Психология



Pdf көрінісі
бет224/322
Дата07.02.2022
өлшемі10,53 Mb.
#90053
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   322
ұят
 
пен 
кунэ
 
— кейбір әрекет- 
қылық үлгілерін қабылдауға шек қояды немесе тіпті қабыл- 
датпайды, осыдан мұндай тетіктер болымсыз не кері деп 
есептеледі.
¥ят, әдетте, адамды масцара, әшкере ету сезімімен бірге
жүреді.
Бұл сезім тұлға әрекетін басқалар көзімен бағалауға 
негізделген.
Күнә сезіну
 
— эр адамның өз айыбын өзі бағалауымен іштей 
күйзеліске түсуі. Адам өз жазасын өзі береді, ал мұны қадаға- 
лау эр тұлғаның өз ар-намысына байланысты.
Амерка психологі 
Ч. Кули
 
бала санасы мен оньщ өзіндік 
санасының қалыптасуында сол баланы қоршаған бастапқы 
ұжымдардағы өзге адамдар (ата- аналар, туыстар, көршілер, до- 
стар жэне т. б.) пікірлері мен түсініктерінің маңызды болаты- 
нына назар аударады.
Қоршаған орта адамдарының пікірлері тұлға үшін сонша- 
лықты маңызды да мэнді, себебі солардың ықпал-әсері арқа- 
сында тек өкілінің «Мен» сезімі дамиды. Ч. Кули бүл құбы- 
лысты «айналы (зеркальное) Мен» деп атаған.
Өзге адамдар — тек өкілінің көрінісін беретін айна іспетті, 
осы өзге адамдармен үдайы қарым-қатынасқа келуден баланың 
өз «Мені» қалыптасады, яғни адам «Мені» эрбір тек өкілінің 
басқалармен ықпалдасты байланысынан туындайды.
Шынында да, «айналы Мен» баланың өзіндік санасының 
маңызды элементі есептеледі. Осының арқасында балада өзін- 
дік баға беру қабілеті дамиды, өз бойын басқалар көзімен қа- 
рауға үйреніп, өзін олардан саналы түрде ажырата біліп, өз қа- 
дірін мақтанышпен тануға немесе өз «Менін» қадірлемеуге 
дағдыланады.
Уақыт өтумен, бастапқы ұжымдардағы элеуметтік ықпалды 
байланыстардың кеңеюімен субъективті «Мен» нығайып, тұ- 
рақтана бастайды: қоршаған адамдар ықпалымен тек өкілінің


өзіндік қадағалау, бақылау қабілеті артады, әлеуметтік топ 
қалыптары мен құндылықтарын жоғары дәрежеде игеруге қол 
жеткізеді.
Ч. 
Кули теориясының ұнамды тарапы — адами «Мен» қа- 
лыптасуында әлеуметтік қарым-қатынастарға үлкен мэн беріп, 
кіші әлеуметтік топтардың (ата-аналар, жақын-жуықтар, көр- 
шілер жэне т. б.) ықпалын жоғары бағалауында. Дегенмен, ол 
бала өміріндегі «Мен» дэрежесінің кемелденуінде бастапқы 
ұжымдардың ролін эсірелей отырып, әлеуметтік мекемелер 
(оқу, білім, тэрбие орындары) ықпалына ақау түсірді. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   322




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет