Индикаторларды қолдану негізі. Тұндыру титрлеу әдiсiне үш түрлi типтегi индикаторлар қоланылады
Тұндыру индикаторлары. Металхромды индикаторлар Адсорбциялық индикаторлар Тұндыру индикаторлары
Тұндыру индикаторлары титрантпен түстi тұнба түзедi, осы уақытта титрлеудi тоқтатады. Мұнда екi талап орындалады
а) В титрантының индикатормен Ind- тұнбасы, титранттың (В) анықталатын затпен (А) тұнбасына қарағанда жақсы еритiн болу керек, яғни ЕВInd ЕАВ егер: А+ВАВ
НInd H++Ind- б) Индикатормен тұнба секiрме мәнi аралығында түзiлуi керек. Егер бiрiншi талап орындалмаса, онда титрант индикатормен түстi қосылысты титрлеудiң бастапқы уақытында түзедi де, индикатор жарамсыз болады. Егер екiншi талап орындалмаса, қателiктер жоғарылап кетедi, себебi э/н анықтау титранттың өте көп мөлшерiн артық қосып, секiрме мәнi аралығынан шығып кеткен моментке тура келедi. Сондықтан, алдымен тұндыру индикаторының қолдану мүмкiндiгiн анықтайды. Ол үшiн В Ind тұнбасы түзiлуiне қажеттi титрант концентрациясын есептейдi. Бұл концентрацияны титранттыңиндикаторлық концентрациясы деп атайды, титранттық индикатормен тұнбасының ерiгiштiгi көбейттiндiсiнен есептейдi:
В+ +Ind-ВZnd(қ) ЕКВInd=B+ Ind-
B+инд=EKВInd/Ind-
Есептелген индикаторлық концентрация (B+инд) мәнi , оныңэ/н-дегi концентрациясынан (B+э/н) көп болуы, ал секiрме аралығындағы концентрациядан (B+сек) аз болуы керек:
B+экв B+инд B+сек ; B+экв , B+сек мәндерiн анықталатын заттыңтитрантпен тҰнбасыныңЕКАВ мәнiнен есептеп, табады (индикатор К2СrO4).
Металхромды (комплекстұзгiш) индикатор
Металхромды (комплекстұзгiш) индикаторлар э/н жақын маңда титрантпен тұстi комплекс тұзедi. Түс пайда болғанда титрлеудi аяқтайды. Осы комплекстiң тұрақтылығы, тұндыру титрлеуi нәтижесiнде алынған тұнбаның тұрақтылығынан төмен болуы қажет. Олай болмаған жағдайда, комплекс тұнбадан бұрын түзiлiп қалады
АВ + Ind- BInd + A+ АВ А- + В+ В+ + Ind- BInd
К1=ЕКАВ
КII=1/КBInd-
Кт.т=К1КII= ЕКАВ/ КBInd Егер Ктт1 , онда реакция BInd комплексiнiң түзiлу бағытында жүредi.
Егер Ктт1 , онда реакция АВ тұнбасының түзiлу бағытында жүредi.
Алдымен, тұнба - анықталатын зат пен титрант арасында, соңынан, түстi тұнба - титрант пен индикатор арасында түзiлгенi маңызды болғандықтан, Ктт1 болуы қажет. EKАВ КBInd
мұнда К-комплекстiк тұрақсыздық константасы.
Сонымен қаттар, B+ есептеледi, титрлеу секiрмесi аймағында болуы керек.
КBInd=B+Ind-/BInd; B+=КBIndBInd/Ind-
-lg-B+=рВ , рВ мәнi секiрме аралығында болуы керек.
Металхромдық индикатордан қолданыс тапқандары: тиоцианатометрия титрлеу әдiсiнде -±е(Ш) тұздары, меркурометрия титрлеу әдiсiнде – темiр (Ш) тиоцианаты -±е(SCN)3, сульфаметрия титрлеу әдiсiнде- нитхромазо, ортонильдi А индикаторлары.