Мембраналардың насостық қызметтерінің бҧзылуы

320
мембранасында 
Са
2+
-АТФаза 
ферментінің 
белсенділігі 
тӛмендейді. Сӛйтіп Са
2+
иондары саркоплазмада жиналып 
қалады. 
Мембранадағы 
насостардың 
әлсіреуі 
май 
қышқылдарының 
асқын 
тотықтарының 
(RОН°) 
әсерлерінен 
болатыны белгілі. Сонымен бірге олардың бҧзылыстарында 
энергия жеткіліксіздігінің де маңызы ҥлкен (тӛменде 
келтірілген). 
Мембраналардың 
каналдық 
қызметтерінің 
бҧзылуы. 
Мембранадағы 
липидтердің 
асқын 
тотығуынан 
және 
фосфолипаза, липаза ферменттерінің артық әсерленулерінен, 
фосфолипидтер ыдыратылады. . Са
2+
- тәуелді протезалардың 
ықпалдарынан 
канал 
қҧратын 
нәруыздар 
қҧрылымдық 
ӛзгерістерге ҧшырайды. Осыдан және бҧл нәруыздардың 
молекулаларында амин қышқылдарының кеңістікте орналасу 
тәртіптерінің 
ӛзгерістері 
нәтижесінде 
мембранадағы 
каналдардың қызметтері бҧзылады 
Мембраналардың қызметтерінің бҧзылыстары, жасушаның 
сыртқы 
мембранасында 
ғана 
болмай, 
жасуша 
ішіндегі 
қҧрылымдардың мембраналарында да болады. Осыған байланысты 
митохондрийлардың мембраналары бҧзылудан энергия тҥзілуі 
бҥлінеді. Қалыпты жағдайда тотығу-тотықсыздану реакциялары 
нәтижесінде босаған энергияның бір бӛлшегі жылу ретінде 
тарайды, ал қалғаны (60-%-ға жуығы) энергиялық қосындылар 
(АТФ, КрФ) тҥрінде жиналады. Соңғылары артынан тіршілікке 
қажетті организмнің әртҥрлі қызметтерінде (ет жиырылу, 
бездердің сӛлденісі, ойлау т. с. с.) пайдаланылады. 
Митохондрийлардың мембраналары бҧзылыстарынан онда су, 
Са
2+
иондары, липофуксин, ферритин т.с.с. заттар артық 
жиналып қалады. Сонымен бірге олардағы ферменттер жҥйесі 
әлсірейді. 
Сондықтан 
митохондрийларда 
тотығу 
мен 
фосфорланудың ажырауы болады да макроэргиялық қосындылар 
аз тҥзіледі. Осыдан организмде энергияға деген тапшылық 
жағдай дамиды, мембраналардағы насостардың қызметтері одан 
сайын 
әлсірейді. 
Мембраналардың 
бҥлінуі 
нәтижесінде 
митохондрийлар ыдырайды, ериді немесе ісінеді, олардың 
тарақшалары 
(кристалары) 
бӛлшектенеді, 
жоғалады. 
Митохондрийлардың ішінде бос қуыстар (вакуолдар) пайда 
болады. 
Жасуша ішіндегі ядроның мембраналары бҧзылыстарынан 
гендік ақпараттың сақталуы мен туынды жасушаларға берілуі, 
нәруыз 
тҥзілуі 
бҧзылады. 
Ядрода 
ДНҚ 
молекуласының 
репликациясы, 
РНҚ-ның 
транскрипциясы 
ӛзгереді. 
Жасушалардың әртҥрлі бҥліністерінде ядрода хроматиннің 
тығыздығы, қҧрылымы және ядро ішінде тарауы, ядро тҥрінің 
ӛзгеруі болады. Бҧл кезде ядроның ісінуі, оның жиырылып, 
бҥрісіп қалуы (пикноз), жыртылуы және ыдырауы (кариорексис 

321
және кариолиз) байқалады. Ядродағы ядыршықтардың саны мен 
қҧрылымы ӛзгереді. 
Ядроның бҥлінуімен бірге жасуша ішіндегі кедір-бҥдыр 
эндоплазмалық 
торшалардың, 
рибосомалар 
мен 
Гӛлдж 
кешендерінің 
мембраналары, 
бҧзылыстарына 
байланысты 
жасушаларда нәруыздар, ферменттер, гормондар тҥзілуі де 
бҥлінеді. Тегіс эндоплазмалық торшалардың мембраналары 
бҧзылуынан 
жасуша 
ішінде 
ҥшглицеридтердің, 
май 
қышқылдарының, стероидтардың, фосфолипидтердің тҥзілуі 
бҥлінеді. 
Лизосомалардың 
мембранасы 
бҥлінуі 
нәтижесінде 
гидролиздік ферменттер (қышқыл фосфатаза, ДНК-аза, РНК-
аза, катепсин Д т. б.) босап шығады. Олар айналасындағы 
жасушаларды ыдыратып, тіршілігін жояды.

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: