Психиатрияға кіріспе тармақ психиатрияның жалпы мәселелері тарау


Психикалық аурулар профилактикасы жҥйесінде медико-



Pdf көрінісі
бет34/331
Дата22.12.2023
өлшемі5,77 Mb.
#198708
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   331
Байланысты:
Психиатрия(каз)(@kaz medical students)

Психикалық аурулар профилактикасы жҥйесінде медико-
генетикалық консультация 
Психикалық ауруды тексеру мен емдеу барысында дәрігер оның туған 
туыстарымен қарым-қатынаста болады, олар жиі бҧл ауру тҧқым қуалап 
келе жатыр ма және ҧрпақтарында кездесе ме - деген сҧрақтарды жиі қойып 
отырады. Сонымен қатар психикалық аурудың тҧқым қуалау қауіптілік 
дәрежес қандай, оған қалай кедергі жасауға болатыны, психикалық 
патологиясы бар баланы психиатрға кӛрсеткен жӛн бе деген сҧрақтар қояды. 
Бҧл сҧрақтардың барлығы медико-генетикалық консультация саласына 
қатысты.
Медико-генетикалық 
консультация жҥргізудің мақсаты - науқас 
адамның немесе оның туыстарының келешек ҧрпағында немесе дҥниеге 
келген ҧрпағында тҧқым қуалауға бейім психикалық аурулардың қауіптілік 
дәрежесін анықтау болып табылады. Психопрофилактикалық жағынан 
бҧлардың ҥлкен маңызы бар, ӛйткені оның нәтижесінде консультация 
алушылар некеге отыру, бала туу мәселелері шешіледі, келешекте 
психикалық ауру туындау қаупі жоғары контингентті кеңінен диспансерлік 
қадағалауды денсаулық сақтау тәжірибесіне енгізу міндеті қойылып отыр. 
Аурудың пайда болу қауіптілік дәрежесі оның тҧқым қуалауға бейімділік 
дәрежесімен және тҧқым қуалаушылық типімен анықталады. Тҧқым 
қуалаудың әрбір типіне тән жанҧя мҥшелерінің ішіндегі дені сау және ауру 
адамдардың арақатынасы болады.
Аурудың даму қауіптілік дәрежесін
анықтау ҥшін бірнеше сатылардан 
тҧратын зерттеулер қажет. 
1-
саты. Пробандқа диагноз қою. Пробанд зерттелетін негізгі объект. 


~ 64 ~ 
2- саты. Туған-туысқандарының психикалық жағдайын зерттеу. Психикалық 
патологияның айқын немесе жасырын жағдайларына аса назар аудара 
отырып, пробанданың жанҧялық анамнезін тҥпкілікті зерттеу жҥргізіледі. 
Нақты анықтама алу ҥшін, медициналық қҧжаттардан алынған сенімді 
мәліметтер қолданылады, бҧл ҥшін тек науқастың ӛзінен ғана емес, оның 
туған-туысқандарынан да жауап алынады. Сонымен қатар консультация 
алып жҥрген адамның жақындарының жағдайы бағаланады. Екі жақтан да 
алынған мәліметтер есепке алынып, ата тегінің графикалық схемасы 
қҧрылады.
3 - саты. Психикалық ауру дамуының қауіптілік дәрежесін анықтау.
4 - саты. Консультацияға алушыға ақпарат беріп, оларға шешім қабылдауда 
кӛмек кӛрсету. Бҧл ҥшін консультация алушыға мәліметтің мақсатын, оның 
қҧрылымын, жағдайын тҥсіндіру қажет.
5 - саты. Алдағы уақытта ауруды және оның жанҧясын қадағалап, 
қабылданған қорытындының дҧрыстығын тексеру.
Психоздар арасында 
шизофрения
ауруы медико-генетикалық 
консультациялар жҥргізуді жиі қажет етеді. Жалпы популяцияда ауру 
манифестациясы қаупі 0,86-1% тең екендігі анықталған. Шизофрениямен 
науқас жақын туыстар арасында шизофрениялық психоздар жағдайының 
кездесуі айқын және кӛмескі манифестация тҥрінде де кӛрініс беретіні 
анықталған. Туыстықтары қаншалықты жақын болса, соншалықты дәрежеде 
шизофрениялық психоз даму қаупі жоғары болады.
Кейбір тҧқым қуалайтын ауруы бар жанҧяларда психоздар мен, мінез- 
қҧлық ауытқуларының жиілігі және олардың клиникалық ерекшеліктері 
шизофренияның ағымының типіне байланысты болады. Аурудың 
рекуррентті 
формасында 
шизофрения 
манифестациясының 
жоғары 
қауіптілігі пробанд ата-аналарында 18 пайызға дейін, ал сибстерде 19,4 
пайызға дейін болады. 
Жанҧяда бір немесе бірнеше адам шизофрениямен ауыратын болса, онда 
оның пайда болу қауіптілігі артады. Егер ата-аналарынан, әкесі немесе анасы 
осы дерпен ауыратын болса, онда аурудың балаларында пайда болу 
қауіптілігі шамамен 18,9-10 пайыз аралығында болады. Егер екеуі де осы 
аурумен ауыратын болса, оның қауіптілігі шамамен 59,3-тен 27,2 пайызға 
дейін болады. Ата-аналарымен салыстырғанда балаларында психоз ертерек 
кӛрінеді. 
Егер егіз балалардың
біреуі шизофрениямен ауыратын болса, оған ҥнемі 
міндетті тҥрде медициналық-генетикалық консультация жҥргізіп отыру 
қажет. Ол ҥшін егіздердің зиготалылығын анықтау керек. Дизиготалы 
егіздердің жалпы генетикалық факторы орташа алғанда 50 пайызға, ал 
шизофрениямен ауыру қаупі қарапайым ағалы-қарындастардағыдай (яғни 
сибстердегі) болады. Шизофрения бойынша монозиготалы егіздердің 
конкорданттылығы дизиготалы егіздерге қарағанда 4-есе жоғары. Пробанд
ауруы қатерлі болып, және неғҧрлым ерте басталса оның 
конкорданттылығы жоғарылай тҥседі. Егер монозиготалы (бір зиготадан 


~ 65 ~ 
дамыған) егіздің біреуі қатерлі шизофрениямен ауыратын болса, екінші 
баланың ауруға шалдығу кҥші 100 пайызға жетеді. Зигота тҥріне 
байланыссыз егіздерде аурудың басталу уақытының аралығы 4 жылдан 
аспайды. Әдетте егіздердегі шизофрения ауруы біркелкі симптоматикамен 
және ағым типімен кӛрініс береді.
Осылайша, шизофрения ауруымен ауыру қаупі жоғары адамдарға 
науқас адамның жақын туыстары жатады. Психопрофилактика мақсатында 
2-топқа бӛлеміз: 1) жоғары қауіптілік тобы - ата-анасының біреуі 
шизофрениямен зардап шегетін балалар, дизиготалы егіздер және олардың 
ата-аналары. 2) аса жоғары қауіптілік тобы - ата-анасының екеуі де ауру 
балалар, монозиготалы егіздер. Психопрофилактика мақсатында екінші топ 
адамдары аурудың басталуын ерте анықтап, емдеу ҥшін тҧрақты 
диспансерлік қадағалауда тҧрады.
Эпилепсия, 
шизофрения тәрізді басым полигенді берілетін ауруға 
жатады. Демек, тҧқым қуалау арқылы ҧрпаққа аурудың ӛзі емес, тек ӛмір 
сҥру барысында осы ауруға бейімділік беріледі. Генуинді эпилепсиямен 
ауыратын монозиготалы егіздерде (85 пайыз) және ата-анасының екеуі де 
ауру балаларда (15 пайыз) аурудың пайда болу қаупі ӛте жоғары.
Ҥшінші эндогенді психоз - маниакальды - депрессивті (МДП) психоз 
болып табылады, аутосомды-доминантты болып келеді, тҧқым қуалау типі 
50 
пайыздан аспайды. МДП 
бойыша 
монозиготалы 
егіздердің 
конкорданттылығы 57-100 пайызға тең, ал дизиготалы егіздерде 16-23 
пайызға, ал балалар ҥшін 10-24 пайызға тең. 
Кейбір жанҧяларда ақыл кемдігіне алып келетін кәрілік шақ аурулары 
жағдайларының жинақталуы бізге мәлім. Аутосомды – доминантты белгі
ретінде Гентингтон хореясы беріледі, ал науқастың балаларында аурудың 
даму қауіптілігі 50 пайыз болады. Паркинсон ауруында 1-дәрежелі 
туыстықтағы туыстар ҥшін қауіптілік 12 пайызды қҧрайды. Альцгеймер 
ауруында сибстар мен балаларда қауіптілік пайызы тӛмен, ал Пик ауруында 
ол шамамен 7 пайызды қҧрайды. Сенильді деменция кезінде сибстар мен 
аурудың ҧрпақтары ҥшін сәйкес келетін жалпы популяциялық жастық- 
спецификалық қатердің 4 есе жоғарылауы бақыланады. Дегенмен 
индивидуальды қатер жоғары емес; 70 жастағыларда 1,5 пайыз шамасында, 
75 жаста 5 пайыз, 80 жаста шамамен 8 пайыз болады. 
Кемақылдық 
кезінде мидың экзогенді зақымдалу жағдайын жоққа 
шығару ҥшін мҧқият зерттеу ӛткізу керек. Кемақылдықтың қайталану 
қауіптілігі сибстарда аутосомды-рецессивті және х-айқасқан рецессивті 
(фенилкетонурия, галактоземия, гомоцистинурия және т.б.) ауруларда 
жоғары.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   331




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет