- жұмыстың орындалуын тоқтату
Каналдардың көмегімен процесстерді байланыстыру.Бірнеше командаларды демалыстық ағыммен келесі программаға жіберілуі, "|" демалыстық ағымды бірінші программадан екінші программаға жіберудің белгісі.
ps -ax | more
ps –ax командасы жіберіледі,және more демалыстың ағымын программа орындауды жібереді.
Енгізу/шығаруды кері бұру. Демалыс ағымы бар команданы файлға жіберу
ps -ax > test.txt
ps -ax > test.txt –файлдың өзіне қосу
Командалар тобы
command-1;command-2;command-3
{command-1;command-2} > test.txt
Процесстермен жұмыс істеуге арналған Windows командалары
Процессор туралы мағлұматтардың кобін жұмыс диспетчерәнен (диспетчер задач) білуге болады.
at – берілген уақытта программаны жүктеу
Schtasks –кесте бойынша командалардың орындалуын жөндейді
Start – жеке программаны немесе команданы жеке терезеде көрсетеді
Taskkill – процессті аяқтайды
Tasklist –Жұмыс істейтін процесстер туралы мағлұмат шығарады
Көбірек мағлұмат алу үшін сұрау орталығы мен көмек көрсетуіне немесе help командасына көңіл аударуға болады (мысалы: help at)
command.com - MS-DOS командалық оболочкасын жүктеу
cmd.exe – Windows командалық оболочкасын жүктеу
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 8
Linux-ті жүктеңіз.
Жоғарғы командаларға қарап қандай параметр не үшін керек екенін біліп сұрынымын құрыңыз (орыс тілінде).
Мына командалармен жұмыс істеңіз:жүктеу,уақыт бойынша жүктеу, приоритеттерді ауыстыра отырып, процессті жою арқылы.
Нені иемдену керек:
- белгілі бір уақыт бойынша процесске жұмысты жүктеу және белгілі проритетпен,осы тізімді көрсету және тізімнен жойып тастау.
- /etc/crontab файлын конфигурироватьтау
- Id және аты бойынша процссті тоқтату белгісін беру
- нақты приоритет бойынша процессті жүктеу
- нақты процесс бойынша приоритеттерді өзгерту
- жұмыс істейтін процесстер бойынша мәліметтерді шығарады
- түстік режимде процессті жүктеу және шығару
- басқа программада демалыс ағымын жіберу
- демалыс ағымының процессін файлға жазу
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 9
Windows –ты жүктеңіз
Жоғарғы командаларға қарап қандай параметр не үшін керек екенін біліп сұрынымын құрыңыз (орыс тілінде).
Мына командалармен жұмыс істеңіз:жүктеу,уақыт бойынша жүктеу, приоритеттерді ауыстыра отырып, процессті жою арқылы
Жұмыс диспетчерімен қалай жұмыс істеу керек,және баған туралы мәлімет нені көрсетеді екенін көріңіз (жады мәліметінен басқа).
Нені иемдену керек: ( команддалық бағанмен):
- белгілі бір уақыт бойынша процесске жұмысты жүктеу және белгілі проритетпен,осы тізімді көрсету және тізімнен жойып тастау.
- жеке программаны немесе команданы жеке тережеге жүктейді - процессті аяқтау
-жұмыс істейтін процесстер мен ағымдар мәліметтін шығару (және ұғу) , (енгізу/шығару жадысын есептемегенде ).
Зертханалық жұмысқа қосылатын:процесстерді басқаруға арналған командалар сұранысыжәне осы командалармен жұмыс істей алуы.
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 10-15
" Linux операциялық жүйесімен жұмыс . netstat утилиті"
1.ЖҰМЫС МАҚСАТЫ
netstat утилиті арқылы желілікIP- торын зерттеу.
2. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА
2.1. netstat утилиті арқылы pds.sut.ru .серверінде ашылып тұрған тізімдермен байланыс алу. ESTABLISHED режимінде болатын байланысқа коментария жасау (ішкі немесе сыртқы интерфейс, қандай байланыспен,қай протоколға).
2.2. Жүрген жолының кестесін алу. Қандай интерфейстер арқылы қандай торлармен байланыс жүруде, шлюза аты, желілік торлардың маскасы қандай екенін көрсету.
2.3. Желілік интерфейстер статистикасын алу.Ішкі статистикалық мәліметтер үшін (eth0) және сыртқы (eth1) жергілікті торлар үшін графигін құру, қойылған жалауларың мәнін түсіндіру. Желімен жұмыс істеуге арналған қателер санын салыстыру, жергілікті тор жұмысының нәтижесін шығару
2.4.Желілік интерфейстің статистикасын алу. Әрбір протокол бойынша жұмыстарға анализ жасау. ICMP протоколына кіріс және шығыс гистограммасына байланысты график құру.
3. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСҚА ӘДІСТЕМЕЛІК КӨРСЕТУЛЕР
Иetstat утилитілі жергілікті тор және TCP/IP қолданысы туралы мәліметтердә шығарады. Дәл осыған көбнесе TCP/IP торының жөнделмеуне себепті тез іздеу үшін администраторлар көңіл аударады. Демалыс мәліметінің мазмұны және формасы операциялық жүйеге байланысты,бірақ келесі мәлімдер шығарады: байланыс тізімі,желілік интерфейстің статистикасы, берілгендер буфері бойынша мәліметтер,жүрген әздерә бойынша кесте мазмұны, протокол жұмысы бойынша статистика.Берілген мәліметтердің мінездемесін жолдық командалар операциясы бойынша таңдауға болады.
Мынаған көңіл бөліңіз:
Утилитль параметрлерін экранға шығарғанда мына командаларды орындаңыз | more шеткілік шығару үшін
Кілт
|
Функциялар
|
-r route
|
Жүрген іздерінің кестесін шығару
|
-i interfaces
|
Желілік интерфейстің статистикасын шығару
|
-s statistics
|
Мәліметтерді жіберу статистикасын шығару (SNMP протоколы бойынша)
|
-n numeric
|
Сандық түрде порттардың аты
|
-N symbolic
|
Символдық түрде порттардың аты
|
-l listening
|
Күту режіміндегі порттардың жағдайын шығару
|
-a all
|
Барлық порттардың жағдайын шығару
|
Активные соединения через порты:
|
|
-st
|
TCP
|
-u
|
UDP
|
-W
|
RAW
|
-X
|
UNIX
|
3.1.Байланыстар тізімі.
Netstat командасы активті және пасивті жағдайдағы порттарды көрсету кілттер жинағынан тұрады. Осылайша берілген компьютерде барлық серверлік тізімдерді алуға болады .
Мәліметтер баған бойынша беріледі. Оның біріншісі болып протокол, одан кейін кезектік қабылдау өлшеміжәне байланыстар бойынша берілген машінге (басқа жағында кезекзік өлшемі басқадай болуы мүмкін),жергілікті және жойылған мекені және қазіргі байланыс күйі құрылған.
Мысалы:
st1@pds:~ > netstat -ta
Proto Recv-Q Send-Q Local Address Foreign Address State
tcp 0 2 pds.sut.ru:telnet gerasim.pds.sut.ru:1288 ESTABLISHED
tcp 1 0 pds.sut.ru:4550 pds.sut.ru:3128 CLOSE_WAIT
tcp 1 0 pds.sut.ru:4548 pds.sut.ru:3128 CLOSE_WAIT
tcp 0 0 gw.pds.sut.:netbios-ssn marya.pds.sut.ru:1027 ESTABLISHED
tcp 0 0 gw.pds.sut.:netbios-ssn yanko.pds.sut.ru:1104 ESTABLISHED
tcp 0 0 gw.pds.sut.:netbios-ssn mumu.pds.sut.ru:1065 ESTABLISHED
tcp 0 0 *:6000 *:* LISTEN
tcp 0 0 *:3128 *:* LISTEN
tcp 0 0 *:53333 *:* LISTEN
tcp 0 0 *:389 *:* LISTEN
tcp 0 0 localhost:1032 localhost:1033 ESTABLISHED
tcp 0 0 *:netbios-ssn *:* LISTEN
tcp 0 0 *:smtp *:* LISTEN
tcp 0 0 *:imap2 *:* LISTEN
tcp 0 0 *:pop3 *:* LISTEN
tcp 0 0 *:login *:* LISTEN
tcp 0 0 *:shell *:* LISTEN
tcp 0 0 *:8000 *:* LISTEN
tcp 0 0 *:telnet *:* LISTEN
tcp 0 0 *:ftp *:* LISTEN
tcp 0 0 *:time *:* LISTEN
tcp 0 0 *:www *:* LISTEN
tcp 0 0 *:2049 *:* LISTEN
tcp 0 0 *:832 *:* LISTEN
--More--
Мысалда көрсетілгендейсерверлердің көбі (LISTEN) сұраныс режимінде орналасқан.
Бірінші жолда (ESTABLISHED) байланысы telnet тышқан gerasim.pds.sut.ru. арқылы орналасқан. CLOSE_WAIT түрі байланыс үзілді деген мағынаны береді, бірақ LISTEN түріне қосылуы әлі болған жоқ. TIME_WAIT-бұл байланыс үзілісті тосуда деген мағынаны білдіреді. Егер байланыс SYN_SENT түрінде болса, онда жоқ сервермен байланыс орнатуға тырысатын процесстің басым болуын көрсетеді. Байланыстың қалып-күйі тек TCP протоколы үшін ғана маңызды. UDP протоколы байланысты орнату үшін тексерілмейді.
3.2. Марштурттық кестенің байланысы.
Әрбәр машинаның сетьпен байланысы сетьтік интерфейс деп аталады.Бір интерфейсі бар машина мәліметтерді тек қана бір интерфейс бойынша қабылдауы және басқаға беруі мүмкін,осылайша мәліметтерді торлар арасында жіберіп отыруы мімкін. Бұл функция маршрутизация деп, ал осы процессті орындайтын машина-шлюз деп аталады.
Маршрутизацияның берілгені ядроныі бір кестесінде сақталады.Белгілі бір мекенжай бойынша белгілі бір пакетті жіберу үшін қолданылады. Егер ондай маршрут жоқ болса, қателік туралы хабар келеді. netstat –r командасы маршрутизацияның кестесін көрсетіп тұрады. Кездесу пункті машинаның аты бойынша немесе IP-мекенжайы бойынша көрсетілуі мүмкін. Флагтар маршруттың бағасын береді.
Мысалы:
st1@pds:~ > netstat -r
Kernel IP routing table
Destination Gateway Genmask Flags Ifac
pds.sut.ru * 255.255.255.255 UH eth1
195.19.219.120 * 255.255.255.248 U eth0
195.19.219.128 * 255.255.255.192 U eth1
192.168.1.0 * 255.255.255.0 U eth0
195.19.221.0 lgw.ccs.sut.ru 255.255.255.0 UG eth1
193.125.0.0 lgw.ccs.sut.ru 255.255.0.0 UG eth1
Loopback U lo
Default lgw . ccs . sut . ru 0.0.0.0 UG eth 1
Баған аты
|
шифрі
|
Gatway
|
қолданылатын шлюздардың аттары
|
Genmask
|
маска , қолданылатын елестетуге арналған мекенжай жалпы бөлімдері , сапар желісін лайықтын сона табы
|
Flags
|
жалаулар , сапар желісі суреттеуші :Gсапар желісі шлюзд қолданады
|
|
U интерфейсі белсенді, мәліметтерді жіберу үшін қолдануға болады
|
|
H мәліметтерді тек бір ғана түйін бойынша жіберуге болады
|
|
D Жазу ICMP протоколын кері қайтару үшін құрылған
|
|
M жазу ICMP протоколын кері қайтару үшін модификацияланған
|
Iface
|
интерфейс ,пакеттерді тапсыру үшін арналған
|
3.3. желілі интерфейстер статистикасы.
кілт қолдануда- экранға netstat командасын і статистикалық табы арқылы барлық қолданылатын интерфейстерді толық шығарылған болады. Осыдан тормен байланыс жөнделген бе екенін анықтауға болады. Мысал :
St 1@ pds :~> netstat - i
Kernel Interface table
-------- OVR Flg
Eth 01000084490401701454454500 BRU
Ал
Eth 1150005908440704344385900 BRU
Lo 392404575400045754000 LRU
баған ат
|
шифрді аш
|
Gatway
|
қолданылатын шлюздардың аттар
|
Genmask
|
маска , негізгі мекенін берілген маршрут бойынша көрсетуге арналған
|
Нормалы жұмыс істеушіторларда конфликт (RX-OVR, TX-OVR ) пакеттердің санынан 3% шамадан асыруs тиіс , ал басқа қателер 0,5% пакеттердің санынан аспау керек .
3.4. Мәліметтерді тапсыру статистикасы .
netstat-s командасы желілік программаларға санаудың мазмұнын береді.береді . Шығатын мәліметтерде әртүрлі потоктарға байланысты бөлімдер бар: IP,ICMP,TCP,UDP.Осыдан қабылданған пакеттің қателіктерін тексеруге болады.
Мысалы :
St 1@ pds :~> netstat - s
Ip :
179495 total packets received 13 with invalid headers 8753 forwarded
0 incoming packets discarded
168812 incoming packets delivered
325599 requests sent out
325599 requests sent out
Icmp :728 ICMP messages received
3 input ICMP message failed
ICMP input histogram :
Destination unreachable :82
Timeout in transit :55
Source quenchs :9
Echo requests :582
1235 ICMP messages sent
0 ICMP messages failed
ICMP output histogram :
Destination unreachable :646
Time exceeded :6
Redirect :1
0 ICMP messages failed
Tcp :
2428 active connections openings
0 passive connection openings
0 failed connection attempts
0 connection resets received
17 connections established
154840 segments received
318758 segments send out
1480 segments retransmited
99 bad segments received .
499 resets sent
Udp :
13397 packets received
73 packets to unknown port received .
12 packet receive errors
5608 packets sent
TcpExt :
15 resets received for embryonic SYN _ RECV sockets
Зертханалық жұмыс №16
Тапсырма: Операциялық жүйенің даму тарихы және ДЭЕМ – нің жұмыс режимін түсіндіру.
Әдістемелік нұсқаулар:Өзіңіздің жұмыс жасап отырған компьютердің операциялық жүйесін анықтау және барлық программаларын қарап шығу.
Зертханалық жұмыс №17
Тапсырма: ЭЕМ – нің сыртқы құрылғалары. Магнитті лентадағы жинағыштар. Магнитті дискідегі жинағыштар. Файлдық жүйелер. ОЖ жұмыс принциптері. Аталған құрылғыларды атап көрсетіп түсіндіру
Әдістемелік нұсқаулар:Құрылғылардың әрқайсысына түсініктеме баріп көрсету
Зертханалық жұмыс №18
Тапсырма: Процесстердің классификациясы. Процесстерді басқару және жоспарлау. Кезек түсінігі. Процесстердің өзара байланысы. Процессор жұмысын жоспарлау. Виртуальді жадымен басқару.
Әдістемелік нұсқаулар:Аталғандардың барлығына анықтама беріп,түсіндіру
Зертханалық жұмыс №19
Тапсырма: Интерфейстердің түрлері. Пайдаланушының графикалық интерфейсі. Графикалық интерфейстің негізгі элементтері.
Әдістемелік нұсқаулар: Интерфейстердің түрлерін олардың атқаратын атап кетіңіз
Зертханалық жұмыс №20
Тапсырма: MS-DOS операциялық жүйе. Негізгі түсініктері. Файлдармен каталогтармен дискілермен жұмыс.
Әдістемелік нұсқаулар:
1. С дискісіне Student атты файлда құрыңыз.
2. С дискісіндегі барлық TXT ішкі файлдарын Student атты өздеріңіздің файлдарыңызғы көшіріңіз.
Зертханалық жұмыс №21
Тапсырма: Windows 95/98/XP операциялық жүйелерінің ерекшеліктері.
Әдістемелік нұсқаулар: Windows 95/98/XP операциялық жүйелер арасындағы айырмашылықтарын атап беріңіз.
Зертханалық жұмыс №22
Тапсырма: Windows NT/2000 жүйенің ерекшеліктері.
Әдістемелік нұсқаулар: Windows NT/2000 операциялық жүйелерінің орнатқыш дискілерін пайдаланып окомпьютерге орнатыңыздар.
Зертханалық жұмыс №23
Тапсырма: UNIX операциялық жүйесі.
Әдістемелік нұсқаулар: Тақырып бойынша негізгі атқаратын қызметін атап беріңіз.
Зертханалық жұмыс №24
Тапсырма: LINUX операциялық жүйесінің құрлымы, ерекшеліктері.
Әдістемелік нұсқаулар: Келесі сұрақтарға жауап беріңіз
1. LINUX операциялық жүйесінің қандай мүмкіндіктері бар?
2. ОЖ даму тарихы.
3.ДЭЕМ – нің жұмыс режимі.
4.Операциялық жүйелердің қандай түрлерін білесіздер?
LINUX операциялық жүйесіндегі компьютерді өшіру және іске қосу әрекеттерін атап берінің.
Зертханалық жұмыс №24
Тапсырма: ДЭЕМ үшін PCTOOLS мониторлар.
Әдістемелік нұсқаулар: Келесі сұрақтарға жауа беріңіз
1. Монитор дегеніміз не?
2. Монохромды монитор қандай болады?
3. Түрлі-түсті мониторлар қандай болады?
4. Мәтіндік режимде монитордың экраны қандай аймаққа бөлінеді?
Монитордың қандай түлерін білесіздер?
Зертханалық жұмыс №25-30
Тапсырма: Norton Commander қабықшасы.
Әдістемелік нұсқаулар:Келесі тапсырмаларды орындаңыз
1. Norton Commander-ді іске қосыңыз және Norton Commander-ден шығыңыз
2. Компьютер экранында үш бөлікті көрсетіңіз: тақталарды, операциялық жүйенің шақыру белгісін, F1, F2, …,F10 –шы функционалдық пернелердің қызметін көрсететінжол.
3. Әр тақтаның тақырыбын анықтаңыз. Қай тақта ағымдық? Tab пернесі арқылы бір тақтадан екіншісіне өтіп ағымдық тақтаны ауыстырыңыз.
4. Ағымдық тақтадағы каталог атауын табыңыз. Ағымдық каталогты көрсетіңіз, каталогтың тақтаның соңында жазылған мерзімі мен уақытын көрсетіңіз.
5. Сол жақ тақтадағы файлы көп кез-келген каталогка еңіңіз.
6. Сол жақ тақтада файлдарды аттары бойынша реттеңіз, ол үшін келесі пернелерді басыңыз: F9 L N.
7. Сол жақ тақта үшін орындаңыз
8. Сол жақ тақтада файлдарды мөлшері бойынша реттеңіз, ол үшін пернелерді ретімен басыңыз: F9 L S
3. СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
3.1. сӨж Тапсырмалары
СӨЖ-ні жүргізу түрі:
Тақырыптар бойынша сұрақтарға ауызша және жазбаша жауаптар берілуі керек.
1. Процесстер арасындағы қарым-қатынас, оларды басқару
CD-ROM (ISO 9660, UDF) файлдық жүйесі, параметрлері
Жадыны басқару. Беттік ұйымдастыру.
Процестерді өзара бекіту
Тегеріштер және таймерлер ұғымы, қызметі, параметрлері.
Құрылғылар және енгізу - шығаруды программалық қамтамасыз етуі
Операциялық жүйелердің (ОЖ) концептуальды негіздері. Тарихы. Қызметі.
Процесстер анықтамасы және классификациясы.
Жүйелік шақырулар. Операциялық жүйелер құрылымы.
UNIX V7; BSD файлдық жүйесі, қызметі, ерекшелігі.
Ресурс ұғымы. Түрлері, ресурстарды тарату әдістері
Беттерді орналастыру алгоритмы
Ағындар ұғымы. Қолдану ерекшелігі. Си ++ тіліндегі ағындармен жұмыс істеуге арналған функциялар, операторлар.
Процестерді жоспарлаудың негізігі түсініктері
Операциялық жүйелер механизмдері.
ОЖ-ресурстарды басқару жүйесі ретінде.
Файлдық жүйе. Файлдар. Каталогтар. Файлдық жүйелерді тарату
Процесті жасау. Процестің аяқталуы. Процестер иерархиясы.
Linux (EXT2; EXT3; RFS; JFS; XFS)файлдық жүйелері, қызметі, ерекшелігі.
Синхронизация есебі. Процестер арасындағы қарым-қатынас.
Емтихан сұрақтары
Операциялық жүйе дегеніміз не?
ОЖ даму тарихы.
ДЭЕМ – нің жұмыс режимі.
Операциялық жүйелердің қандай түрлерін білесіздер?
Дербес компьютердің негізгі компоненттері мен қосымша құрылғыларын атап шығыңы
ДЭЕМ –де қандай принтерлер қолданылады?
Дербек компьютердің қосымша құрылғыларын атап шығыңыз?
ДЭЕМ – де қандай принтерлер қолданылады.
Қандай бейне адаптерлерін білесіздер, дисплей мен бейне адаптерінің айырмашылығы қанда?.
10. ДК-де қандай дискілермен жұмыс істеуге болады?
11. Модем дегеніміз не және ол не үшін қажет?
12. Дербес компьютердің негізгі компоненттері мен қосымша құрылғыларын атап шығыңыз?
13. ДЭЕМ –де қандай принтерлер қолданылады?
14. Процессор дегеніміз не?
15. Виртуальді жад дегеніміз не?
16. Процессор жұмысының принциптері.
17. Интерфейс дегеніміз не?
18. Интерфейстің түрлері.
19. Стандартты интерфейс дегеніміз не?
20. Пайдаланушының графикалық интерфейсі
21. Графикалық интерфейстің негізгі элементтерін атаңыз.
22. MS-DOS операциялық жүйе
23. Файл дегеніміз не?
24. Ішкі файл дегеніміз не?
25. Каталог дегеніміз не?
26. Дискіге файлды көшірудің қанша тәсілі және файлды сақтаудың қандай жолдары бар?
27. MS-DOS операциялық жүйенің негізгі атқаратын қызметі қандай?
28. Windows 95/98/XP жүйесі
29. ОЖ даму тарихы.
30. ДЭЕМ – нің жұмыс режимі.
31. Операциялық жүйелердің қандай түрлерін білесіздер?
32. Windows 95/98/XP жүйесіндегі компьютерді өшіру және іске қосу әрекеттерін
33. атап берінің.
34. OS/360/370/375 операциялық жүйесі жүйесі қандай мүмкіндіктері бар?
35. ОЖ даму тарихы.
36. ДЭЕМ – нің жұмыс режимі.
37. Операциялық жүйелердің қандай түрлерін білесіздер?
38. UNIX операциялық жүйесі
39. ОЖ даму тарихы.
40. MS-DOS операциялық жүйенің және NORTON COMMANDER арасындағы айырмашылығы.
41. Операциялық жүйелердің түрлерін
42. RSX операциялық жүйесіндегі компьютерді өшіру және іске қосу әрекеттерін
43. атап берінің.
44. LINUX операциялық жүйесінің қандай мүмкіндіктері бар?
45. ОЖ даму тарихы.
46. ДЭЕМ – нің жұмыс режимі.
47. Операциялық жүйелердің қандай түрлерін білесіздер?
48. LINUX операциялық жүйесіндегі компьютерді өшіру және іске қосу
49. әрекеттерін атап берінің.
50. Монитор дегеніміз не?
51. Қандай монитор монохромды болып есептеледі.
52. Түрлі-түсті мониторлар қандай болады?
53. Мәтіндік режимде монитордың экраны қандай аймаққа бөлінеді?
54. Монитордың қандай түлерін білесіздер?
Достарыңызбен бөлісу: