Пікіржазған химия ғылымдарының докторы, профессор С. М. Тәжібаева
Нат рий ал кил суль фат та рын алу
жүктеу/скачать 3,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нат рий ал кил суль фат та рын алу.
Ал кил суль фат тар ды өн ді- ру үшін мо ле ку ла лық мас са сы 190-280 (кө мір тек атом да ры ның са ны 10-18) бо ла тын али фат тық (қа нық қан) спирт тер қол да ны- ла ды. Кү кірт қыш қы лы мен олеум кө ме гі мен суль фатта ған жағ- дайда олар ды ар тық ша ма да ала ды, ал хлор суль фон қыш қы лын пай да лан ған да ар тық ши кі зат тың мөл ше рі қа жет емес. Ал кил сульфоэ фир лер ді алу дың R-OH + H 2 SO 4 → R-OSO 2 OH + H 2 O R-CH 2 OH + ClSO 3 H → R-CH 2 OSO 3 Н + HCl не гіз гі реак цияла ры мен қа тар қо сым ша реак цияла ры да жү руі мүм кін. Бұл қол да ныс та ғы суль фирле гіш агент тер дің күш ті то- тық тыр ғыш қа сиет те рі не бай ла ныс ты. Не гіз гі өнім – қыш қыл ал кил суль фат тар дың мак си мал шы- ғы мын қам та ма сыз ету үшін про цес ті оң тай лы, яғ ни қо сым ша реак циялар дың ық ти мал ды ғы тө мен бо ла тын жағ дайда жүр гі зу ке рек. Хлор суль фон қыш қы лы мен суль фатта ған да су тек хло ри ді тү- зіл ген дік тен, про цес ті ва куум да өт кі зе ді. Қо сым ша реак циялар ды бол дыр мау үшін тем пе ра ту ра не ғұр лым тө мен дең гейде ұс тауға ты ры са ды, бі рақ тем пе ра ту ра ның тө мен деуі не гіз гі реак цияны баяула та ты нын ес ке ру ке рек. Суль фаттау дың оң тай лы тем пе ра - ту ра сы бі рін ші лік ті спирт тер үшін 35-40 o C құ ра са, екін ші лік спирт - тер үшін 20 o C-ден ас пау ке рек. Осы шарт тар орын дал ған жағ- дайда суль фаттау те рең ді гі бі рін ші лік спирт тер үшін 80 %, екін- ші лік спирт тер үшін 60 %-ды құ рай ды. Екін ші лік спирт тер үшін суль фаттау те рең ді гі нің аз бо ла тын се бе бі де гид ра та ция, то ты ғу, кон ден са ция, по ли мер ле ну жә не т.б. қо сым ша реак циялар дың жү руіне бай ла ныс ты. Бі рін ші лік ті спирт тер ді хлор суль фон қыш- қы лы мен суль фаттау дың те рең ді гі, әдет те 90 %-дан аса ды. 4.1.Аниондыбеттік-активтізаттардыалу 83 Кү кірт қыш қы лы жә не олеум кө ме гі мен суль фаттау дың бір қа- тар кем ші лік те рі бар: – суль фаттау дың аз те рең ді гі нің нә ти же сін де ши кі зат тың үл- кен шы ғы ны; – реак цияға түс пе ген спирт тер ді бө лі не тін газ дар дан та за лау қа жет ті лі гі; – суль фаттау шы агент тің ар тық мөл ше рі нің қа жет ті лі гі; – суль фоэ фир лер ді бейтарап тау дан кейін нат рий суль фа ты- ның қо сым ша өнім ре тін де бө лі нуі. Кү кірт қыш қы лы не ме се олеуммен суль фаттау дың тех но ло- гиялық сыз ба сы мен ап па ра тық жаб дық та луы ның қа ра пай ым ды- лы ғы осы про цес тің ар тық шы лы ғы бо лып та бы ла ды. Хлор суль фон қыш қы лы мен суль фаттау үл кен те рең ді гі мен, ар тық ша ма да ғы суль фаттау шы агент тің аз бо луымен жә не нат- рий суль фа ты ның қал ды ғы мен си пат та ла ды. Реак циялық мас са- ның ты ғыз ды ғын азайт ып жы лу ал мас ты ру ды на шар ла та тын газ тә різ ді хлор су тек тің бө лі нуі про цес тің кем ші лі гі бо лып та бы ла- ды. Со ны мен қа тар хлор суль фон жә не хлор су тек қыш қыл да ры бу ла ры ның улы лы ғы на бай ла ныс ты тех ни ка лық қауіп сіз дік ша- ра ла ры күр де лі ле ніп, хи миялық тұ рақ ты ма те ри ал дан жа сал ған қон дыр ғы лар ды қол да ну қа жет ті лі гі туын дай ды. Осын дай қиын- шы лық тар хлор суль фон қыш қы лын суль фатта ғыш агент ре тін де қол да ну ын шек тейді. Әлем дік тә жі ри бе де газ тә різ ді кү кі рт тің триок си ді мен суль- фаттау ке ңі нен та рал ған: R-CH 2 OH + SO 3 → R-CH 2 OSO 3 Н. Кү кі рт тің триок си ді мен эте ри фи ка циялау реак циясы ның жыл- дам ды ғы бас қа суль фатта ғыш агент тер ге қа ра ған да не ғұр лым жо ға ры, бі рақ қо сым ша реак циялар мұн да да орын ала ды. Эте ри фи ка ция реак циясы ның жыл дам ды ғы өте үл кен еке ні анық тал ған жә не бұл реак ция жо ға ры тем пе ра ту ра лар да да жү- ре ді. Газ тә різ ді кү кірт триок си ді мен суль фаттау дың ли мит теу ші са ты сы – триок сид ті газ фа за сы на сұй ық фа за ға ауыс ты руы. Мұн- дай мас са ауыс ты ру про це сі нің жыл дам дық тең деуі υ = жүктеу/скачать 3,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|