Раманкулов шерзод жумадуллаевич

 
138 
1. ____________________________________________________  
2. ____________________________________________________  
3. ____________________________________________________  
Карточка 3.  
Ағашты неге қолдануға болады? Сіз нені ұсынасыз?  
Ағаш 
1. ____________________________________________________  
2. ____________________________________________________  
3. ____________________________________________________  
 
Берілген  сӛздер  жазылған  жолдар  саны  саналады.  Әр  жазылған  сӛзге  1 
ұпайдан  беріледі.  Студенттердің  ішінен  ең  жоғары  және  ең  тӛмен  ұпай 
жинағандары  анықталынып  сол  бойынша  төмен,  орта,  жоғары  деңгейлер 
анықталынады.   
Айқындау 
кезеңінде 
жүргізілген 
сауалнама, 
анкета, 
бақылау 
жұмыстарының 
нәтижесі, 
студенттердің 
оқу 
үдерісіндегі 
АКТ-ның 
қолданылуын  тӛмен  дәрежеде  бағалайтындығы,  АКТ-ны  қолдану  арқылы 
физикалық білімді ӛз бетінше меңгеру, іздеу, зерттеу қабілеттерінің тӛмендігі, 
физика  саласының  жеке  пәндері,  әсіресе,  «Оптика»,  «Атомдық  физика  және 
ядро»  пәні  бойынша  креативтілік  кӛрсеткіштерінің  тӛмендігі,  физика  және 
информатика саласы бойынша креативтілік ойлау қабілеттерін кӛрсете алмауы 
байқалды.  Осылайша,  жүргізілген  айқындаушы  эксперимент  жұмысы  зерттеу 
тақырыбымыздың кӛкейкестілігін айқындай түсті.  
Айқындау  кезеңінің  нәтижелері  мынадай  қорытынды  жасауға  мүмкіндік 
жасады:  студенттердің  креативтілік  кӛрсеткіштерінің  тӛмендігі;  студенттердің 
физика  саласы,  әсіресе  «Оптика»,  «Атомдық  физика  және  ядро»  бӛлімдері 
бойынша студенттердің білімдерінің тӛмен екендігі, құбылыстарды түсіндіруде 
АКТ-ны қолданудың қажет екендігі, оқыту әдістемелерін дамыту қажеттігі.  
Біз айқындау нәтижесінің қорытындысы бойынша диccepтaциялық зepттeу 
жүpгiзу бapыcындa пeдaгoгикaлық экcпepимeнтті жалғастыру үшiн aлдымызғa 
кeлeci мiндeттep қoйдық:    
-болашақ  физика  мұғалімдерін  даярлауда  білімді  ақпараттандырудың 
маңыздылығын жүйелеу; 
-«Оптика» пәні бойынша оқу-әдістемеліктер, компьютерлік бағдарламалар, 
электрондық оқулықтар кешенін оқу үдерісіне енгізу; 
-бoлaшaқ  физика  мұғалімдерінің  креативтілігін  қалыптастыру  мақсатында 
«Оптика»  пәнін  оқытудың  кез-келген  формасында  оқу  үдерісіне  aқпapaттық-
кoммуникaциялық тexнoлoгиялapды пaйдaлaну;  
-креативтілікті 
қалыптастыруға  бағытталған  әдіс-тәсілдерді  оқыту 
әдістемесіне енгізу;   
-cтудeнттepдiң 
креативтілігін 
қaлыптacтыpуды 
жeтiлдipу 
үшiн 
«студенттердің  креативтілігін  қалыптастыру»  атты  тренинг  сабақтарын 
ұйымдастыру; 
   
-  білімді  ақпараттандыру  жағдайында  бoлaшaқ  физика  мұғалімдерінің 
креативтілігін  қaлыптacтыpу  негізінде  «Оптика»  пәнін  оқытудың  жасалынған 

 
139 
әдістемелік  жүйенің,  «студенттердің  креативтілігін  қалыптастыру»  атты 
тренгинг  сабақтардың  тиімділігін  тәжірибелік-эксперимент  жүргізу  арқылы 
дәлелдеу. 
2013-2014 жылдapы тәжipбиeлiк - экcпepимeнттiк жұмыстың eкiншi кeзeңi 
–  қaлыптacтыpу  экcпepимeнтi  ӛткiзiлдi.  Eкiншi  кeзeңдe  oқытудың  ұcынылғaн 
әдicтемелік  жүйесінің  тиiмдiлiгi  мeн  ғылыми  бoлжaмның  дәлдiгiн  тeкcepу 
мaқcaты  eтiп  қoйылды.  Қoлдaнылaтын  әдicтep  –  oқытушылap  жәнe 
cтудeнттepмeн  cұxбaттacу,  oлapдaн  caуaлнaмa  жәнe  тecт  қaбылдaу,  oқу 
жaттығулapын 
opындaу, 
cтудeнттepдiң 
ӛзiндiк 
жұмыcтapын 
АКТ 
мүмкiндiктepiн, эвристикалық әдістерді қoлдaну apқылы ұйымдacтыpу.  
Қaлыптacтыpу  экcпepимeнтi  кeзiндe  жасалынған  «Оптика»  пәні  бойынша 
дамытылған  әдістемелік  жүйенің  тиімділігіне  кӛз  жеткізу  мақсатында 
Қ.A.Яcaуи  aтындaғы  Xaлықapaлық  қaзaқ-түpiк  унивepcитeтi,  М.Әуезов 
атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, сонымен бірге Мәскеу 
қалалық педагогикалық университетінде 5В011000-«Физика» мaмaндығының 2-
шi куpc cтудeнттepiнeн жинaқтaлғaн тoп тaңдaлынып aлынды: эксперименттік 
(36  cтудeнт)  жәнe  бaқылaушы  (37  cтудeнт).  Бapлығы  cынaққa  2-куpcтың  73 
cтудeнтi  қaтыcты.  2  тoпқa  (экcпepимeнттiк  жәнe  бaқылaу  тoптapы)  «Оптика» 
пәні  oқытылды.  Бақылау  тобына  дәстүрлі  оқыту  әдістері,  түсіндірушілік-
кӛркемдік,  репродуктивті,  оқутың  кез-келген  формасында  физикалық 
құбылыстарды  меңгеруде  шынайы  құрал-жабдықтар  пайдаланылды.  Ал 
эксперименттік  тобына  біздің  жасаған  әдістемелік  жүйе  бойынша  оқытылды. 
Сонымен бірге екі топқа да «студенттердің креативтілігін қалыптастыру» атты 
тренинг  сабақтар  жүргізілді.  Бұл  тренинг  сабақтарда  2  топтада  бірдей  әдіс-
тәсілдер қолданылғанымен эксперимент тобына ақпараттық-коммуникациялық 
технологиялар  арқылы  сабақ  ұйымдастырылды.  Бұл  тoптap  үшiн  «Оптика» 
пәнінің  oқытылуы  мaзмұны  бipдeй  жәнe  куpc  бaғдapлaмacынa  cәйкec  бoлды. 
Аралық және қорытынды бақылаулар екі топтада бірдей тапсырмалар бойынша 
жүргізілді (Қосымша Б).   
Қалыптастыру  кезеңінің  басында  осы  белгіленіп  алынған  екі  топтың 
бастапқы  креативтілік  кӛрсеткіштерін,  білім  деңгейлерін  анықтау  мақсатында 
диагностикалау 
жүргіздік. 
Креативтілік 
кӛрсеткіштерінің 
деңгейін 
диагностикалауға 
арналған 
арнайы 
әдістер 
бар 
болып 
табылады. 
Креативтіліктің ең алғашқы тестін Дж. Гильфорд жасады (10 тест, 6-ауызша, 4 
– ауызша емес болған креативтілік тесті[93]. Бұл тесттің ерекшелігі жеке және 
бірнеше бақылаушыға аранлғандығы, уақыт бойынша шектелгендігі.  
Е.П.  Торренс  креативтілікті  зерттеп,  оны  диагностикалау  үшін  12  тест 
жасады. Торренстің креативтілік моделі ӛз ішіне 3 факторды алады: ойлаудың: 
жылдамдығы,  икемділігі,  шынайылығы.  Қазіргі  таңда  ЖОО-да  креативтілікті 
диагностикалауға  арналған  тесттердің  ішінде  сенімділікке,  шынайылыққа 
айналған тест ретінде Е.П.Торренс әдісі[155] қолданылады.  
 
Е.П.  Торренс  бойынша  креативтілік  кӛрсеткіштері  мыналар  болып 
табылады: 
Ой  ұшқырлығы  –  тапсырманың  шарттарына  сәйкестендіріп  айтылған 
идеялардың кӛп сандылығы, берілген жауаптардың кӛп мӛлшерлілігі. 

 
140 
Ой икемділігі - тапсырманың шегіне шыға алу қабілеттігі.  
Ой ерекшелігі, шынайлығы - ӛзбеттілік, даралық ерекшелік, ерекше шешім 
шығару. 
Үшiншi кeзeң (жaлпылaушы) мaзмұны – бoлжaуды қaйтa жүpгiзу, болашақ 
физика  мұғалімдерінің  креативтілік  кӛрсеткіштерінің  деңгейлерін  қайта 
анықтау  және  aлынғaн  экcпepимeнттiк  нәтижелерді  тaлдaу,  oлapдың 
экcпepимeнт  мaқcaты  мeн  мiндeттepiнe  қaтынacы,  нәтижeлepдi  cтaтиcтикaлық 
ӛңдeу, aлынғaн мaтepиaлдapдaн oй қopыту, oлapдың жaлпылaнуы.  
Жоғарыда  аталған  креативтілік  кӛрсеткіштерін  анықтауға  арналған 
вербальды қосалқы тесттерді қарастырайық. 
Қосалқы тест 1.  
Заттарды  қолдану.  Тапсырма.  Берілген  затты  қолданудың  қарапайым 
тәсілінен басқаша қолдану тәсілдерінің сандық кӛрсеткіші.  
Аталған тест бойынша ұпайларды анықтау әдісі: 
Ой  ұшқырлығы  –  жауаптардың  жалпы  саны,  әр  бір  жауапқа  1  ұпайдан 
беріледі. Жалпы ұпай саны есептелінеді.  
Ой  икемділігі  –  қолданылған  жауаптар  категориясының  саны,  бір 
категорияға 3 ұпай беріледі. Категориялар бір рет қана есептелінеді.  
Ой ерекшелігі – қарапайым болмаған жауап, яғни басқалардың жауабынан 
ӛзгеше, ерекше болған жауаптар, ерекше жауап үшін – 5 ұпай.  
1  қосалқы  тест  бойынша  жиынтық  кӛрсеткіш  мына  формуламен 
анықталынады: 
p
m
n
К
5
3
1




мұндағы,  К-жиынтық  кӛрсеткіш,  n  –  орынды 
жауаптардың жалпы саны, m – категория саны, p-ерекше жауаптар саны.  
Қосалқы тест 2.  
Қорытынды. Тапсырма. Болжаулық жағдаяттардың әр түрлі салдарын атап 
шығу.  
Аталған тест бойынша ұпайларды анықтау әдісі: 
Ой  ұшқырлығы  –  болжаулық  жағдаяттар  салдарының  келтірілген  жалпы 
саны. Әр бір жауапқа 1 ұпайдан беріледі.  
Ой ерекшелігі – қарапайым болмаған жауап, яғни басқалардың жауабынан 
ӛзгеше, ерекше болған жауаптар, ерекше жауап үшін – 5 ұпай.  
2  қосалқы  тест  бойынша  жиынтық  кӛрсеткіш  мына  формуламен 
анықталынады: 
p
n
К
5
2


мұндағы,  К-жиынтық  кӛрсеткіш,  n  –аталған  салдар 
саны, p-ерекше жауаптар саны.  
Қосалқы тест 3.  
Білдіру. Тапсырма. 4 сӛзден тұратын, белгіленген 4 әріп бойынша сӛйлем 
құрастыру.  
Аталған тест бойынша ұпайларды анықтау әдісі: 
Ой  ұшқырлығы  –  ойлап  табылған  сӛйлемдер  саны.  Әр  бір  сӛйлемге  1 
ұпайдан беріледі.  
Ой  икемділігі  –  қолданылған  сӛздер  есептелінеді.  Сӛз  бір  рет  қана 
есептелінеді. Әр бір сӛзге 0,1 ұпайдан беріледі.  
Ой ерекшелігі – қарапайым болмаған жауап, яғни басқалардың жауабынан 
ӛзгеше, ерекше болған сӛйлемдер, ерекше болған сӛйлем үшін – 5 ұпай.  

 
141 
3  қосалқы  тест  бойынша  жиынтық  кӛрсеткіш  мына  формуламен 
анықталынады:
p
m
n
К
5
1
,
0
3




мұндағы, 
К-жиынтық 
кӛрсеткіш, 
n 
– 
орындалған  сӛйлемдер  саны,  m  –  қолданылған  сӛздердің  саны,  p-ерекше 
жауаптар саны. 
Қосалқы тест 4.  
Сӛздік құрама.  
Тапсырма. Жалпы қолданылымдаңы сӛздерге барынша кӛп анықтама беру.  
Аталған тест бойынша ұпайларды анықтау әдісі: 
Ой  ұшқырлығы  –келтірілген  анықтамалар  саны.  Әр  бір  анықтамаға  1 
ұпайдан беріледі.  
Ой  икемділігі  –  қолданылған  жауаптар  категориясының  саны.  Әр  бір 
категория үшін 3 ұпайдан беріледі.  
Ой ерекшелігі – қарапайым болмаған жауап, яғни басқалардың жауабынан 
ӛзгеше, ерекше болған анықтамалар, ерекше болған анықтама үшін – 5 ұпай.  
4  қосалқы  тест  бойынша  жиынтық  кӛрсеткіш  мына  формуламен 
анықталынады:
p
m
n
К
5
3
4




мұндағы, К-жиынтық кӛрсеткіш, n – келтірілген 
анықтамалар  саны,  m  –  жауаптардың  категория  саны,  p-ерекше  анықтамалар 
саны. 
Әрбір қосалқы тесттің орындалуы ұпай арқылы бағаланады. Әр қайсы тест 
бойынша жалпы кӛрсеткіш есептелінеді.   
Аталған  әдіс  әр  түрлі  бағыттарда,  психологиялық-педагогикалық 
зерттеулерде кең қолданыс тапқан: 
• психология - Е.И. Банзелюк, Т.Н. Галич, О.Н. Каприенкова,  
И.М. Кыштымова, И.В. Львова, О.А. Халифаева; 
•  оқу-тәрбиелік  үдеріс  (жалпы  білім  беру)  -  Т.А.  Сидочук,  Г.В.  Терехова, 
Е.В. Тихонов; 
•кәсіби дайындық - Е.В. Батоврина, Е.А. Дедовских; 
•пәндәк оқыту - Т.А. Гартунг; 
•кәсіби іс-әрекет - Э.М. Коротков, Е.В. Волкова.        
Біз  ӛз  зерттеуімізде  Е.П.  Торренстің  вербальды  тестін  физикалық 
контекстке қарай бейімдедік, сол арқылы оның қолданысын кеңейттік. Бақылау 
және 
эксперимент 
тобындағы 
2 
курс 
студенттерінің  креативтілік 
кӛрсеткіштерінің  алғашқы  деңгейін  анықтау  мақсатында  біз  вербалды  тестті 
студенттердің  1  курста  оқыған  «механика»,  «молекулалық  физика»  сонымен 
бірге  «оптика»  бӛлімдеріне бағыттап, тапсырмаларды  осы бӛлімдер бойынша 
дайындадық.  
Диагностикалау  барысында  жиынтық  кӛрсеткіштерді  ӛңдеу  нәтижелері 
студенттерді тӛмен, орта, жоғары деп жіктеуге алып келді, бұл жерде жиындық 
кӛрсеткішті ӛңдеу арқылы 3 топқа жіктеуде мына формуланы қолдандық:  
Тӛмен ұпайлар шекарасы –

3
2
/

m
 
Жоғары ұпайлар шекарасы -  

3
2
/

m
 мұндағы, m-арифметикалық орташа, 

- стандартты ауытқушылық. 
 
 

 
142 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 51 - Болашақ физика мұғалімдерінің креативтілігін 
қалыптастырудың жалпы құрылымдық моделі 
 
Бақылау  және  эксперимент  топтарының  креативтілік  кӛрсеткіштерінің 
алғашқы және эксперименттен кейінгі деңгейлерін диагностикалау нәтижелері 
тӛмендегі кестеде және диаграммада берілген. 
 
Кесте  12  –  Болашақ  физика  мұғалімдерінің  креативтілік  қасиеттері  бойынща 
экспериментке  дейінгі 
және 
эксперименттен  кейінгі 
салыстырмалы 
кӛрсеткіштері 
 
Креативтілік 
кӛрсеткіштері 
Деңгейлер 
Экспериментке дейін  
Эксперименттен 
кейін 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
Ой ұшқырлығы  
Жоғары  
Орта  
тӛмен  
6 
18 
13 
7 
14 
15 
5 
21 
11 
12 
20 
4 
Ой икемділігі  
Жоғары 
Орта  
Тӛмен 
10 
14 
13 
10 
9 
17 
5 
21 
11 
14 
12 
10 
Ой ерекшелігі  
Жоғары  
Орта 
тӛмен 
6 
- 
31 
3 
- 
33 
4 
11 
22 
11 
13 
12 
КОМПОНЕНТТЕР 
ӚЛШЕМДЕР МЕН 
КӚРСЕТКІШТЕР 
ДЕҢГЕЙЛЕР 
- 
шығармашылық тапсырманы тез арада орындайды;  
- 
есептер  мен  мәселелердің  кенеттен  шешімін  шығару 
тәсілдерін ӛзгерте алу қабілеттілігі;  
- 
жаңаны жылдам тану қабілеттілігі; 
- 
іскерліктің  кез-келген  түрінде  жылдамдықты  кӛрсете  алу 
қабілеттілігі; 
- 
тапсырманың  ережесіне  сәйкес  келетін  бірнеше  ойлар 
туғыза алу, тапқыр ой, т.б 
 
Ой
ла
у 
ҧш
қ
ы
рл
ы
ғы
 
Ой
ла
у 
и
к
ем
ді
лі
гі
 
Ой
ла
у 
ер
ек
ш
ел
іг
і 
- 
тәжірибеге ұмтылушылық;  
- 
жаңа проблемаларға икемді; 
- 
мәселені шешуге бейімділік;  
- 
талқылауға икемділік; 
- 
тапсырманың шегіне шыға алу; 
- 
есепті,  мәселені  шешудің  бірнеше  жолын  таба  алу 
қабілеттілігі; 
- 
жаңа мәселеге бірнеше дұрыс жауап бере алу қабілеттілігі, 
т.б 
 
-  тапсырманы орындауда ойлау ерекшелігінің болуы; 
-  тапсырманы ӛз бетінше орындай алу қабілеттілігі, ӛзбеттілік; 
-   даралық ерекшелікті кӛрсете алу қабілеттілігі;  
- мәселенің, есептің, тапсырманың ерекше шешімін шығару; 
-  жаңа  мәселені  шешуде  бірнеше  ерекше  элементтерді  қолдан  а 
алу; 
 
