ЕТІСТІК КАТЕГОРИЯСЫ
Шақ категориясы
–
қимыл
-
іс
-
әрекеттің сөйлеп тұрған сәтпен байланысты байланысты
болып өткендігін, бірақ болатынын білдіріп, белгілі жолдармен жасалатын етістіктің грамматикалық
категориясы деп аталады.
1.
Төменде берілген сөйлемнің етістіктерін түрлендіріп, сөйлемді толықтырыңыз:
Аударыспақ ойыны
ашық алаңда,
көгалды жерде (ойнау). Ойынға екі атқа мінген
шабандоздар (қатысу) .
Бәйге
–
қазіргі кезде өте жаксы (даму) әлемге әйгілі ойынның бірі.
Ашық алаңда
(
жүргізу)
кызықты және әдемі ұлттық ойынның бірі
–
«Қыз қуу
» ойыны. Бұл
ойынға атқа мінген кыз бен жігіт (қатысу). Алдымен ара қашықтығы 1
-2
шакырымдай екі
көмбе (белгілеу)
.
2.
Суретте берілген бір спорт түріне әңгіме жазыңыз. Шақ категориясының
жіктелуіне мән беріңіз.
Шақ категориясы
Өткен
шақ
Осы шақ
Келер шақ
Жедел өткен шақ
-
ды,
-
ді,
-
ты,
-
ті
-
Нақ осы шақ
отыр,
тұр, жатыр, жүр
Болжалды келер
шақ
–
ар,
-
ер,
-
р
Бұрынғы өткен шақ
–
ған,
-
ген,
-
қан,
-
кен
Ауыспалы өткен
шақ
–
атын,
-
етін,
-
итін,
-
итын
Ауыспалы осы шақ
–
а,
-
е,
-
й
Ауыспалы келер
шақ
–
а,
-
е, й.
Мақсатты келер
шақ
–
мақ,
-
мек,
-
бақ,
-
бек,
-
пақ,
-
пек
1. Төменде берілген мәтіннен есімше категориясын тауып, қызметін
түсіндіріңіздер:
Сүзбе. Ұйытылған айранды дорбаға құйып, биікке іліп суын сорғытады. Мұның
тұздамаған және тұздаған түрлері болады. Тұздаған қатық көбірек сақталатындық-
тан, ұзақ сапарға шыққанда, жорықтарда жолазыққа әрі сусын, әрі тоқ ас ретінде
пайдаланылады. Құрт. Қалған қатық, майын алған сүт, ашыған айран, шикі сүтті
күбіге жинап, қазанның түбіне май жағып, қоюланғанша қайнатады. Қоюланған
құртты қапқа салып, тағы сорғытады. Содан кейін өреге сықпа, күлше, шығыршық,
шақпақ формаларына келтіріп күнге жаяды. Кейде қатықты іркіт етпей сүзеді де,
тұздап, домалақтап кептіреді. Ірімшік. Бұл ақ ірімшік, сары ірімшік болып екіге
бөлінеді. Қазанға құйылған сүтке айран құйып қайнатады. Ол іріген кезде ірімшігін
сүзіп алады. Сары ірімшік жасау үшін оны одан ары сары болған қайната береді.
Іркіт
–
құрт қайнату үшін үлкен ыдысқа құйып, жинаған сүтті пісіріп, майын алған-
нан кейін қалатын аз сусын.
2. Берілген тағам атауларынан біреуін таңдап алып, хабарлама дайындаңыз. Ха-
барламаңыздағы есімше категориясының астын сызыңыз:
181
Достарыңызбен бөлісу: |
