
Оқушының  оқуға  деген  қызығушылығы  артады,  ұжымда  жақсы  қарым-
қатынас қалыптасады, саналы тәртіп орнайды. 
 
 
«Диаманта»  
        
Диаманта – жеті жолдан тұратын өлең түрі, бірінші және соңғы жолдары 
қарама-қарсы  мәнде  болуы  қажет. Мағыналары  қарама-қарсы  түсініктермен 
жұмыс істегенде пайдалы. 
        1,7 – 
жолдары – антоним-зат есімдер; 
        2 – 
бірінші зат есімге екі сын есім; 
        3 – 
бірінші зат есімге үш етістік; 
        4 – 
зат есімді екі сөз тіркесі; 
        5 – 
екінші зат есімге үш етістік; 
        6 – 
екінші зат есімге екі сын есім; 
Мысалы: 
        
қала 
        
үлкен, көне 
        
салынады, өседі, гүлденеді 
        
танымал қала, кішкентай ауыл 
        
асырайды, дамиды, қалыптасады 
        
әдемі, туған 
        
ауыл 

жүктеу/скачать 1,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: