253
өңіржиек, бойтұмар, сондай-ақ алқа, шашпау тағы басқа өте сәнді әшекейлер: сырғалар,
мойынға тағатын алқалар тоқу өте сәнді көрінеді Су моншақтың аты араб сөзінен “бусер”
жасанды моншақ дегенді білдіреді. Су моншақ б. з. б IV ғасырда шыны зерттеген кезде пайда
болған. Осы кезде әр түрлі формадағы моншақтар әшекейлеу үшін қолданыла бастады. Бірте
- бірте моншақтар ұсақталып, біркелкі болып, ертедегі египеттіктердің киімдері әшекейлеуге
айналды. Бисер - ұсақ түрлі түсті моншақтар. Моншақ мойынға тағылатын сәндік бұйым.
Оның формасы ірі және ұсақ болады. Шыныдан жасалатын қазіргі біз пайдаланып жүрген
моншақтардың өзіндік тарихы бар. Аңыз бойынша өте ерте уақытта бай саудагер Жерорта
теңізінен Африкаға табиғи сода әкеле жатып құмды жағалауға түнеп түнде от жағады. Оттың
қасына үлкен кесек содаларын түсіріп қояды. Таңертең, оттың қолаң тасынан ғажайып тас
сияқты, қатты су сияқты мөлдір, таза күн сәулесіне қызған тасты – кристалды көреді. Бұл
қазіргі әйнек еді. Осыдан бастап әйнектен түрлі формадағы моншақтар жасала басталады.
Ортасынан жіп өткізілетін дөңгелек, сопақша, қырлы моншақтарды әр түрлі халықтар сәндік
бұйым ғана емес, оны қаржы орнына (ақша) да пайдаланады.
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен байланысты ұлттық сана-сезім серпінімен
қолданбалы-монументалды өнердегі түбегейлі өзгерістер байқалады. Көптеген қазақ
суретшілерінің көркем туындыларында ұлттық-романтикалық бағытпен байланысты өзіндік
көркем ой-пайым айқындалады.
Бисермен көркемдеу өнерінің Қазақстанда өнер түрі ретінде жөнсіз ұмытылуға
ұшырап, тек қана кейінгі онжылдықтарда қайта қолға алынған жайы бар. Сол кезде бұл
өнер түрінің өзіндік бірегей қайталанбас даму тарихы бар және бүгінгі күндегі заманауи
интерьер дизайнында маңызды рөл атқарады.
Қазіргі заман авторлық дизайнерлік шешімдердегі бисермен көркемдеу өнерінің
өзектілігі мен жоғары сұранысы, аталмыш көркем материалды зерттеу мен жүйелеудің
маңыздылығын анықтайды. Ұсынылған ғылыми жоба бисермен тоқу өнерінің Қазақстандағы
сан алуан түрлі бейнелеу өнері жүйесіндегі маңызы мен рөлін анықтап, оны өнердегі жеке
кәсіп ретінде зерттеуге арналған. Бисермен көркемдеу өнері үшін басты маңыздылық бояу
түстері болып табылады.
Кейінгі уақытта Қазақстан республикасында бисермен көркемдеу өнерінің дамуы оған
заманауи дизайнерлердің қызығушылығының өсуімен байланысты деп пайымдалады. Бүгінгі
таңда Қазақстанда бисермен тоқу өнері қарқынды дамуда. Қазақстанда бисермен көркемдеу
өнерінің көне болмағанымен өзінің қызықты, әрі қайталанбас тарихы бар деп айтуға толық
негіз бар. Бұл өнердің дәстүрлері біздің елімізде аз көлемде зерттелген. Қазақстанда
бисермен көркемдеу өнері жайлы кең таралымдағы әдебиеттер жоқтың қасы. Ғылыми
еңбектерде бисермен көркемдеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы мәселелері көтерілмеген
деуге болады. Бисермен көркемдеу өнері саласының қазіргі кездегі және өткен ғасырлардағы
жетістіктері бейнелеу өнерінің жеке дербес өнер түрі ретінде, оның тенденциялары мен
даму перспективалары тәрізді мәселелердің бәрі ұсынылған жоба жұмысының тақырыбы
мен зерттеу пәні болды. Бұл тақырыптың зерттелу дәрежесінің аздығы, мағлұматтардың
жұтаңдығына әкелді, тіпті ҚР электронды ресурстарының өзінде аз көлемде кездеседі.
Қазақстандағы бисермен көркемдеу өнерін айрықша айқын, ерекше етуге үлкен талаптар
бар, әсіресе еліміз бен шетелдерде сұранысын көбейту маңызды.
Сонымен бисермен тоқу – өнердің ерекше қайталанбас түрі, ол күннен-күнге тек қана
суретшілер қауымы қызығушылығын туғызбай, сондай-ақ талғамы жоғары қайталанбас
интерьермен айналысатындардың қызығушылығын оятатыны анық. Сондықтан, еліміздің әр
өңірінде жаңа ұлттық бисермен тоқу шеберханаларын ашу мүмкіндігін қарастыруын қажет
етеді.
Достарыңызбен бөлісу: