Педагогикалық әдеп – Қазақстан Республикасының педагог мәртебесі туралы заңнамасында белгіленген педагог қызметкерлердің мінез-құлық нормалары

Қазақстан Республикасының заңы

1. 
   Педагог – педагогикалық немесе өзге де кәсiптiк бiлiмi бар және студенттердi немесе оқушыларды оқыту мен тәрбиелеу, әдiстемелiк қамтамасыз ету немесе оқу-тәрбие қызметiн ұйымдастыру жөнiндегi педагогтың кәсiптiк қызметiн жүзеге асыратын адам;
   

2. 
   Педагогикалық әдеп – Қазақстан Республикасының педагог мәртебесі туралы заңнамасында белгіленген педагог қызметкерлердің мінез-құлық нормалары;
   
3. 
   Педагогикалық әдеп жөніндегі кеңес – білім беру ұйымында құрылатын, педагогтардың педагогикалық әдеп нормаларын сақтауы мәселелерін қарайтын алқалы орган;
   
4. 
   Тәлімгерлік – орта білім беру ұйымында педагогтың кәсіби қызметін алғаш рет бастаған тұлғаға кәсіби бейімделуіне практикалық көмек көрсету жөніндегі педагогтың қызметі.
   

2-бап; Педагог мәртебесі туралы Қазақстан Республикасының заңнамасы

1. 
   Қазақстан Республикасының педагог мәртебесі туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
   
2. 
   Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.
   

3-бап; Осы Заңның қолданылу аясы

Осы Заң мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында, орта (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта), техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында, мамандандырылған, арнаулы білім беру ұйымдарында, жетім балалар мен қамқорлықсыз қалған балаларға білім беру ұйымдарында кәсіптік қызметті жүзеге асыратын педагогтарға қолданылады. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, балаларға арналған қосымша білім беру ұйымдарында, сондай-ақ әдістемелік кабинеттерде.

Осы Заңның күші «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген ерекшеліктері бар әскери оқу орындарының оқытушыларына қолданылады.

4-бап. Мұғалімнің мәртебесі

1. 
   Қазақстан Республикасында педагогтың оның кәсiби қызметiн жүзеге асыруы үшiн жағдайларды қамтамасыз ететiн ерекше мәртебесi танылады.
   
2. 
   Адамның білім беру саласындағы кәсіптік қызметі және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тиісті ұйыммен еңбек қатынастарында болған кезеңінде педагог мәртебесі болады.
   
3. 
   Педагог қызметкерлер лауазымдарының тізбесін білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.
   

5-бап. Педагогикалық әдеп

1. 
   Педагогикалық этика заңдылық, ар-ождандық, жауапкершілік, жеке тұлғаның ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу принциптеріне негізделеді.
   
2. 
   Педагогикалық әдепті бұзу тәртіптік теріс қылық болып табылады және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес педагогтың тәртіптік жауапкершілігіне әкеп соғады.
   
3. 
   Педагогикалық әдепті білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.
   

6-бап. Педагогтың кәсіби қызметін қамтамасыз ету

1. 
   Жұмыс беруші Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес педагогқа оның кәсіптік қызметін жүзеге асыру үшін жағдай жасайды.
   
2. 
   Педагог кәсіби қызметті жүзеге асырған кезде мыналарға жол берілмейді:
   
   1. 
      Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, оны кәсiптiк мiндеттерiне жатпайтын жұмыс түрлерiне тарту;
      
   2. 
      Одан Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы заңнамасында көзделмеген есептерді немесе мәліметтерді талап ету;
      
   3. 
      Қазақстан Республикасының заңдарында көзделмеген тексерулер жүргiзу;
      
   4. 
      Оған тауарлар мен қызметтерді сатып алу міндетін жүктеу.
      
3. 
   Мемлекеттік орта білім беру ұйымдарының педагогтарын мемлекеттік емес ұйымдардың іс-шараларын өткізуге кәсіби қызметі процесіне тартуға жол берілмейді.
   

7-бап. Мұғалімнің кәсіби қызметін жүзеге асырудағы құқықтар

1. 
   Педагог кәсіптік қызметті жүзеге асыру кезінде:
   

1. 
   Тиісті білім беру деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарын ескере отырып, кәсіптік қызметті ұйымдастырудың әдістері мен нысандарын еркін таңдау;
   
2. 
   Лауазымды және басқа да адамдардың заңсыз араласуынан және кедергі жасауынан қорғау;
   
3. 
   Білім алушылардың, тәрбиеленушілердің және олардың ата-аналарының немесе өзге де заңды өкілдерінің кәсіпті құрметтеу және лайықты мінез-құлық;
   
4. 
   Ұйымдық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету және кәсіптік қызметті жүзеге асыру үшін қажетті жағдайлар жасау;
   
5. 
   Ғылыми, ғылыми-зерттеу, шығармашылық, эксперименттік қызметті жүзеге асыру, педагогикалық практикаға жаңа әдістер мен технологияларды енгізу;
   
6. 
   Тиiстi бiлiм беру деңгейiнiң мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартының талаптарын ескере отырып, шығармашылық бастама, бiлiм беру мен тәрбиелеудiң түпнұсқа бағдарламалары мен әдiстерiн әзiрлеу және қолдану, оқыту мен тәрбиелеудiң жаңа, неғұрлым жетiлдiрiлген әдiстерiн әзiрлеу және тарату;
   
7. 
   Білім беру бағдарламасына сәйкес оқу-әдістемелік құралдарды, материалдарды және басқа да оқыту мен тәрбиелеу құралдарын таңдау
   
8. 
   Білім беру сапасын арттыруға бағытталған, оның ішінде білім беру ұйымының қызметіне қатысты мәселелерді талқылауға қатысу;
   
9. 
   Білім беру ұйымының алқалы басқару органдарының жұмысына қатысу;
   
10. 
    Кемінде үш жылда бір рет біліктілігін арттыру;
    
11. 
    Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жеке педагогикалық қызмет;
    
12. 
    Кәсіби қызметте табысқа жетуге ынталандыру;
    
13. 
    «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мерзімді әскери қызметке шақырудан кейінге қалдыру;
    
14. 
    Ұйым басшысының өзіне қатысты қабылдаған актілеріне, әрекеттеріне және шешімдеріне жоғары тұрған лауазымды адамдарға немесе сотқа шағымдануға;
    
15. 
    Білім алушылардың, тәрбиеленушілердің және олардың ата-аналарының немесе өзге де заңды өкілдерінің ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу;
    
16. 
    Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де құқықтар.
    

2. 
   Педагогтың осы баптың 1-тармағында көзделген құқықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға тиіс.
   

Сілтеме. 7-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 2022.05.03 N 118-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

8-бап. Мұғалімнің материалдық қамтамасыз ету құқығы

1. 
   Мемлекеттiк ұйымдарда кәсiптiк қызметтi жүзеге асыратын педагог қызметкерге еңбекақы төлеу жүйесi, лауазымдық жалақысы, қосымша төлемдерi, үстемеақылары және өзге де көтермелеу төлемдерi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен айқындалады.
   

2. 
   Мемлекеттік ұйымдардың педагог қызметкерлерінің еңбекақысын есептеу қағидаларын еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органмен келісім бойынша білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.
   
3. 
   Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарында кәсiптiк қызметпен айналысатын педагог қызметкерлердiң айлық жалақысын есептеу үшiн аптасына нормативтiк оқу жүктемесi белгiленеді.
   

4. 
   Негізгі жұмыс орны бойынша мемлекеттік ұйымдардың педагог қызметкеріне қосымша ақы мыналар үшін белгіленеді:
   

1. 
   Философия докторы (PhD), бейіні бойынша доктор ғылыми дәрежесі
   
2. 
   Ғылым кандидатының ғылыми дәрежесі
   
3. 
   Мектептен тыс спорттық іс-шараларды өткізу
   

5. 
   Мемлекеттік орта білім беру ұйымында, сондай-ақ негізгі жұмыс орны бойынша әдістемелік кабинетте кәсіптік қызметті жүзеге асыратын оқытушыға ғылыми-педагогикалық бағыттағы магистратураға қосымша ақы мөлшерінде қосымша ақы белгіленеді.
   

Сілтеме. 8-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 2021.01.02 N 399-VI (01.01.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-бап. Мұғалімнің жоғарылату құқығы

1. 
   Адал еңбегі және кәсіби міндеттерін үлгілі орындағаны үшін педагогке Қазақстан Республикасының заңнамасында, сондай-ақ ұйымның ішкі тәртіп ережелерінде көзделген көтермелеу шаралары қолданылады.
   
2. 
   Мұғалімнің Қазақстан Республикасына сіңірген ерекше еңбегі «Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы» құрметті атағын қоса алғанда, «Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградалары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мемлекеттік наградалармен марапатталады.
   

«Қазақстанның Еңбек сіңірген ұстазы» құрметті атағы берілген педагогке республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1000 еселенген айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде біржолғы жәрдемақы төленеді.

3. 
   Бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган айқындайтын тiзiм бойынша студенттер мен оқушылар арасындағы халықаралық олимпиадалардың, конкурстардың және спорттық жарыстардың жеңiмпазын, жүлдегерiн даярлаған педагог қызметкерлердiң қызметiне үнемделген қаражат есебiнен. Тиісті мемлекеттік білім беру ұйымына үш лауазымдық айлықақы мөлшерінде біржолғы сыйақы төленеді.
   
4. 
   «Үздік педагог» атағының иегеріне жыл сайын республикалық бюджет қаражаты есебінен Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған мөлшерде және тәртіпте сыйақы төленеді.
   

Сілтеме. 9-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 03.05.2022 N 118-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

10-бап. Педагогикалық қайта даярлау

1. 
   Педагогикалық білімі жоқ кәсіптік білімі бар, тиісті бейіні бойынша педагогтың кәсіптік қызметін алғаш рет бастаған адамдар жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарының базасында педагогикалық қайта даярлаудан өтеді.
   
2. 
   Педагогикалық қайта даярлаудан өту тәртібін білім беру саласындағы уәкілетті орган айқындайды.
   
3. 
   Осы баптың нормалары қосымша білім берудің білім беру бағдарламалары бойынша педагогтың кәсіби қызметімен айналысатын адамдарға қолданылмайды.
   

11-бап. Педагогтың кәсіби қызметіне қол жеткізуді шектеу

1. 
   Заңды күшiне енген сот үкiмiне сәйкес педагогтың кәсiби қызметiмен айналысу құқығынан айырылған;
   
2. 
   Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi шектеулi деп танылған;
   
3. 
   Медициналық қарсы көрсетілімдері бар, сондай-ақ психикалық, мінез-құлық бұзылыстары (аурулары), оның ішінде психикалық денсаулық саласында медициналық көмек көрсететін ұйымдарда есепте тұрған психоактивті заттарды қолданумен байланысты;
   
4. 
   Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білімі туралы құжаттары жоқ;
   
5. 
   Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде көзделген өзге де шектеулер негізінде.
   

Сілтеме. 11-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 07.07.2020 № 361-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

12-бап. Әлеуметтік кепілдіктер

1. 
   Мұғалімдерге кепілдік беріледі:
   
   1. 
      Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тұрғын үй, оның ішінде қызметтік және (немесе) жатақхана;
      
   2. 
      Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жеке тұрғын үй құрылысына арналған жер учаскелері.
      

3. 
   Ұзақтығы 56 күнтізбелік күн болатын жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы;
   
4. 
   Оларға кезекті еңбек демалысын беру кезінде күнтізбелік жылда бір рет кемінде бір лауазымдық жалақысы мөлшерінде сауықтыруға арналған жәрдемақы.
   
1. 
   Мұғалімнің жұмыс уақыты мен демалыс уақыты режимінің ерекшеліктері тиісті саланың уәкілетті органдарымен келісу бойынша білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітетін қағидаларда айқындалады.
   
2. 
   Педагог қызметкерлердiң балаларына тұрғылықты жерi бойынша мектепке дейiнгi ұйымдардан орындарды жергiлiктi атқарушы органдар басым тәртiппен бередi.
   
3. 
   Педагог Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес денсаулық сақтау саласындағы құқықтарды қамтамасыз ету бойынша әлеуметтік кепілдіктерге ие.
   
4. 
   Ауылдық жерде кәсіптік қызметті жүзеге асыратын мұғалім:
   
   1. 
      Жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша қалалық жағдайларда кәсiптiк қызметпен айналысатын педагог қызметкерлердiң ставкаларымен салыстырғанда лауазымдық жалақылары мен тарифтік ставкалары кемiнде жиырма бес пайызға өсiрiледi;
      
   2. 
      Жергiлiктi өкiлдi органдар бекiткен тәртiппен және мөлшерде бюджет қаражаты есебiнен коммуналдық төлемдердi төлеуге және отын сатып алуға әлеуметтiк қолдау көрсетiледi.
      
5. 
   Ауылдық елді мекендерге кәсіптік қызметті жүзеге асыру және тұру үшін келген педагогке жергілікті өкілді органдардың шешімі бойынша көтерме жәрдемақы және тұрғын үй алу немесе салу үшін әлеуметтік қолдау көрсетіледі.
   
6. 
   Жергілікті атқарушы органдар педагогке тұрғын үй және коммуналдық қызметтерді жалдағаны (жалдағаны) үшін өтемақы төлемдерін, санаториялық-курорттық емделуге және демалуға жолдамаларды сатып алғаны үшін толық немесе ішінара төлемдерді, сондай-ақ педагогті әлеуметтік қолдауға бағытталған өзге де жеңілдіктерді белгілеуге құқылы.
   

13-бап. Тәлімгерлік

1. 
   Орта бiлiм беру ұйымында кәсiптiк қызметтi алғаш рет бастаған мұғалiм үшiн бiр оқу жылы мерзiмiне тәлімгерлік жүргiзу мұғалiмге жүктеледi.
   

2. 
   Тәлімгерлік қызметті ұйымдастыру тәртібін және тәлімгерлік қызметті жүзеге асыратын педагогтарға қойылатын талаптарды білім беру саласындағы уәкілетті орган айқындай тәртіппен біліктілік санаттары беріледі (расталады
   

15-бап. Мұғалімнің міндеттері

1. 
   Мұғалім міндетті:
   

1. 
   Өз қызметінде тиісті кәсіби құзыреттерге ие болуы;
   
2. 
   Білім беру мен тәрбиелеудің педагогикалық принциптерін сақтауға, білім мен тәрбие беру сапасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарында көзделген талаптардан төмен болмауын қамтамасыз етуге;
   
3. 
   Кемінде бес жылда бір рет біліктілік санатының деңгейін көтеруді (растауды) қоса алғанда, өзінің кәсіби шеберлігін, ғылыми-зерттеу, зияткерлік және шығармашылық деңгейін үздіксіз арттыруға;
   
4. 
   Педагогикалық әдепті сақтауға;
   
5. 
   Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен мiндеттi мерзiмдi медициналық тексеруден өтуге;
   
6. 
   Білім алушылардың, оқушылардың және олардың ата-аналарының немесе өзге де заңды өкілдерінің ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеуге;
   
7. 
   Балаларды заңға, адам мен азаматтың құқықтарына, бостандықтарына, ата-аналарға, ақсақалдарға, отбасына, тарихи-мәдени құндылықтарға, мемлекеттік рәміздерге құрметпен қарау, жоғары адамгершілік, отансүйгіштік, қоршаған ортаны құрметтеу рухында тәрбиелеу;
   
8. 
   Білім алушылар мен тәрбиеленушілер арасында өмірлік дағдыларды, құзыреттіліктерді, дербестікті, шығармашылық қабілеттерді дамытуға және салауатты өмір салты мәдениетін қалыптастыруға;
   
9. 
   Қиын өмірлік жағдайдағы баланы анықтау фактілері туралы білім беру ұйымының басшылығына дереу хабарлауға;
   
10. 
    Кәмелетке толмағандар жасаған немесе оларға қатысты қылмыстық немесе әкімшілік құқық бұзушылық белгілері бар, оның ішінде кәсіптік қызметіне байланысты өзіне белгілі болған әрекеттер (әрекетсіздік) фактілері туралы құқық қорғау органдарына және білім беру ұйымының басшылығына дереу хабарлауға міндетті. Білім беру ұйымынан тыс;
    
11. 
    Ата-аналарға немесе өзге де заңды өкілдерге білім алушылар мен тәрбиеленушілерді оқыту мен тәрбиелеу мәселелері бойынша кеңес береді.
    

2. 
   Мұғалімнің оқу-тәрбие процесін саяси үгіт, студенттер мен тәрбиеленушілерді саяси, діни немесе өзге де нанымдарды қабылдауға немесе олардан бас тартуға мәжбүрлеу, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық немесе діни араздықты қоздыру, ерекшелікті, артықшылықты насихаттайтын үгіт-насихат үшін пайдалануға құқығы жоқ. Немесе азаматтардың әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни немесе тілдік тиесілігіне, дінге көзқарасына қарай, оның ішінде студенттерге Қазақстандағы ұлттар мен ұлыстардың тарихи, ұлттық, діни және мәдени дәстүрлері туралы жалған ақпарат беру арқылы төмен болуы. Қазақстан Республикасы, сондай-ақ студенттерді Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келетін әрекеттерге ынталандыру.
   

16-бап . Педагогикалық әдеп жөніндегі кеңес

Педагогикалық әдеп жөнiндегi кеңестiң қызметi
1. Педагогикалық әдеп жөнiндегi кеңестiң қызметi бiлiм беру саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн педагогикалық әдеп жөнiндегi кеңес жұмысын ұйымдастырудың үлгiлiк қағидаларының негiзiнде бiлiм беру ұйымы айқындайтын тәртiппен жүзеге асырылады.
2; Педагогикалық әдеп жөніндегі кеңестің шешімдері кеңестік сипатта болады.
Мұғалімді тәртіптік жауапкершілікке тарту туралы шешім Педагогикалық әдеп жөніндегі кеңестің ұсынымдарын ескере отырып, білім беру ұйымы басшысының актісімен ресімделеді.

3. 
   Педагогикалық әдепті сақтау мәселесін қарау кезінде мұғалімнің құқығы бар:
   
   1. 
      Қаралатын мәселе бойынша жазбаша ақпарат алу;
      
   2. 
      Қаралатын мәселе бойынша барлық материалдармен танысу;
      
   3. 
      Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жеке өзі немесе өкілі арқылы өз құқықтары мен заңды мүдделерін заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғау;
      
   4. 
      Шешімді жазбаша нысанда алу;
      
   5. 
      Қабылданған шешімге Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шағымдануға құқылы.
      
4. 
   Педагогқа қатысты іс жүргізу және олардың негізінде қабылданған шешімдер оның келісімімен ғана жария етілуі мүмкін.
   

19-бап. Қазақстан Республикасының педагог мәртебесі туралы заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылық

Қазақстан Республикасының педагог мәртебесі туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.

21-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

Осы Заң 2021 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін 8-баптың 3-тармағының 1) тармақшасын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Ақпарат https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1900000293