Күрделі жəне үйірлі бастауыштар. Бастауыштар да жеке сөзді дара (жалаң) көп
сөзден құралған күрделі не үйірлі жəне басқа сөйлем мүшелері сияқты бірыңғай
болады: Əлдененше сөз күрделі бастауыш болу үшін, олар өз-ара синтаксистік тығыз
байланыста болулары керек те, сөйлемнің баяндауышы сол сөз тіркестеріндегі
сөздермен байланысқан болуы керек:
1) Ілік септіктің жасырын түріндегі сөз бен үшінші жақтық төуелдік жалғаулы сөздер
тіркесіп,күрделі бастауыш жасалады:
Қазақ тілінде ілік жалғаудың ашық түрі мен «жасрын» түрінің сөзге қосатын
мағынасы, сондай-ақ, өзі мен байланысып тұрған тəуелдік жалғауындағы сөздерге
қатысы бірдей емес: ілік жалғауы жалғанбай «тасаланып» тұрған сөздің меншіктік
мағынасы күңгірттенеді де, сөз тіркесі тұтасып, бір күрделі мүше ретінде жұмсалады,
сол себептен кейде солай тіркесетін екі сөз бір заттың аты болыпта айтылады. Ілік
септігіндегі есімдер тағы мынадай сөздермен тіркескенде, күрделі бастауыш болады:
а) Тəуелді көмекші есімдермен (қасы, жаны, алды, арты, маңы, бойы, іші, бойы, т.б.)
Үйдің іші су сепкендей болды.
ə) Тəуелдеулі өздік есімдікпен: менің, өзім, сенің, оның өзі, олардың өздері, мұндай
тіркестің ілік септіктегі есімдіктері атау күйінде де айтылады: Мен өзім кінəлімін. Сен
Достарыңызбен бөлісу: |
