Презентацияны дайындаған: адам анатомиясы кафедрасының профессоры,медицини ғылымдарының докторы

2.
Жазықтықтар мен біліктер туралы түсінік. 
олардың сипаттамасы.
•
Ағзалардың 
(бөліктерінің) 
кеңістіктегі 
орналасуын анықтау 
үшін: Анатомиялық 
жазықтықтар, біліктер 
(остер) және адамның 
тексеру кезіндегі 
қалпы қолданылады
•
Денені тексеру қалпы:
- тік вертикалді тұру;
- бет алға
қараған;
- алақан алға қарай
жайылған;
- аяқ ұшы 
біріктірілген
.

Адам денесінің біліктері (остері) және
жазықтықтары
•
1 - вертикалді (ұзына
бойлық, фронталді ) 
білік; 
2 - фронталді
жазықтық (көк түс); 
3 – горизонталді,
көлденең жазықтық
(қызыл түс); 
4 - көлденең білік; 
5 - сагитталді білік; 
6 - сагитталді
жазықтық (сары түс).

3.
Омыртқалардың жалпы анатомиясы.
а) Омыртқалардың түрлері
•
А – кеуде омыртқасы
(
vertebra thoracica
): I –
бүйірінен көрініс; II –
жоғарғы жақтан көрініс. 
•
Б – бел омыртқасы
(
vertebra lumbalis
).
•
В – мойын омыртқасы
(
vertebra cervicalis
). 
•
Г – I-ші мойын
омыртқасы –
атлант 
немесе
ауыз омыртқа
(
atlas
). 
•
Д – II-ші мойын
омыртқасы – біліктік
омыртқа (
axis
); 

б) Омыртқалардың жалпы анатомиясы.
А - Оң жақтан көрініс;
Б - Жоғарғы жақтан көрініс:
1 - Жоғарғы буындық өсінді, 
(Processus articularis superior)
;
2 – Жоғарғы омыртқалық тілік
(Incisura vertebralis superior)
;
4 - Көлденең өсінді ,
(Processus transversus);
6 - Омыртқа денесі,
(Corpus vertebrae);
7 - Қылқандық өсінді,
(Processus spinosus);
8 - Төменгі буындық өсінді, 
(Processus articularis inferior);
9 - Төменгі омыртқалық тілік , 
(Incisura vertebralis inferior);
11 - Омыртқа доғасы
(Arcus vertebrae);
12 - Омыртқа тесігі,
(Foramen vertebrale);

4.
Мойын, кеуде және бел омыртқаларының
ерекшеліктері.
А) Мойын омыртқаларының ерекшеліктері
Нағыз мойын омыртқа құрылысы (
жоғарғы жақтан көрініс
): 
1 - Қылқандық өсінді
(Processus
spinosus);
2 -
Омыртқа тесігі
(Foramen vertebrale); 
3 -
Төменгі буындық өсінді
(Processus articularis inferior);
4 -
Жоғарғы буындық өсінді, 
(Processus articularis superior)
;
5 -
Омыртқа денесі
(Corpus vertebrae);
6 -
Көлденең өсінді,
(Processus transversus);
7 – Көлденең өсіндінің тесігі
(Foramеn processus transversus);
8 – Қабыртқалық өсінді,
(
Processus costalis
).

Мойын омыртқаларының жалпы ерекшеліктері
(жоғарғы сурет)
1. Салмақ күшінің аз түсуіне
байланысты денелері кішілеу болады. 
2.Көлденең өсінділерінде тесіктер (
3
) 
болуымен сипатталады (олар көлденең 
өсінділердің (
1
) қабыртқа қалдығымен 
(
2
) бітісіп өсуінен пайда болады). 
Тесіктер арқылы омыртқа артериясы 
мен венасы өтеді;
3.Көлденең өсінділерінің ұштарында 
жоғарыдағы қабыртқа қалдығымен 
бітісуінен алдыңғы (
4
) және артқы (
5
) 
төмпешіктер түзіледі (
Tuberculum
anterius еt posterius
);
4. Қылқанды өсінділері (
6
) екінші
омыртқадан бастап үлкеие береді, төмен
қарай бағытталған және ұштары екіге
айырылған.

Мойын омыртқаларының ерекшеліктерінің
жалғасы
•
1-ші мойын (
жоғарғы
сурет
) және 2-ші 
мойын (
төменгі сурет
) 
омыртқаларының бас 
сүйекпен қозғалмалы
буындасуына
байланысты, нағыз
мойын
омыртқаларына
қарағанда, ерекше
пішіні болады;

1-ші мойын омыртқаның –
ауыз омыртқа
немесе
атлант 
(
atlas
) 
ерекшеліктері (
А - жоғарыдан көрініс; Б - төменнен көрініс
)
Атланттың денесі болмайды, даму барысында
атлант денесінің көп бөлігі 2-ші мойын омыртқаға
ауысып, оған бітісіп өсіп
тіс түзеді. Осының
нәтижесінде атлантта алдыңғы доға (
9
)
пайда
болады және омыртқа тесігі (
2
) үлкен болады.
Алдыңғы (
9
) және артқы (
1
) доғалар өзара қомақты
латералдық массалармен (
6
) қосылған. Қылқандық
өсіндісі болмайды, оның орнында артқы төмпешік
(
Tuberculum posterius
) түзіледі.;
1 - Артқы доға
(
Аrcus posterior
)
;
2 -
Омыртқа тесігі
(Foramen vertebrale); 
3 -
Көлденең өсінді
(Processus transversus);
4 -
Көлденең өсіндінің тесігі
(Foramеn processus
transversus);
5 -
Қабыртқалық өсінді
(Processus costais).
6 - Латералдық масса 
(Мassa lateralis)
7 - Жоғарғы буындық шұңқыр
(
Fovea articularis
superior
);
8 - Тіс шұңқыры (
Fovea dentis
); 
9 - Алдыңғы доға
(
Аrcus anterior
)
;
10 - Төменгі буындық шұңқыр
(
Fovea articularis
inferior
);

II-ші мойын омыртқасының немесе біліктік омыртқаның
(axis) 
ерекшеліктері
1) 2-ші мойын немесе біліктік
омыртқаның жоғары бағытталған тісі
(1-
dens
axis
)
болады,
осы
тістің
бойында бас сүйегі атланттпен бірге
оңға және солға бұрылыс жасайды.
2)
Тістің
алдыңғы
бетінде
атланттың алдыңғы доғасымен
(2)
, ал
артқы бетінде атланттың көлденең
жалғамасымен
(3)
буындасатын
буындық беттері болады: алдыңғы
буындық беті
(facies articularis anterior)
(2),
артқы
буындық
беті
(facies
articularis posterior)
(3)
3)
Көлденең
өсінділерінде
алдыңғы және артқы төмпешіктері
болмайды.

VІ жәнеVІІ-ші мойын омыртқаларының ерекшеліктері
•
VІ-шы мойын
омыртқаның
көлденең
өсінділерінің
алдыңғы төмпешігі
(Tuberculum anterius)
жақсы дамыған және
оны ұйқы төмпешігі
деп те атайды. 
Өйткені, осы 
төмпешікке жалпы
ұйқы артериясы
жақын жанасып
орналасқандықтан, 
бас жақтан қан
кеткенде оны тоқтату
үшін артерияны осы 
төмпешікке басын
қан кетуді бәсеңдетуге
болады.
•
VІІ-ші мойын омыртқаның денесі басқа
мойын омыртқаларға қарағанда
қомақтылу және көлденең өсіндісі
(2)
ұзындау болады.
•
Қылқанды өсіндісі
(1)
ұзындау келеді және
ұшы екіге айырылмаған, тұтас болып адам
денесінде желке жақта шығыңқы жатады
және оны көзбен немесе басып байқауға
болады. Сондықтан VІІ-ші мойын
омыртқаны шығыңқы омыртқа
(vertebra 
prominens)
деп атайды. 
•
Практикалық маңызы, осы арқылы 
нешінші немесе қай омыртқа 
зақымдағанын анықтауға болады.

Б) Кеуде омыртқаларының ерекшеліктері
•
Кеуде омыртқалары (
vertebrae thoracіcae
) (Th1-
Th12), басқа омыртқалардан айырмашылығы
денесінің бүйір бетінде жоғарғы және
төменгі
қабырғалық шұңқырлар (
foveaе costalеs superior et
inferior
) орналасқан (
3,10
).
•
І,
Х,
ХІ
және
ХІІ
омыртқаларда
өзіндік
ерекшеліктері бар. 1 кеуде омыртқаның жоғарғы
жиегінде
толық
қабырғалық
шұңқыр,
Х
омыртқада тек жоғарғы жартылай қабырғалық
шұңқыр, ал ХІ және ХІІ кеуде омыртқа денесінің
орталық бөлігінде бір-бірден толық қабырғалық
шұңқыр орналасқан.
•
І-Х
кеуде
омыртқаларының
көлденең
өсінділерінде
қабырғалармен
буындасатын
көлденең өсіндінің қабырғалық шұңқырлары
(
fovea costalіs processus transversus
) бар (
5
).
•
Кеуде омыртқалардың қылқанды өсінділері (
7
)
ұзын, төмен бағытталып, төмен орналасқан
қылқанды өсіндіні жауып жатады.

Кеуде омыртқасының құрылысы (
А- жанынан және Б-жоғарғы
жақтан көрініс
): 
1 - Жоғарғы буындық өсінді 
(Processus
articularis superior)
;
2 - Жоғарғы омыртқалық тілік
(Incisura
vertebralis superior)
;
3- Жоғарғы қабырғалық шұңқыр 
(Foveа 

жүктеу/скачать 1,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: