«Педагогиканы оқыту әдістемесі» пәнінің ОҚу- әдістемелік кешені оқУ-Әдістемелік материалдар
Өзін-өзі тәрбиелеудің әдіс-тәсілдері
жүктеу/скачать 0,8 Mb.
|
6f937c3d-39bc-11e3-9713-f6d299da70eeПедагогикалық мамандыққа кіріспе
| Өзін-өзі тәрбиелеудің әдіс-тәсілдері. Психологиялық - педагогикалық әдебиеттерде өзін-өзі тәрбиелеу әдістері әр түрлі топтастырылып келеді. Өзін-өзі тәрбиелеудің толып жатқан әдіс-тәсілдерінің көпшілгі Абайдың қара сөздерінде де жан-жақты қарастырылатыны мектеп қабырғасынан шыққан әрбір оқушыға таныс.
Өзін-өзі меңгеру Өзін-өзі сендіру Өзін-өзі қадағалау Өзіне-өзі бұйырык беру Өзін-озі илаидыру Өзін-өзі кұптау Өзін-өзі тану Өзін-өзі бақылау Өзіне-өзі талдау жасау Өзін басқалармен салыстыру Өзін-өзі бағалау Педагогика ғылымында Б.Б. Айсмонтас өзін-өзі тәрбиелеу әдістерін және тәсілдерін ажыратып қарастырады және оларды үлкен үш топқа бөліп жіктейді: өзін-өзі тану, өзін-өзі меңгеру, өзін-өзі ынталандыру әдістері. 1 - суретте көрсетілгендей әр топқа жататын бірнеше әдістерді атап көрсетеді. Өзін-өзі ынталандыру Өзін-өзі көрсету Өзін-өзі мақұлдау Өзін-өзі мадақтау Өзін-озі жазалау Сурет 1. Өзін-өзі тәрбиелеу әдістері. Ал өзін-өзі тәрбиелеу тәсілдеріне адамның өз тұлғасын жетілдіру мақсатында өз алдына нақты міндеттер қоюын, ол міндеттердің орындалуы бойынша өткенді ой таразысына тартьп өзіне есеп беруін, олардың орындалмауының себептерін анықтауын, өзін арнайы қадағалау негізінде айқындалған өз бойындағы өзгерістерді жүйелі түрде тіркеп жазып жүруді жатқызады. Өзін-өзі тәрбиелеудің аса көп қолданылатын әдістеріне тоқталып өтейік. Өзін-өзі тәрбиелеудегі бастапқы әдістердің бірі адамның өзін-өзі бағалауы. Өзін-өзі бағалау адамның өзін басқа адамдармен салыстыруынан басталады. Өзіне дұрыс берілген баға өзін тәрбиелеудің мақсаттарын дұрыс қоюға көмектеседі. Егер де адам өзін басқалармен салыстыра келе өзін төмен бағаласа, ол көптеген қиындықтарға кездеседі, өзіне деген сенімін жоғалтады, басқалармен қарым- қатынас жасау киынға соғады. Гете айтқандай:«Өзіңді өз қабілеттеріңнен жоғары бағалаудың керегі жоқ және өзіңді кемсітудің де керегі жоқ». Мысалы, жас мұғалім өзіне төмен баға берген болса, ол балалар алдында қобалжып немесе балаларды басына шығарып аламын ба деген оймен оларға айқайлап, басқарудың авторитарлық әдісіне жүгінеді. Тым жоғары берілген баға да адамды басқалардан алыстатьп жібереді, ұжым ішінде жағымды психологиялық ахуалды қалыптастыруға бөгет жасайды. Ондай адам мақтаншақ, кеудемсоқтық, т.с.с жағымсыз қасиеттерімен көпшіліктің көңіліне жақпай қалады. Ал өзін-өзі бағалау нақтыдан сәл ғана жоғарырақ болса ол адамның жаңа деңгейге көтеріліп отыруына көмектеседі. Өзін-өзі бағалау сол сәттен жағдайларға тікелей байланысты болады. Мысалы, аудиторияға өте жақсы киініп келген адам кірсе, студенттер өздерінің киім киюдегі эстетикалық талғамдарын төмен бағалаған, ал керісінше киімдері үтіктелмеген, қарапайым киінген кісі кіргенде, студенттер өздерінің сыртқы пішіндерін жоғары бағалаған. Өзін-өзі қадагалау басқа адамдармен қарым-қатынас жасағанда, өзін сабырлы ұстай білуге, басқалардың кемшіліктеріне кешірімді, қателіктеріне шыдамды болуға көмектеседі. Мысалы, кейбір адамдар балалардың шулағанын көтермей ашуланады, бірақ оданда қатты күн күркіреуі ол адамды сондай қатты ашуландырмайды. Яғни мәселе адамның Сол ызалалықты тудыратын объектіге өзінің қандай қатынаста екеніне байланысты екен. Өзін-өзі қадағалау қиын жағдайларда ашуға жол бермей өзін-өзі ұстай алуға итермелейді. Адам үшін өз сезімдерін басқарьп, оны уақытында тежей алу жаттығуды қажет ететін күрделі психикалық процесс екеніне келісу керек. Осы мәселені Абайдың: «Өзіңе-өзің үңіліп, өзіцді тізгіндеуге тырысу, белгілі мақсат көздеу - осы істегі бастапқы қадам» - деген сөздерімен негіздей кетуге болады. Адамдармен қарым-қатынас барысында өзін-өзі қадағалап тұра алуына мысал ретінде мұғалімдердің ұстамдылығын, шыдамдылығын, төзімділігін, толеранттылығын келтіруге болады. жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|