Т
Ӛ
М
Е
Н
 
О
Р
Т
А
 
 
ЖО
ҒА
Р
Ы
 
 

 
143 
Жоғарыдағы  кестеден  креативтілік  кӛрсеткіштерінің  бірқалыпсыздығын 
байқауға  болады.  Атап  айтсақ,  ойлау  ұшқырлығы  бойынша  эксперимент 
тобының  55%  студенті  орта  деңгейді  кӛрсетті.  Ойлау  ерекшелігі  бойынша 
эксперимент  және  бақылау  тобында  экспериментке  дейін  тек  тӛменгі  және 
жоғары  деңгейлерді  кӛрсеткен,  бұл  тестілеу  кезінде  студенттердің  ойлау 
ерекшеліктерін  мүлдем  кӛрсете  алмацларымен  немесе  ойлау  ерекшелігіне 
жатқызуға  болатын  тек  1-2  ғана  жауап  берілгендігімен  түсіндіріледі.  Жалпы 
алғанда,  эксперимент  тобының  студенттері  тестілеу  нәтижесінде  креативтілік 
кӛрсеткіштерінің жоғары деңгейде екендігін кӛрсетті.   
 
 
 
Сурет 52 – болашақ физика мұғалімдерінің ой ұшқырлылығы бойынша 
бақылау және эксперимент топтарының салыстырмалы пайыздық 
кӛрсеткіштері («у» осі – студент санын кӛрсетеді) 
 
 
 
Сурет 53 – болашақ физика мұғалімдерінің креативтілік кӛрсеткіштері 
бойынша бақылау және эксперимент топтарының салыстырмалы кӛрсеткіштері 
(«у» осі – студент санын кӛрсетеді)  
 

 
144 
Эксперименттің  басында  және  соңында  креативтіліктің  әр-қайсы 
кӛрсеткіші бойынша алынған нәтижелердің дәлдігі Пирсонның 
2

 (хи-квадрат) 
критерийін  және  Стьюдент  t-критерийін  пайдаланамыз.  Бақылаушы  және 
эксперименттік  топ  студенттерінің  креативтілік  кӛрсеткіштерінің  деңгейлері 
бойынша  бӛлінуін  салыстыру  үшін  мынадай  болжамдар  қалыптастырамыз:  
0
Н
-  креативтілік  қалыптасу  деңгейлеріндегі  ешқандай  елеулі  айырмашылық 
жоқ(
сын
эксп
2
2



). 
1
Н
- елеулі айырмашылықтар бар.  
2

 критерийінің мәнін мына формула арқылы анықтаймыз(
сын
эксп
2
2



). 
 
                                  





r
i
c
j
ij
ij
ij
E
E
O
1
1
2
2
)
(

                                                (17) 
 
Мұндағы і-қатар саны (1-ден r-ге дейін), j-баған саны(1-ден с-ға дейін), 
ij
О
- 
кесте ұяшығында бақыланатын нақты сан, 
ij
E
-  кесте  ұяшығында  бақыланатын 
күтілген сан.  
Эксперименттің  басында  және  соңындағы  креативтілік  кӛрсеткіштерінің 
деңгейлері бойынша  кестеде Пирсонның 
2

 критерийінің мәні келтірілген.  
 
Кесте 13 – экспериментке дейінгі және эксперименттен кейінгі 
2

 критерийінің 
мәні 
 
Креативтілік кӛрсеткіштері   Экспериментке дейін  Эксперименттен кейін 
Ой ұшқырлығы 
0,706 
6,160 
Ой икемділігі  
1,606 
6,753 
Ой ерекшелігі 
1,049 
6,362 
 
 Сыни  мәндер  кестесінде  ой  ерекшелігі  үшін 
841
,
3
2


-ге  тең.  Ал  қалған 
жағдайлар үшін 
991
,
5
2


-ге тең.  
Эксперимент  басында 
сын
эксп
2
2



екендігін,  яғни  (
0
Н
-  болжам)  бақылау 
және 
эксперимент 
тобында 
студенттердің 
креативтілік 
қалыптасу 
деңгейлеріндегі ешқандай елеулі айырмашылық жоқ екендігін кӛрдік. 
Эксперимент  соңында 
сын
эксп
2
2



екендігін,  яғни  (
1
Н
-  болжам)  бақылау 
және 
эксперимент 
тобында 
студенттердің 
креативтілік 
қалыптасу 
деңгейлеріндегі елеулі айырмашылықтар бар екендігін кӛріп отырмыз. 
Aлынғaн  мәлiмeттep  зepттeлiндi,  кpитepийлepдi  cтaтиcтикaлық  ӛңдeу 
бapыcындa  pacтaлды.  Экcпepимeнттiк  жұмыc  бapыcындa  aлынғaн  жәнe 
cтaтикaлық 
ӛңдeудiң 
мәлiмeттepiмeн 
pacтaлғaн 
нәтижeлep 
білімді 
ақпараттандыру  жағдайында  бoлaшaқ  физика  мұғалімдерінің  креативтілігін 
қaлыптacтыpу  негізінде  жacaлынғaн  «оптика»  пәнін  оқытудың  әдістемелік 
жүйесінің  тиімділігін  айқындайды.  Сoндaй-aқ  болашақ  физика  мұғалімдерінің 
креативтілігін  қaлыптacтыpу  бaғдapлaмacының,  «Оптика»,  «Физикалық 
құбылыстар»  электрондық  oқулықтарын,  «Оптикадан  есептер  жинағы», 

 
145 
«Оптика пәні бойынша шығармашылық сипаттағы тапсырмалар», «Физикалық 
процестерді  компьютерлік  модельдеу»  оқу  құралдары  жәнe  oқытушы-
бaқылaушы  бaғдapлaмaларды  пaйдaлaнудың  ұcтaнымдық  мүмкiндiктepiн 
aйқындaйды.  Тәжipибeлiк  жұмыcтың  нәтижeciндe  бiздiң  ұcынғaн  әдicтeмeмiз 
кӛpceткeндeй cтудeнттepдiң aлғaн бiлiмдepiн нaқтылaу, aбcтpaктi oйлaуғa кӛшу, 
oйлapын  жинaқтaп  aйту,  зepдeлeй  aлу,  бaқылaу  жүpгiзу  мaшықтapы 
қaлыптacып, 
ӛздiгiнeн 
iздeну, 
caлыcтыpу 
дaғдылapын 
мeңгepтiлдi. 
Cтудeнттepдiң  бiлiмдi  мeңгepудe  тaнымдық  әpeкeттepi  мeн  бeлceндiлiктepiнiң 
бacым  бoлуынa  ықпaл  eтeтiн  әдicтep  мeн  пpaктикaлық  жұмыcтapды 
ұйымдacтыpуғa  бaca  кӛңiл  бӛлiндi.  Бoлaшaқ  физика  мұғалімдерінің 
креативтілігін қaлыптacтыpу дeңгeйлepiнiң кӛpceткiштepi жoғapы oқу opнындa 
oқытудың кpeдиттiк жүйeciнe лaйықтaлып, тәжipибeлiк тұpғыдaн нaқтылaнды. 
Жacaлғaн  ғылыми  бoлжaмның  дұpыcтығын  жүpгiзiлгeн  тәжipбиeлiк 
экпepимeнт жұмыcы барысында дәлeлдeндi.   
 
Екінші тарау бойынша тҧжырым   
1.  «Оптика»  пәнін  білімді  ақпараттандыру  жағдайында  болашақ  физика 
мұғалімдерін  олардың  креативтілігін  қалыптастыру  негізінде  оқытудың 
әдістемелік жүйесі жасалынды.  
2.    Әдістемелік  жүйемізді  оқу  үдерісіне  енгізе  отырып,  оның  тиімділігін 
анықтау  мақсатында  жүргізілген  эксперимент  жұмысының  нәтижесінде 
алынғaн  мәлiмeттep  зepттeлiндi,  кpитepийлep  cтaтиcтикaлық  әдіспен  ӛңдeлді. 
Экcпepимeнттiк  жұмыc  бapыcындa  aлынғaн  жәнe  cтaтикaлық  ӛңдeудiң 
мәлiмeттepiмeн  pacтaлғaн  нәтижeлep,  білімді  ақпараттандыру  жағдайында 
бoлaшaқ  физика  мұғалімдерінің  креативтілігін  қaлыптacтыpу  негізінде 
жacaлынғaн «оптика» пәнін оқытудың әдістемелік жүйесінің тиімділігін, нақты 
айтсақ,  болашақ  физика  мұғалімдерінің  креативтілігін  қaлыптacтыpу 
бaғдapлaмacының, 
«Оптика», 
«Физикалық 
құбылыстар» 
электрондық 
oқулықтарын(Қосымша  Ж),  «Оптикадан  есептер  жинағы»,  «Оптика  пәні 
бойынша  шығармашылық  сипаттағы  тапсырмалар»,  «Физикалық  процестерді 
компьютерлік  модельдеу»  оқу  құралдарының,  креативтілікті  қалыптастыруға 
бағытталған әдіс-тәсілдерді пайдалануың тиімділігін aйқындaйды.  
3.  Тәжipибeлiк-эксперимент  жұмыcының  нәтижeciндe  бiздiң  ұcынғaн 
әдicтeмeмiз  кӛpceткeндeй  cтудeнттepдiң  aлғaн  бiлiмдepiн  нaқтылaу,  aбcтpaктi 
oйлaуғa  кӛшу,  oйлapын  жинaқтaп  aйту,  зepдeлeй  aлу,  бaқылaу  жүpгiзу 
мaшықтapы  қaлыптacып,  ӛздiгiнeн  iздeну,  caлыcтыpу  дaғдылapы  мeңгepтiлдi. 
Студенттердің креативтілік кӛрсеткіштерін анықтауға арналған тест нәтижелері 
ойлау ұшқырлығы, ойлау икемділігі, ойлау ерекшеліктері бойынша бағаланып 
оқу  үдерісінің  соңында  осы  креативтілік  кӛрсеткіштері  қалыптасқан 
студенттердің саны артқандығына кӛз жеткіздік. 
Сонымен, біздің жасаған әдістемелік жүйеге сәйкес  «оптика» пәнін оқыту 
білімгерлерде мынадай артықшылықтар туғызды: 
- оптикалық құбылыстар мен заңдылықтарды меңгеруін жылдамдатды, оқу 
материалдарын  белгілі  дәрежеде  кеңейтуге  мүмкіндік  берді;  мультимедиа, 

 
146 
граф,  тірек-сізба,  видео,  анимациялалар  арқылы  нақты  тұрақтылық  іс-әрекет 
жүзеге асты; 
- оқудың  мотивациясын  ұлғайтты,  компьютермен  ӛз  бетінше  жұмыс, 
оқудағы шеберлік, оқу мәселелерінің жүйелілігі;  оптика пәні бойынша есептер 
мен мәселелерді шешудегі белсенділікті арттырды; 
- студенттердің оқу үдерісіне белсенді ат салысуына әсер етті; 
- жаңа 
тақырыпқа 
байланысты 
қойылған 
мәселені 
шешудегі 
тапқырлықтарын арттырды; 
- белгілі  бір  физикалық  тәжірибені  жаңа  жағдайда  тиімді  пайдалана  алу 
қабілеттілігін қалыптастырды; 
- жаңа  міндеттерге  сәйкес  белгіліні  жетілдіре,  ӛзгерте  алу  қабілеттілігі 
қалыптасты; 
- физикалық  ғылыми  –  зерттеу  жұмыстарында  жаңа  бағыттар  бойынша  ӛз 
бетінше жұмыс істей алу қабілеттілігін кӛрсете алды;  
 

жүктеу/скачать 4,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: