Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету
Жасушалардың өсіп-өнуін, бөлініп көбеюін тежейтін
жүктеу/скачать 6,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Патофизиология учебник (1)
| Жасушалардың өсіп-өнуін, бөлініп көбеюін тежейтін
нәруыздардың түзілуін қадағалайтын тежегіш (супрессор) гендердің белсенділігі жоғалуы немесе тым қатты азаюы. Бұндай гендердің болуына мынадай дәлелдер келтіруге болады: ● тәжірибеде өспе жасушасын сау жасушамен біріктіріп жібергенде өспе дамымайды. Бұл дерек біріншіден, сау жасушада жасуша бөлінуін тежейтін фактор болатынын көрсетеді; екіншіден, жасуша бөлінуін қадағалайтын онкоген гетерозиготтық жағдайда бәсеңкі екенін және өспе жасушасына айналу үшін ол ген гомозиготтық жағдайда болуын немесе екі аллельдің бірдей бүлінуі қажеттігін көрсетеді. ● өспе жасушаларында әрдайым хромосомалардың бір бөлшегі жоғалған (делециясы) болады. Мәселен, ретинобластома өспесі кезінде 13-жұп хромосоманың ұзын иығында ақау болатыны байқалды. Артынан осы хромосоманың иығында ретинобластоманың тежегіш-гені болатыны анықталды. Ол генді Rb-гені дейді. Тежегіш-гендер жасушалардың бөлінуін әртүрлі сатыларында тежейтін нәруыздардың түзілуін қадағалайды. Бұл нәруыздарға: ♣ геномның негізгі тұрақтылығын «қорушысы» - протеин 398 53 (р53); бұл нәруыз геномның тұрақтылығын қадағалайды және ДНҚ молекуласының қайтымсыз бүліністерінде апоптоз дамуын жұмылдырады; ♣ жасуша бөлінуінің ДНҚ түзілу фазасына енуін (G 1 / S фазаларының аралығында) тежейтін Rb-нәруызы; ♣ циклин-циклинтәуелді киназа кешенінің белсенділігін тежейтін протеин 16 (р16) және протеин 21 (р21) нәруыздары; ♣ ішектерде аденоматоздық полипоздар дамуын тежейтін Эй-Пи-Си (ағылш. Adenomatosis Poliposis Coli) нәруызы; ♣ нейрофиброматоз дамуын тежейтін нейрофибромин (NF- 1) нәруызы; ♣ емшек обыры дамуын тежейтін BRCA-1 (breast cancer- емшек обыры) нәруызы т.б. жатады. Бұл тежегіш нәруыздардың түзілуін қадағалайтын гендердің жоғалып кетуінен (делециясынан) олардың болмауы онкогендердің өршіп кетуіне, сау жасушаның өспе жасушасына айналуына әкеледі. Содан онконәруыздар түзіледі. Олар: ● өсу факторы ретінде; ● өсу факторын қабылдайтын рецепторлар ретінде; ● жасушаның митоздық бөлінуіне дабыл тарататын екіншілік дәнекерлер ретінде; ● транскрипциялық фактор ретінде әсер етеді. Осыдан жасушалардың бақылаусыз өсіп-өніп кетуі байқалады. Сау жасушаның өспе жасушасына айналуының келесі бір маңызды тетігі болып апоптоз дамуының бұзылыстыры саналады. жүктеу/скачать 6,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|