Психология
жүктеу/скачать 10,53 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ч. Кули
| ұят
пен кунэ — кейбір әрекет- қылық үлгілерін қабылдауға шек қояды немесе тіпті қабыл- датпайды, осыдан мұндай тетіктер болымсыз не кері деп есептеледі. ¥ят, әдетте, адамды масцара, әшкере ету сезімімен бірге жүреді. Бұл сезім тұлға әрекетін басқалар көзімен бағалауға негізделген. Күнә сезіну — эр адамның өз айыбын өзі бағалауымен іштей күйзеліске түсуі. Адам өз жазасын өзі береді, ал мұны қадаға- лау эр тұлғаның өз ар-намысына байланысты. Амерка психологі Ч. Кули бала санасы мен оньщ өзіндік санасының қалыптасуында сол баланы қоршаған бастапқы ұжымдардағы өзге адамдар (ата- аналар, туыстар, көршілер, до- стар жэне т. б.) пікірлері мен түсініктерінің маңызды болаты- нына назар аударады. Қоршаған орта адамдарының пікірлері тұлға үшін сонша- лықты маңызды да мэнді, себебі солардың ықпал-әсері арқа- сында тек өкілінің «Мен» сезімі дамиды. Ч. Кули бүл құбы- лысты «айналы (зеркальное) Мен» деп атаған. Өзге адамдар — тек өкілінің көрінісін беретін айна іспетті, осы өзге адамдармен үдайы қарым-қатынасқа келуден баланың өз «Мені» қалыптасады, яғни адам «Мені» эрбір тек өкілінің басқалармен ықпалдасты байланысынан туындайды. Шынында да, «айналы Мен» баланың өзіндік санасының маңызды элементі есептеледі. Осының арқасында балада өзін- дік баға беру қабілеті дамиды, өз бойын басқалар көзімен қа- рауға үйреніп, өзін олардан саналы түрде ажырата біліп, өз қа- дірін мақтанышпен тануға немесе өз «Менін» қадірлемеуге дағдыланады. Уақыт өтумен, бастапқы ұжымдардағы элеуметтік ықпалды байланыстардың кеңеюімен субъективті «Мен» нығайып, тұ- рақтана бастайды: қоршаған адамдар ықпалымен тек өкілінің өзіндік қадағалау, бақылау қабілеті артады, әлеуметтік топ қалыптары мен құндылықтарын жоғары дәрежеде игеруге қол жеткізеді. Ч. Кули теориясының ұнамды тарапы — адами «Мен» қа- лыптасуында әлеуметтік қарым-қатынастарға үлкен мэн беріп, кіші әлеуметтік топтардың (ата-аналар, жақын-жуықтар, көр- шілер жэне т. б.) ықпалын жоғары бағалауында. Дегенмен, ол бала өміріндегі «Мен» дэрежесінің кемелденуінде бастапқы ұжымдардың ролін эсірелей отырып, әлеуметтік мекемелер (оқу, білім, тэрбие орындары) ықпалына ақау түсірді. жүктеу/скачать 10,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|