Жоғары температуралардың әсері. Асқын қызыну. Ыстьқ

40
температураның әсерінен дамитын кҥйікті температуралық 
кҥйік 
деп 
ажырату 
қажет. 
Қалған 
кҥйіктер 
сәйкес 
тарауларда қаралады. 
Оттың жалыны, ыстық су, бу немесе 45-50° С-дан астам 
қызған заттар дене мҥшелеріне тигенде температуралық 
кҥйік дамиды. Бҧл кезде 
тіндердің бҥліну тереңдігіне 
байланысты кҥйіктің тӛрт дәрежесін ажыратады: 1. терінің 
қызаруы; 2. кҥйген жердің кҥлдіреуі; 3. терінін некрозы 
және жаралардың пайда болуы; 4. тері мен оның астында 
жатқан тіндердің толық некрозы немесе тіндердің кӛмірге 
айналуы. 
Ыстық температураның жергілікті әсер ету жолдары тін 
нәруыздарының 
ҧюымен, 
жасушалардың 
тіршілігін 
жоғалтуымен, 
тіндердің 
некрозымен, 
қабыну 
дамуымен 
байланысты. 
Кҥйіктің организмге әсері бҥлінген тері қабатының 
аумағына байланысты. Дененің 10-15%-нан астам аумағының 
терең кҥйіктері тҧтас организмнің бҥліністеріне, ішкі 
ағзалар мен жҥйелердің бҧзылыстарына әкелетін ауру 
туындатады. Бҧл ауруды 
кҥйіктік ауру
дейді. Ол келесі 
сатыларда ӛтеді
: 1. кҥйіктік сілеймен (шок), 2. кҥйіктік 
уыттану, 3. кҥйіктік жҧқпалар, 4. кҥйіктік арып-азу, 5. 
сауығу. 
Кҥйіп қалған жерден орталық жҥйке жҥйесіне қатты ауыру 
сезімі беріледі. Осыдан қан тамырларының қимылдық және 
тыныс алу орталықтары алдымен қатты қозып, артынан 
әлсірейді. Қан қысымы тӛмендеп, ағзалар мен тіндерде 
майда қан айналым бҧзылады, кҥйіктік сілейме (шок) 
дамиды. Оның дамуына бҥлінген тіндерде нәруыздардың 
ыдырауынан пайда болған уытты заттардың қанға тҥсуі, 
қанның сҧйық бӛлшектерінің тамыр сыртына шығып кетуінен 
қоюлануы мен аққыштық қабілетінің бҧзылыстары қолайлы 
ықпал етеді. Бҧл кезде су мен электролиттердің алмасуы 
бҧзылады. Кҥйгеннен кейін алғашқы сағаттарда бҥлінген 
тіндерде натрий кӛптеп ҧсталып қалады, артынан натрий мен 
су қан плазмасынан жасушаларға ауысады. Осыдан жасушалар 
ісінеді. Бҧл жағдайды кҥйіктік сілеймені емдеу ҥшін 
изотониялық сҧйықтарды қанға енгізу кездерінде есте 
сақтау қажет. Олар тез жасушаларға еніп кетуі мҥмкін. 
Бҥлінген жасушалардан калий кӛптеп қанға тҥседі, 
гиперкалиемия дамиды. Ол жҥректің жиырылғыштық қасиетін 
тӛмендетіп, жҥрек аритмиялары дамуына әкеледі. Кҥйік
эритроциттердің қатты гемолизін туындатады. Осыдан 
қан плазмасында гемоглобиннің мӛлшері артады, оның 
несеппен шығарылуы ҧлғаяды, бҥйрек қызметінің жіті 

41
жеткіліксіздігі дамуы мҥмкін. Бҧл организмнің уыттануын 
одан сайын кҥшейтеді. 
Кҥйіктік ауру кезінде тіндердің нәруыздары кӛптеп 
ыдыратылады. 
Бҥлінген 
жасушалардан 
протеолиздік 
ферменттердің қанға тҥсуі тіндердің антигендік қасиетін 
ӛзгертіп, аутоиммундық қҧбылыстардың дамуына әкелуі 
мҥмкін. 
Бҧл ауру әртҥрлі жҥқпалармен жиі асқынады. Олардың 
уыттары организмді одан сайын уыттандырады. Бҧл жҧқпалар 
организмге бҥлінген тері арқылы ӛтеді және ішектердің 
микробтары қанға тҥседі. Кҥйіктік ауру кезінде терінің 
бҥлінуі оның тосқауылдық қызметін әлсіретеді, бір ядролы 
фагоциттер жҥйесінің қызметі бҧзылады және ішек-қарын 
жолдарының шырышты қабықтарының қорғаныстық қабілеті 
азаяды. 
Бҧл аурудың нәтижесінде организмнің қатты ҥдемелі 
арып-азуы, дененің ісінуі, анемия, ішкі агзалардың 
дистрофиялық ӛзгерістері, ӛкпе мен бҥйректің қабынуы, 
бҥйрек ҥсті бездерінің сыртқы қабатының әлсіреуі т.с.с. 
қҧбылыстар байқалады. 
Кҥйіктік ауру жеңіл тҥрде ӛтсе артынан организмнің 
сауығуы болады. Бҥл кезде бҥлінген тін толығынан 
аласталынып, оның орнына тыртық тін қалыптасады. 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: