Қазақ тіліндегі дыбыстық өзгерістердің ауызша тілдегі көрінісі Ж. Т. Жұмабаева


а – и – и: барсигеді (барса игі еді); а – ө – е



Pdf көрінісі
бет5/6
Дата06.02.2022
өлшемі0,67 Mb.
#80560
1   2   3   4   5   6
Байланысты:
Жұмабаева-Ж.-Қазақ-тіліндегі-дыбыстық-өзгерістердің-ауызша-тілдегі-көрінісі

а – и – и:
барсигеді (барса игі еді);
а – ө – е:
қарөзек (қара өзек), қарөлең (қара өлең), қарөкпе (қара өкпе);
а – ү – ұ:
арпұны (арпа ұны); 
а – о – о:
үлкен қарой (үлкен қара ой); 
ы – а – а:
Сарарқа (Сарыарқа), Қандағаш (Қанды ағаш);
е – е – е:
келсекен (келсе екен), келседі (келсе еді), келемекен? (келе ме 
екен?), келермекен (келер ме екен?), сөйлесекен (сөйлесе екен), көргенбекен? 
(көрген бе екен?); 
ы – е – е:
Сарөзек (Сары өзек)
[5]. 


Қазақ орфоэпиясының мәселесі дыбыстардың ассимиляциясына да 
байланысты. 
Себебі 
ассимиляция 
құбылысы, 
дыбыстардың 
өзге 
комбинаторлық өзгеруі сөйлеу процесінде пайда болады. Алғашқы сөздің 
соңғы дыбысы дауысты, үнді не ұяң болып, кейінгі дыбыстың басқы дыбысы 
қатаң қ, к болса, қатаң дыбыстар айтылуда ұяңдап 
ғ, г
дыбыстарына 
ауысады: 
ала гөл (ала көл), ала гөйлек (ала көйлек), қара ғой (қара қой), қой 
ғора (қой қора), боз ғұнан (боз құнан), атың гім? (атың кім?), қара гөлеңке 
(қара көлеңке), қара гер (қара кер), не ғыласың (не қыласың)
т.б. 
Алғашқы сөздің соңындағы қатаң дыбыстардың әсерінен келесі сөздің 
басындағы б, ғ, г ұяңдары қатаңдап, 
п, ,қ, к
дыбстарына ауысады: 
Жүніспек 
(Жүнісбек), Қамыспай Қамысбай), жас қалым (жас ғалым).
Түбір сөздің соңғы дыбысы 


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет