Мұғалім мамандығын меңгерудің өзіндік ерекшелігі

2. Мұғалімге арнайы тән қасиеттер:

• 
  сөйлеу мәдениеті, сөз қоры;
  
• 
  шығармашылық, жаңашылдық;
  

Мұғалімнің қоғамнан алатын орны зор. Олай болатын себебі мұғалімнің еңбегі өте жауапты, әрі күрделі. Өйткені ол жас ұрпақтың болашак тағдыры үшін өзің жауапты сезінеді, оның тәртібі, білімі, қоғамнан алатын орны, адамгершілігі, белсенділігі, іскерлігі үшін күресеті, оның жүрегіне жол тауып, оның жан дүниесінің таза, қоғам үшін жан тәнімен еңбек етуге күш-тарлығын оятатын, білімге деген ішкі қажеттігін оята отырып, баланы білімге ұмтылдырып талаптандыратын мұғалім.

Мұғалім қызметінің табысты болуы оның өз қызметінің мәнін жете түсінеде, оқушыларға саналы тәрбие, жан-жақты білім береді, олардың көзқарасын қалыптастырады, дүние танымын дамытады, өмірге, еңбекке, қоғамға деген қатынасын тәрбиелейді.

Мұғалімнің кәсіби мамандығына қойылатын негізгі талаптар:

• 
  қоғамның алдыңғы қатарлы идеяларын игеру;
  
• 
  жан-жақты білімдаралық, өмірдің әр түрлі саласынан хабардар болуы;
  
• 
  педагогикамен байланысты пәндерден – психологияны, физиология, анатомия, мектеп гигиенасын, мектеп тану пәнін жақсы білуі керек;
  
• 
  оқытатын пәнін, соған байланысты ғылымдарды, олардың жетістіктерін, ағымын жақсы білу;
  
• 
  оқыту, тәрбиелеу методикасын білу;
  
• 
  жұмысына шығармашылық көзқарас;
  
• 
  баланы жете білу, олардың жан-дүниесін түсіну педагогикалық сенім;
  
• 
  педагогтік техниканы меңгеру, қисынды, мәнерлі сөйлеу білу;
  
• 
  педагогтік әдептілікті меңгеру;
  
• 
  балаға деген сүйіспеншілдік пен әділдік.
  

Мұғалімнің тағы бір ерекше қасиеті мұғалім балаларға өзінің сезімін ашық білдіріуне, екі жүзділіктен аулақ болуына өзін-өзі тәрбиелейді.

Мұғалімнің бойында тағы бір ерекшелік ол – творчество, шығармашылық еңбек ететін маман болуы керек. Творчествосыз адамның өзінің күшін, қабілетін, бейімділігін білу көкейге қонбайтын нәрсе: онсыз өзін-өзі құрметтеушілікті бекіту ұжымның моральдық ықпалына жеке адамның сергек көзқараспен қарауы мүмкін емес.

Мұғалім мамандығы – ең ардақты, әрі қадірлі мамандық. Өткені мұғалім әр адамның бойына білімнің жарық сәулесін құяды, өмірді, өзін қоршаған ортаны білуге, табиғаттың сырларын ұғып, жұмбақтарын шешуге зердесін оятып, білуге деген кұштарлығын ұштайды.

Мұғалім қызметінің табысты болуы, оның оқу және тәрбие жұмысының мақсаттары мен міндеттерін жете түсінуіне байланысты. Мұғалім оқушыларға саналы тәрбие, жан-жақты білім береді, олардың көзқарасын қалыптастырады, дүние танымын дамытады, еңбек пен қоғамға деген сүйіспеншілігі мен ынтасын тәрбиелейді.

Педагогика-психологиялық зерттеу мәліметтеріне қарағанда (Ф.Н. Гоноболин,

Н.В. Кузьмина, В.А. Сластенин, А.И. Щербаков т.б.) педагогикалық қабілеттің бірнеше түрі кездеседі.

1. Дидактикалық қабілет – мұғалімнің оқушыға оқу материалын жеткізу қабілеті, оқушының білім дәрежесін, іскерлігін, дағдысын дұрыс анықтай білу, өз пәніне қызығушылығын арттыру, таным белсенділігі мен ойын дамыту.

2. Академиялық қабілет – мұғалім қабілетінің пән саласына сәйкестігі. Ондай мұғалім өз пәнін ғылым дамуына сай біледі, өз бетімен қарапайым зерттеу жұмыстарын жүргізеді.

3. Перцептивті қабілет – оқушының ішкі дүниесін тани білу. Қабілетті мұғалім оқушылардың сабақ үстіндегі психикалық жағдайын бірден байқайды.

4. Сөйлеу немесе экспрессивті қабілеті – тіл арқылы өз ойын, ішкі сезімін нақты, түсінікті етіп жеткізе білуі. Бұл мұғалім үшін өте маңызды қабілет ерекшелігі.

5. Ұйымдастырушылық қабілеті – сабақты тыңдауға, білімді қабылдауға оқушыларды әзірлей білуі, ұжымды дұрыс басқарып, ұйымдастыра білуі, оқу мен тәрбиені дұрыс ұштастыру міндеттерін де оқушыларға бағыт беріп, рухтандыру ісіне басшылық беру, ата-аналармен жұмыс істей білу, сынып ұжымын оқушыларға педагогикалық ықпалды құралға айналдыру, мұғалім өз жұмысын ұйывмдастыра білу.

6. Коммуникативтік қабілет – оқушылармен қалыпты, дұрыс қарым-қатынас жасай білу, педагогикалық әдептілік жетілдіру.

7. Конструктивті қабілет – оқу және тәрбие міндеттерін шешудің тиімді жолдарын іздестіру, оқу және тәрбие жұмысының түрлері мен әдістерінің мазмұнын анықтау, өз ісіне саналық, жауапкершілікпен ойлылықпен қарап педагогикалық тапқырлық таныту.

8. Қолданбалы қабілет – мұғалім өз мамандығына қатынасы жоқ спорт, оймен келетін – шахмат, көркем өнер, бейнелеу өнер туындыларын білетіндігімен оқушыларды қызықтырып, оларға қатынасуы арқылы өз дегеніне жетуге баланы жан-жақты дамыту ісіне үлесін қосуы тиіс.