Радиоктивт л к Радиоактивтілік лат radіo сәуле шығару, actіvus

Жерд ң
радиоактивт
ластануы
Әбіл Шади
СӨЖ
#7

Радиоктивт л к
Радиоактивтілік (лат. radіo – сәуле шығару, actіvus –
әсерлік) – орнықсыз атом ядроларының басқа
элементтер ядросына бөлшектер немесе гамма-
кванттар шығару арқылы өздігінен түрлену құбылысы.
Радиоактивтілікті Анри Беккерель деген француз
ғалымы 1896 жылы ашты. Халықаралық Бірліктер
Жүйесінде радиоактивтіліктің өлшем бірлігі ретінде
беккерель алынған. Бір беккерель дегеніміз затта бір
секунд ішінде болатын радиоактивті ыдырау саны.

Биосфераның
радиациялық
ластануының
нег зг
көздер
1) Радиоактивті пайдалы қазбаларды өндіру және өңдеу Бүкіл уран өндіруші
кешеннің ішінде уран рудаларын өндіру және қайта өңдеу радиоактивті
қалдықтардың ең көп көлемін шығарады, олардың физикалық күйіне қарай қатты
және сұйық болып бөлінеді. Уран және торий өндірісінің спецификалық
ерекшелігі қалдықтардың барлық түрлерінде ұзақ жартылай ыдырау периоды бар
радионуклидтердің болуы болып табылады. Әдетте рудалардағы өнеркәсіптік
уран мөлшері 0,02-0,03% аралығында болады. Осы радиоактивті элементтің
концентрациясы төмен кендер баланстан тыс болып саналады. «Гап»
таужыныстарында уранның мыңнан бір бөлігі бар. .

2) Табиғи сәулелену көзі ретінде көмір Көмір, мұнай мен газ сияқты,
биологиялық және геологиялық процестер арқылы баяу ыдырауға ұшыраған
органикалық зат. Көмірдің пайда болуының негізі - миллиондаған жылдар
бұрын өскен өсімдік қалдықтары. Бұл ретте көмірде әрқашан уран және
актинуран сериясының табиғи радиоактивті заттары болады (238U және оның
ыдырау өнімдері 234U, 226Ra, 222Rn, 210Pb, 210Po және т.б.; 235U және оның
ыдырау өнімдері 219Rn және т.б.), thorium 232Th және оның ыдырау өнімдері
220Rn, 216Po), сондай-ақ ұзақ өмір сүретін радиоактивті изотоп 40K. Осылайша,
көмірдің табиғи радиоактивтілігі табиғи радионуклидтердің есебінен
қалыптасады.Жер бетінің тотықтырғыш жағдайында уран әдетте жақсы еритін
қосылыстар түрінде болады, сондықтан торийге қарағанда әлдеқайда кең
таралған, дегенмен жер қыртысындағы уранның орташа мөлшері торийден
шамамен бір рет төмен.

3) Ядролық энергетика Тритий қазіргі атом
электр станцияларының шығарындыларының
ең қауіпті элементі болып саналады. Ол
барлық қосылыстардағы сутекті оттегімен,
күкіртпен және азотпен алмастыра алады. Ал
бұл қосылыстар жануар организмдерінің
массасының едәуір бөлігін құрайды. Оның тірі
жасушалардың протоплазмасымен оңай
байланысып, қоректік тізбектерде
жинақталатыны дәлелденген. Тритий
ыдыраған кезде гелийге айналады және бета
бөлшектерін шығарады. Мұндай
трансмутация тірі организмдер үшін өте
қауіпті болуы керек, өйткені бұл жағдайда
жасушалардың генетикалық аппараты әсер
етеді.
4) Жылу электр станциялары Радиация
бойынша жылу электр станциялары
әлдеқайда қауіпті, өйткені оларда
жағылатын көмір, шымтезек және газ
құрамында уран және торий
тұқымдастарының табиғи
радионуклидтері бар. Қуаты 1 ГВт/жыл
жылу электр станциялары орналасқан
ауданда орташа жеке сәулелену дозалары
6-дан 60 мкЗв/жылға дейін, ал атом электр
станцияларының шығарындыларынан –
0,004-тен 0,13 мкЗв/жылға дейін.
Осылайша, қалыпты жұмыс кезінде атом
электр станциялары жылу электр
станцияларына қарағанда экологиялық
таза.
10) Радиоактивті қалдықтар Үш бағытта
ядролық қаруды сынауға тыйым
салынғаннан кейін атом энергиясын бейбіт
мақсатта пайдалану кезінде пайда болатын
радиоактивті қалдықтарды жою мәселесі
радиациялық экологияның барлық
мәселелерінің ішінде бірінші орындардың
бірін алады. Физикалық күйіне қарай
радиоактивті қалдықтар (ҚҚҚ) қатты, сұйық
және газ тәрізді болып бөлінеді. Сұйық және
қатты радиоактивті қалдықтар
спецификалық белсенділік бойынша 3
категорияға бөлінеді: төмен деңгейлі,
орташа деңгейлі және жоғары деңгейлі. 

Атмосфераның ең үлкен радиоактивті ластануы 1986 жылы 26 сәуірде
Чернобыльдегі апат кезінде болған. Ол туралы төменде арнайы айтылады.
1995 жылы 31 каңтарда 11 сағат 15 минутга Димитровградтағы (Улянов облысы)
Россия Минатомпром атомдық реакторлар ғьлыми-зертеу институтның
аумағында радиоактикгі бу-газ қоспалары жарылады. Жалпы активтілігі 100
милликюридей, тоннаға жуық қысым астынғағы ВК-50 типтіі реакторда
қайнап жатқан радиоактивті қоспа босанып шығады. Реактор институт пен
оның маңындағы тұрғын массивті жылумен жеке электр энергиясымен
қамтамасыз етуіе пайдаланылған. Жарылыс нәтижесінде аумағы 100 м
өндірістік бөліміне ластанған. Ластанудың максимал дозасы 7 миллирентген -
сағатқа жеткен.