Пән: Тақырыбы: Кәсіпкерлік Сабақтың мақсаты
Жақ (Лицо) Сан (Число)
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
Кәсіпкерлік- табыс көзі
Пример
Конец формы Тәуелдік жалғау (Аффикс притяжательности) Тәуелдік жалғау меншіктілікті білдіреді, көбіне зат есімге жалғанады. (Притяжательные окончания обозначают принадлежность, в основном присоединяются к именам существительным). Меншікті зат тәуелдік жалғауында тұрғанда, меншікті заттың иесі ілік жалғауында тұрып, екеуі үнемі бір сөз тіркесін жасайды. (Если объект находится в притяжательной форме, то субъект имеет окончание родительного падежа. Объект и субъект всегда составляют словосочетание). Мысалы: менің кітаб+ым, сенің кітаб+ың, оның кітаб+ы т.б. Тәуелдік жалғау (притяжательные окончания) Жақ (лицо) Есімдік(местоимение) Жалғаулар (оконч.един.числа) I Менің –мой -м -ім -ым II Сенің -твой Сіздің – ваш /уважит.ф/ -ң -ің -ың -ңіз -ңыз -іңіз -ыңыз III Оның - его -сі -сы -і -ы көпше (окончания множественного числа) I Біздің – наш -міз –мыз –іміз –ымыз II Сендердің - ваш Сіздердің – ваш -ің -ың -іңіз -ыңыз III Олардың - их -сі –сы -і –ы Біздің, сіздің деген ілік жалғаулы сөздерден кейін келетін сөздердің тәуелдік жалғауы түсіріліп те айтылуы мүмкін. (В словах, находящихся в сочетании с местоимениями в родительном падеже біздің, сіздің, окончания притяжательности могут опускаться).
Тәуелдену мағынасы кейде – нікі – дікі – тікі – жұрнағы арқылы да беріледі. Мұндай жағдайда объект субъекттен бұрын тұрады. (Притяжательность иногда определяется путем присоединения суффиксов - нікі – дікі – тікі - к субъекту. В таких сочетаниях объект находится впереди субъекта). Мысалы: кітап Асан+дікі – Асан+ның кітаб+ы т.б. Тест тапсырмасын орындайық 1. Тәуелдік жалғаулы сөзді табыңыз. а) Отан ә) Туған жер б) Күнім в) Бақыт г) Аспан 2. Тәуелдік жалғауының жекеше түрінің ІІІ жағын көрсетіңіз. а) Қаламыз ә) Үйім б) Кітабы в) Бақыттары г) Дастарқаным 3. Көп нүктенің орнына керекті жалғауды жазыңыз. Ол бізді өзінің үй... не шақырды. а) – ым ә) – ы б) – сы в) – і г) – ің 4. Тәуелдік жалғаулы сөзді табыңыз. а) Барады ә) Көрдік б) Дәптер в) Болашағың г) Үй 5. Тәуелдік жалғауының көпше түрінің ІІ жағын көрсетіңіз. а) Мектептерің ә) Тілім б) Аспаны в) Бақыты г) Келешегіміз 6. Көп нүктенің орнына керекті жалғауды жазыңыз. Біздің астана... Қазақстанның орталығында орналасқан. а) - ың ә) - міз б) - ы в) - ларың г) - мыз 7. Тәуелдік жалғаулы сөзді табыңыз. а) Кітап ә) Ойын б) Көрдік в) Жазуым г) Сынып 8. Тәуелдік жалғауының жекеше түрінің ІІ жағын көрсетіңіз. а) Көйлегім ә) Қаламы б) Орындықтарың в) Тапсырмаң г) Отаны 9. Көп нүктенің орнына керекті жалғауды жазыңыз. Менің сүйікті актер... Асанәлі Әшімов. а) - мыз ә) - м б) - ым в) - ім г) – сы 10. Көп нүктенің орнына керекті жалғауды жазыңыз. Менің туған жер... – Қазақстан Республикасы. а) - м ә) - ың б) - мыз в) - сі г) – ім Жаттығу орындайық 1 – жаттығу. Кестедегі сөздерді сәйкестендіріңдер Отаным ----------------Оның Елі ----------------------Сіздің Еліңіз ------------------Менің Туған жерің ----------Олардың Ордасы ----------------Біздің Елбасымыз----------- Сенің 2 – жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқып, тәуелдік жалғаулы сөздерді белгілеңдер. Үш бақытым Ең бірінші бақытым - халқым менің, Соған берем ойымның алтын кенін. Ол бар болса мен бармын, қор болмаймын, Қымбаттырақ алтыннан нарқым менің. Ал, екінші бақытым - тілім менің, Тас жүректі тіліммен тілімдедім. Кей - кейде дүниеден түңілсем де Қасиетті тілімнен түңілмедім. Бақытым бар үшінші - Отан деген, «Кім мықты?» десе біреу Отан дер ем. Оты сөнген жанғанда жан барсың ба Ойланбай – ақ кел дағы от ал менен. Мұқағали Мақатаев 3 – жаттығу. Сөздерді жекеше түрде тәуелдеңдер. Тау, күн, халық, бақыт, Отан. Жақ-------------Тау І Менің ІІ Сенің Сіздің ІІІ Оның 4 – жаттығу. Көп нүктенің орнына қажетті жалғауды қойыңдар. Қазақстан – менің Отан.... Бұл – сенің үй.... Мынау – оның жер.... Менің кітаб.... көк күсті. Олардың ауыл... үлкен. Біздің қала... да үлкен мұражай ашылды. Бүгін біз оның ауыл... на бардық. 5 – жаттығу. Берілген сөздерді құрамына қарай талдаңдар. Берілген сөздер: Жерің, Отаным, еліміз, бақыты, тілім. Үлгі: Жерің Жер – түбір ің – тәуелдік жалғау жекеше түрінің ІІ жағы Тәуелдік жалғауы Жекеше Жақ-------Жалғаулары І Менің - ым/- ім, - м ІІ Сенің - ың/- ің,- ң Сіздің - ыңыз/- іңіз, - ңыз/- ңіз ІІІ Оның - ы/- і, - сы/- сі Көпше І Біздің - ымыз/- іміз,- мыз/- міз ІІ Сендердің - лар/- лер, - дар/- дер, - тар/- тер+- ың/- ің, - ң Сіздердің - лар/- лер, - дар/- дер, - тар/- тер+ - ыңыз/- іңіз, - ңыз/- ңіз ІІІ Олардың - ы/- і, - сы/- сі Тәуелдік жалғау (Аффикс притяжательности) Тәуелдік жалғау меншіктілікті білдіреді, көбіне зат есімге жалғанады. (Притяжательные окончания обозначают принадлежность, в основном присоединяются к именам существительным). Меншікті зат тәуелдік жалғауында тұрғанда, меншікті заттың иесі ілік жалғауында тұрып, екеуі үнемі бір сөз тіркесін жасайды. (Если объект находится в притяжательной форме, то субъект имеет окончание родительного падежа. Объект и субъект всегда составляют словосочетание). Мысалы: менің кітаб+ым, сенің кітаб+ың, оның кітаб+ы т.б. Тәуелдік жалғау (притяжательные окончания) Жақ (лицо) Есімдік(местоимение) Жалғаулар (оконч.един.числа) I Менің –мой -м -ім -ым II Сенің -твой Сіздің – ваш /уважит.ф/ -ң -ің -ың -ңіз -ңыз -іңіз -ыңыз III Оның - его -сі -сы -і -ы көпше (окончания множественного числа) I Біздің – наш -міз –мыз –іміз –ымыз II Сендердің - ваш Сіздердің – ваш -ің -ың -іңіз -ыңыз III Олардың - их -сі –сы -і –ы Біздің, сіздің деген ілік жалғаулы сөздерден кейін келетін сөздердің тәуелдік жалғауы түсіріліп те айтылуы мүмкін. (В словах, находящихся в сочетании с местоимениями в родительном падеже біздің, сіздің, окончания притяжательности могут опускаться). Мысалы: біздің үй, біздің қала, сіздің мектеп, сіздің мекеме, біздің оқушы т.б. Тәуелдену мағынасы кейде – нікі – дікі – тікі – жұрнағы арқылы да беріледі. Мұндай жағдайда объект субъекттен бұрын тұрады. (Притяжательность иногда определяется путем присоединения суффиксов - нікі – дікі – тікі - к субъекту. В таких сочетаниях объект находится впереди субъекта). Мысалы: кітап Асан+дікі – Асан+ның кітаб+ы т.б. жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|