Пәнінің оқу-әдістемелік кешені Мамандығы 050801 – Агрономия Қостанай, 2010 Құрастырушы
жүктеу/скачать 1,25 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ НЕГІЗДЕРІ Пәнінің оқу-әдістемелік кешені Мамандығы 050801 – Агрономия Қостанай, 2010 Құрастырушы
- Студент үшін пән бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus) 2010 - 2011 оқу жылына арналған МShN 3310 Мал шаруашылығы негіздері
- 1. Негізгі мәліметтер
- 2 Пререквизиттер және постреквизиттер
- 3 Пәннің мақсаты мен міндеттері
- 4 Академиялық сабақтардың бөлінуі
- 7 Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
- 8 Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
- 1 аттестациялық кезең
- 1 атт. бойынша барлық сағат
- 2 аттестациялық кезең
- 2 атт. бойынша барлық сағат 4 5
- Барлық сағат 10 10
- Ескерту 2.
- 10 СӨЖ тапсырмалары
- СӨЖ бойынша басқа жұмыстар түрлері
- Барлық СӨЖ сағ . 40
- ДӘРIС ТЕЗИСТЕРI Тақырып 1 Ауылшаруашылық малдарының шығу тегi және қолға үйрету Мақсаты
- Сүт қоректілердің 8 мың түрінің 60 ғана қолға үйретілгені
- Қолға үйретудің алты ошағы табылды
- Ірі қара малдың
- Үй есектері
- Әрбір тұқымның өзіндік құрылымы болады.
- Тұқымдық топ
- Семья
| Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті Азық-түлік өнімдерді өндіру технологиясының кафедрасы МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ НЕГІЗДЕРІ Пәнінің оқу-әдістемелік кешені Мамандығы 050801 – Агрономия Қостанай, 2010 Құрастырушы: Шайкамал Г.И., аға оқытушы Азық-түлік өнімдерді өндіру технологиясының кафедрасы отырысында қаралған және ұсынылған . . 2010 ж. хаттама № Кафедра меңгерушісі А.Шпис Ветеринария және азық-түлік өнімдерінің технологиясы факультетінің әдістемелік кеңесімен мақұлданған. . 2010 ж. хаттама № Әдістемелік кеңестің төрағасы Г.Байкадамова ПОӘК мазмұны
Студент үшін пән бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus) 2010 - 2011 оқу жылына арналған МShN 3310 Мал шаруашылығы негіздері
8 Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
9 Пән бойынша тапсырмалардың орындалуы және тапсырылуы кестесі
Ескерту 1. Семестр нәтижесі бойынша максималды семестрлік рейтингтен 50% төмен емес алған және барлық бақылау түрлерінен оң баға алған студент емтихан тапсыруға өткізіледі. Оң баға алу үшін емтиханда максималды қорытынды рейтингінің 50% төмен емес алу қажет Ескерту 2. Зертханалық, тәжірибелік сабақтарына қатыспаған жағдайда, жіберілген сабақтар бойынша жұмыстарды орындау және қорғау жүйесі істейді Баға өлшемдері
10 СӨЖ тапсырмалары
Бағдарламаны құрастырған Шайкамал Г.И., аға оқытушы ____._____. 2010 ж. ____________________ Азық түлік өнімдерді өндіру технологиясының кафедрасында қаралған және ұсынылған хаттама ___.____20_ ж. №___ Кафедра меңгерушісі А. Шпис ДӘРIС ТЕЗИСТЕРI Тақырып 1 Ауылшаруашылық малдарының шығу тегi және қолға үйрету Мақсаты: Мал шаруашылығына ғылым ретiнде түсiнiк беру, малдардың шығу тегiңмен танысу. Жоспар: 1 Қазақстанда мал шаруашылығының даму тарихы. 2 Малдарды қолға үйрету. 3 Ауылшаруашылық малдарының жабайы арғы ата-тектерi. 4 Тұқым, тұқымның құрылымы. Мал шаруашылығы – ауыл шаруашылығының жетекші салаларының бірі. Ауыл шаруашылығы түліктерінен алынатын өнімдердің түрлілігіне баға жетпейді. Бұл, ең біріншіден - толыққанды азық-түлік (ет, сүт, жұмыртқа), сол сияқты жеңіл өнеркәсіп үшін шикізат (жүн, тері, елтірі және басқалары). Сойылған малдың тамаққа жарамсыз қалдықтарынан сүйекті ет ұнын, ал кейбір мүшелер мен талшықтардан – емдік дәрілер алады. Малдың кейбір түрлерін әртүрлі жұмыстарды орындау үшін пайдаланады.
Үй түліктерінің жабайы малдардан жаратылғаны мәлім. Жабайы деп табиғи жағдайларда өмір сүретін малдарды атайды, оларға мынадай сипаттамалар тән: дене тұлғасы мықты, біртектес түсті т.б. Ұзақ жылдар бойы адамдар оларды қолға үйреткен жоқ, тек 10-12 мың жыл бұрын ғана бұл жұмыс қолға алынды. Бірінші қолға үйретілген жабайы аң ит болды, одан кейін қой-ешкі, кейінірек шошқа, одан да кейінірек жылқы, ірі қара мал мен басқалары. Үй малдары деп адамның сұранысын қанағаттандыру үшін өсірілетін және зоологиялық түр ішінде тұқымдарға бөлінетін малдарды атайды. Аңдардың барлық түрі бірдей қолға үйретуге көне бермейді. Сүт қоректілердің 8 мың түрінің 60 ғана қолға үйретілгені осыны көрсетеді. Аңдарды қолға үйрету жер шарының ежелгі мәдениет ошағы болған бірнеше аймақтарында қатар жүрген. Қолға үйретудің алты ошағы табылды: Азиялық оңтүстік-батыс (Кіші Азия, Кавказ, Иран), Индиялық (Индия), Қытайлық шағын орталық (Үндіқытай, Малай аралдары), Жерортатеңіздік (Жерорта теңізінің жағалауы), Африкалық орталық (Африканың солтүстік-шығысы), Андиялық (Оңтүстік Америка, Солтүстік Анды). Е.А. Богданов бойынша үй жануарына айналу құбылысы бұғалықтау, қолға үйрету және содан кейін барып үй жануары етуден тұрады. Ауылшаруашылық малдарының жабайы арғы тектерi Сүт қоректілердің ірі қара мал (үй бұқасы) түрі жабайы турдан (европалық және азиялық түрлері) жаратылған. Тур өшіп кетті, соңғы ұрғашы тур Польшада 1627 жылы өлді. Ірі қара малдың жақын туыстарынан буйволдар, зебалар, яктардың шаруашылық маңызы бар. Үй жылқысы. Жылқы тектестер төрт тұқымнан тұрады: есектер, жартылай есектер, зебралар және жылқылар. Жылқының жабайы тегі тарпан (оның кейінгі үш түрі, оның ішінде қазір Моңғолияда өсірілетін Пржевальский аты) болып табылады. Қой жабайы кейінгі үш түрден шығады – муфлон, арқар және арғалы, олар Жерорта теңізінің аралдары, Закавказ, Памирдан Камчаткаға дейін, Орта Азияның тұрғындары аз таулы жерлерінде өмір сүреді. Ешкілер қойдан бұрын үй жануарына айналған. Олардың аралас текті. Осы заманғы ешкінің жабайы тегі Закавказдық мүйізсіз ешкі және Гималайлық бұрама мүйізді меркур ешкісі деп есептейді. Түйелер (қостұяқтылар отрядының сүйел табанды кіші отряды) өркешті түйелер мен өркешсіз лама тұқымдарына жатады. Түйелердің тегі екі өркешті түйелер – бактриандар. Өркештілер тегіне екі өркешті түйелерді немесе бактриандарды, және бір өркештілерді немесе дромедарларды жатқызады. Бактриандар Батыс Қытайда, Моңғолияда, Бурятияда, Қазақстанда, Өзбекстанда, Қалмақ елінде, ал дромедарлар – Солтүстік Африкада, Араб елінде, Иранда, Түркменстанда өмір сүреді. Оңтүстік және Оңтүстік Батыс Қазақстанда екі түрі де кездеседі. Үй есектері африкалық жабайы тектен шыққан. Шошқалар. Шошқалар тұқымы қос тұяқтылар отрядының күйіс қайырмайтындар кіші отрядына жатады. Шошқаларды қолға үйрету көптеген жерлерде жүрген. Олардың тегі Европалық және Азиялық жабайы қабандар деп есептеледі. Үй құстары. Құстар класын үй жануарына айналдыру тек төрт отрядта ғана жүргізілген: тауықтар, қаздар, кептерлер және торғайлар. Үй тауығының ататегі Индияда өмір сүретін жабайы банкилік жұмыртқалағыштар болып табылады. Үй үйректері жабайы құрқылдақтардан, үй мускустықтары - жабайы оңтүстік америкалық мускусты үйректерден шыққан. Үй қазы жабайы қоңыр қаздан шыққан. Индейкалар Мексикада үйге үйретілген, цесаркалар – Африкада (Гвинея). Үй жануарлары жабайылармен салыстырғанда көп төлдеуімен, тез жетілгіштігімен, көбею кезеңінің жоқтығымен ерекшеленеді. Ауыл шаруашылығы түліктері денесінің ірілігімен айрықшаланады. Жануарлардың қылықтары да өзгерді: сиырлар сауғызады, жылқылар жегуге көнді, жануарлар адамдардың шақырғанына именбестен келеді, т.б. Тұқым және оның құрылымы Профессор Е.Я. Борисенко тұқымның мынандай түсініктемесін береді: «Тұқым деп жаратылысы бір, зоологиялық бір түрдегі, арнайы, морфологиялық және шаруашылық – пайдалы қасиеттерімен сипатталатын және тұқым қуалаушылықпен берілетін өмір жағдайларына белгілі бір талаптарға ыңғайлылығымен осы сияқты өзге топтан ерекшеленетін және тұқымды асылдандыру арқылы қолдау жасалатын үй жануарларының тұтастай бір тобы». Тұқымда бірнеше мың мал болуы шарт. Ғалымдар бір тұқымда кемінде 4500 бас аналық және 150 аталық болу керек екенін анықтаған. Бұл жағдайда туыстық сыңарласуды болдырмауға болады.
Тарихи аз мерзім ішінде Ресей мен Қазақстандағы қоғамдық құрылыстың ауысуы 50-ден астам жаңа тұқым жасауға әкеліді. Олардың ішінде Қазақстан ғалымдарымен үздік жасалған ірі қараның алатаулық, әулиеаталық, әулиекөлдік, қазақы ақбас, жылқының күшүмдік, және қостанайлық, қойдың қазақы биязы жүнді, архармеринос қазақы, оңтүстік қазақы және солтүстік қазақы меринос, шошқаның жетісулық тұқымдары, ауыл шаруашылығы құстарынан: тауықтың - “Алатау”, үйректің “Медеу” және “Арман” жаңа кросстары т.б. Әрбір тұқымның өзіндік құрылымы болады. Тұқымда бірнеше таралым болуы мүмкін, олардың қалыптасуына белгілі бір экономикалық және аймақтық факторлар әсер еткен дене пішінінде, өнімділігінде және басқа да белгілі бір ерекшеліктер тән. Тұқым ішілік тип – бұл малдардың белгілі бір тобының өнімділігінің деңгейі мен бағытының ерекшеліктері. Мысалы, қазақы ақбас тұқымы етті және ет-сүтті типтерге бөлінеді. Малдардың етті типіне оның сүт өнімділігі төмен бола тұрып, етті түрінің жақсы дамуы, ал екінші типке жоғары сүт өнімділігі бола тұрып, ет өнімділігі төмен болуы тән. Тұқымдық топ – тұқым жасау құбылысына қатынасатын малдар тобы. Желі – бұл конституциясы мен өнімділігі жөнінен біртектес үздік бастамасы бар жоғары өнімді малдар тобы. Тұқым жасауда селекцияның ең жоғарғы сатысы болып желіге тарату болып табылады. Семья – үздік бастамадан шыққан жоғары өнімді аналық малдардың тобы. Завод дене пішіні мен өнімділігі бойынша ерекшеліктері тек осы заводқа ғана тән малдарды топтастырады. жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||