Пән: Биология Пән мұғалімі: Отарова А. Ж. Сынып: 10а Сабақ: 43 Күні
жүктеу/скачать 34,54 Kb.
|
Қосымша1 Ертегі Әлемде өте кішкене ел бар. Оны тек микроскоп арқылы көруге болады. Бұл ел жасуша деп аталады. Оның тұрғындарын органоидтер дейді. Органоидтердің барлығы тату – тәтті өмір сүреді. Олардың әрқайсысының атқаратын қызметтері бар. жасушаның үкімет басшысы – ДНҚ. ДНҚ – сарайда өмір сүреді. Сарайды ядро жағақшасы деп аталатын қамал қорғайды. Бір күні ел көбеюге дайындалады. Бұл кезде ішіндегі тұрғындар саны көбейеді, үкімет бастығы ДНҚ екі еселенеді. ДНҚ-ның екі еселенуі кезіндегі тұқымқуалау ақпараты ата-анадан ұрпағына беріледі. Бұл ертегі не туралы? Қосымша2 І топ І. Генетиканың даму тарихы 1. Генетиканың даму тарихы қандай кезеңдерден тұрады? 2. Тұқымқуалаушылық туралы ежелгі дәуір ғалымдары қандай пікірде болды? 3. Генетика ғылымының дамуына қазақстандық ғалымдардың қосқан үлесі қандай?
І. Мендельдің өмірбаяны, тәжірибесі 1. Гибридологиялық әдіс 2. Мендель тәжірибелеріне қолайлы обьект ретінде не себепті бұршақты алды? ІІІ топ І. Генетикалық терминдер мен символдар 1. Гендер қалай белгіленеді? 2. Моногибридті , дигибридті, полигибридті будандастыру деген не? ІV топ І. Мендельдің заңдары 1. Біркелкілік заңын түсіндіріндер 2. Ажырау заңын түсіндіріңдер Қосымша3. «Генетика әлеміне саяхат» атты телебағдарлама. Жүргізуші: Сәлеметсиздер ме көрермендер. Тікелей эфирде «Генетика әлеміне саяхат» атты телебағдарлама. Алдарыңызда жүргізуші Диана ...... Жалпы генетика- тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым. Осы тұқымқуалаушылық қасиеті ата-анадан ұрпақтарына қалай беріледі? Бұл ерте кезден ақ ғалымдарды қызықтырған. Генетиканың даму тарихын 3 кезеңге бөлуге болады: 1 кезең 1900-1910жылға дейін 2 кезең 1911-1953жылға дейін 3 кезең 1953 жылдан қазірге дейін Мен қазыр алдарыңызға австриялық биолог және ботаник, белгілі табиғат зерттеуші, тұқым қуалау заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым, генетиканың негізін салушы, монах- Грегор Иоганн Мендельді шақырғым келіп отыр. Жүргізуші: Қош келдіңіз біздің бағдарламамызға, Сізге мынадай сұрақ: Жалпы осы тұқымқуалаушылық туралы алғашқы түсініктер қандай ғалымдардың еңбектерінде кездесті. Мендель сөйлейді: Рахмет. Тұқымқуалаушылық туралы алғашқы түсініктер Демокрит, Гиппократ, Платон, Аристотель еңбектерінде кездесті. Одан кейін Ч.Дарвин «пангенезис» теориясын жазған болатын. Одан кейін 1865 жылы менің «Өсімдік будандарымен жүргізілген тәжірибелер» атты еңбегім жарық көрді.Бұл еңбегімде тәжірибелер жасау арқылы тұқымқуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын ашқан болатынмын.Кейін Бэтсон деген ғалым тұқымқуалау осы менің заңдарыма сәйкес жүретіндігін дәлелдеді. 1906 жылы ағылшын У.Бэтсон Организмдердің тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылымды генетика деп атайды Ал 1901 жыл голландиялық ботаник Де Фриз организмнің тұқым қуалайтын қасиеттерінің өзгеретіндігін көрсететін мутация теориясын ашты. Ал 1909 жылы дат биологі Иогансен ген, генотип, фенотип деген ұғымдарды қалыптастырды. Жүргізуші: Жақсы рахмет сізге! Енді мен ортаға келесі қонағымызды шақырайын Американдық генетик, әрі эмбриолог Томас Хант Морганн.Қош келдіңіз сөз кезегі өзіңізде Морган сөйлейді.Рахмет. Мендельдің заңдары ашылғаннан кейін, гендер қалай тұқымқуалайды немесе белгілер қалай ұрпақтан ұрпаққа беріледі? Осы сұрақ мені көп ойландырды. Осы сұраққа жауап іздеп 1910-15 жылдар арасында мен өзімнің шәкірттеріммен бірге жеміс шыбыны-дрозофилаға тәжірибе жасадық.Осы тәжірибе нәтижесінде гендердің тіркесіп тұқымқуалайтындығына көз жеткізіп, тіркесіп тұқымқуалау заңы деп атадым. Жүргізуші: генетиканың дамуына өз үлестерін қосқан өзіңізден басқа қандай ғалымдарды атай аласыз? 1953 жылы американдық биохимик әрі генетик Дж. Уотсон мен ағылшын биофизигі Ф.Крик ДНҚ молекуласының молекулалық құрылымының моделін жасады. Орыс ботанигі әрі генетигі Николай Вавилов 1920жылы тұқымқуалайтын өзгергіштіктегі гомологтық қатарлар заңын ашты. 1953 жылы Уотсон мен Крик ДНҚ-ның молекулалық құрылымының моделін жасады. Жүргізуші: Жақсы рахмет сізге! Енді мен ортаға келесі қонағымызды шақырайын молекулалық биология және биохимия ғылымдарының маманы Мұрат әбенұлы Айтхожин. Жүргізуші: Қош келдіңіз біздің бағдарламамызға, Сізге мынадай сұрақ: Қазіргі кезде генетика саласы қалай дамуда? Айтхожин сөйлейді: Рахмет.Сәлеметсиздер ме!Қазіргі кезде генетика мен селекцияның дамуына көптеген Қазақстандық ғалымдар өз үлестерін қосуда. Алыстан будандастыру, полиплоидия, гетерозис сияқты әдістерді қолданып көптеген генетикалық зерттеулер жүргізілуде. Мысалы Мыңбаев, Ғаббасов сияқты ғалымдар бидайдың, арпаның жоғары өнімді будандары мен сорттарын алуда. Бутарин, Есенжолов, Жандеркин сияқты ғалымдар алыстан будандастыру әдісімен қойдың арқар-меринос тұқымын алды .Сол сияқты ғалымдар көп елімізде.Қазіргі таңда қант диабеті ауруы көбейіп кетті. Осы ауруды емдеу үшін инсулин гормоны қолданылады. Ол гормонды бұрын сиыр мен шошқаның ұйқы безінен алатын. ал қазіргі таңда генетикалық инженерия әдісімен адамның инсулинін бактерия жасушасында синтездеп алуға болады. Осы сияқты жетістіктеріміз көп біздің Жүргізуші:Рахмет. Ендеше арқашан жетістіктерге жете беріңіздер! еліміз өркендей берсін,атақты ғалымдарымыз көбейе берсин деп бағдарламамызды аяқтаймыз.Келген қонақтарға мың алғыс. Сау болыңыздар. Қосымша4. «Кім тапқыр» ойыны №1 1. Арпаның ерте пісуін анықтайтын ген кеш пісетіндігін анықтайтын генге қарағанда доминантты. Гомозиготалы ерте пісетін арпаны кеш пісетін арпамен будандастырғанда қандай ұрпақ алынады?Алынған гибридтерді өзара будандастырса, генотипі және фенотипі қандай өсімдіктер алынады? №2 1.Адамда алты саусақтың (полидактилия) болуын доминантты ген, ал бес саусақты болуын рецессивті ген анықтайды.Алты саусақты ер адам бес саусақты әйел адамға үйленеді. Олардың бес баласы бар, бәрі де алты саусақты.Егер ұлдарының біреуі бес саусақты әйелге үйленсе, олардың отбасында қандай балалар дүниеге келеді? №3 1.Адамда оңқайлық белгі солақайлықтан басым, шешесі солақай болған оңқай ер адам, оңқай әйелге үйленеді.. Бұл отбасында солақай бала дүниеге келуі мүмкін бе? №4 1.Дрозофила денесінің сұр түсі, қарасынан басым. Денесі сұр түсті екі шыбынды будандастырғанда 155сұр және 120 қаратүсті ұрпақ алынған.Шыбындардың генотипін анықтаңдар. Қосымша5 «Құмырсқа » ойынын ойнайды.Кабинет ішінде әр жерде сұрақтар жабысып тұрады.Әр оқушы бір сұрақтан алып жауап береді 1.Ата анасынан ұрпақтарына берілетін белгі қасиеттер 2. Организмнің тұқымқуалаушылық қасиетінің сыртқы орта факторларының әсерінен өзгеруі 3. Генетика терминин 1906 жылы ғылымға енгізген ағылшын генетигі 4.Ч.Дарвиннің теориясы 5. 1909 жылы ген, генотип, фенотип ұғымдарын қалыптастырған ғалым 6. Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым 7.Тұқымқуалаушылықтың заңдарын ашқан ғалым 8. Мендельдің заңдары 9. Ата-аналары бір-бірінен бір жұп белгі бойынша ажыратылатын дараларды будандастыру 10. Ата-аналары бір-бірінен екі жұп белгі бойынша ажыратылатын дараларды будандастыру 11. Ата-аналары бір-бірінен көп жұп белгі бойынша ажыратылатын дараларды будандастыру 12.Бірінші ұрпақта басымдық қасиет көрсетіп, бірден жарыққа шығатын белгі 13. Көрінбей қалатын белгі 14.Мендельдің бірінші заңы 15. Мендельдің екінші заңы 16. Мендельдің бірінші заңы 17. Қарама қарсы белгілерді анықтайтын жұп гендер 18. Гендердің толық жиынтығы 19. Организмге тән ішкі және сыртқы белгілердің жиынтығы 20. Әртүрлі аллельдерден тұратын организмдер(Аа) 21. Бірыңғай доминантты (АА) немесе рецессивті(аа) аллельдерден тұратын организмдер 22. Мендель өз тәжірибесіне қолайлы обьект ретінде нені алды 23. Ч.Дарвиннің теориясы 24. Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым Қосымша6 Аты-жөні: Рефлексия : Бүгін сабақта маған ұнағаны... Менің бүгінгі сабақтан үйренгенім... Сабаққа дейін................................................................................................деп ойладым, ал қазір................................................................................................................білем. Бүгінгі сабақта басты ой .................................................................................болды. Менің ұсынысым.......................................................................................................... Өзіңді бағала... Тобыңды бағала... Қосымша7 Бағалау парағы Сынып: _____ Тақырыбы: __________________________ Күні:____________
1-5 ұпайға дейін бағаланады 20-18 ұпай-өте жақсы 17-14ұпай-жақсы 13-10 ұпай-орташа жүктеу/скачать 34,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||