Құрамы мен классификациясы. Газ заңдары Сұрақтар

Дәріс №1
Тақырып: «Табиғи газдардың құрамы мен классификациясы. Газ 
заңдары»
Сұрақтар 
1.Газ шоғырларының түрлері 
2. Газ, мұнай және газконденсат кен орындарының компоненттері 
3. Табиғи газдардың топтасуы 
4. Газ заңдары 
 
1. Кӛмірсутектер құрамы, қысымы және температурасы бойынша 
шоғырда әр түрлі жағдайда болуы мүмкін – газ, сұйық немесе газсұйық 
қоспасы түрінде. Сондықтан орналасу шарттары мен сандық қатынасына 
байданысты шоғырлар келесі түрлерге бӛлінеді: 
1.
таза газ 
2.
газконденсат 
3.
газмұнай (үлкен газ тӛбешігі мен мұнай жұрыны) 
4.
мұнай (әр түрлі мұнайлы газ құрамды) 
Мұнай және газ табиғи шоғырларының кӛмірсутек құрамына, 
температураға, қысымына және олардың түрлі қатынастарына байланысты 
кеніштерді түрлі топтарға бӛлетін нақты шарттары жоқ. 1м
3
мұнайда 1000м
3
-
тан кӛп еріген газ болуы мүмкін. Соған орай мұнайгаз және газконденсат кен 
орындарының нақты бӛліну шекарасы белгісіз. Сондықтан қабат жағдайында 
сұйық күйде болатын кӛмірсутектерді мұнай деп атау қалыптасқан. АҚШ-
тың мұнайгазкәсіпшілік әдебиеттерінде кӛмірсутектердің газконденсатты 
фактор мәніне, тығыздығына және түсіне байланысты газды, газконденсатты 
және газмұнайлы кӛмірсутек шоғырына бӛледі.
Газ факторы – алынған 1 м
3
сұйықтағы газ (м
3
) кӛлемі. Газконденсатты 
кен орнына тығыздығы 740-780 кг/м
3
, газ факторы 900-1100 м
3
/ м
3
болатын 
түссіз кӛмірсутектер жатады.
Кен орнын игеру барысында кӛмірсутектердің физикалық қасиеттері 
ӛзгереді. Бұл қабат қысымы мен температураның тұрақсыздығына 
байланысты. Кенішті пайдаланудың технологиялық режимін дұрыс 
қалыптастыру үшін және мұнай мен газды жинап ӛңдеу жүйесін құру үшін 
қысым мен температура ӛзгеруінің кӛмірсутек қасиетіне әсерін білу қажет.
 
2. Газ, мұнай және газконденсат кен орнынан ӛндірілген табиғи газдар 
метан гомологтық қатарының кӛмірсутектерінен және кӛмірсутекті емес 
компоненттерден тұрады: 

азот; 

кӛмірқышқыл газы; 

күкіртсутегі; 

меркаптандар (RSH); 

инертті газдар (гелий, аргон, криптон, ксенон); 

сынап. 
Кӛмірсутектер молекуласында кӛміртекті атомдар саны 17 немесе одан 
кӛп болуы мүмкін.

Құрғақ газдың, сұйық газдың және газды бензиннің құрамы 
1.2. Кесте 
компоненттер 
қоспа атауы 
метан, этилен, этан 
құрғақ газ 
пропан, пропилен, 
изобутан, 
жайбутан, 
бутилен 
сұйық газ 
изопентан, жайпентан, амилендер, гексан, т.б. бензин
Метан СН
4
, этан С
2
Н
6
және этилен С
2
Н
4
қысым (0,1 МПа) мен 
температураның (Т=288-303К) әдеттегі шартында газ күйінде болады.
Пропан С
3
Н
8
, пропилен С
3
Н
6
, изобутан i-С
4
Н
10
, жай бутан n-С
4
Н
10
, 
бутилендер С
4
Н
8
атмосфералық жағдайда бу (газ) түрінде, жоғарғы қысымда 
– сұйық түрінде болады. Олар сұйық кӛмірсутекті газдар құрамына кіреді 
(1.2. кесте). 
Изопентаннан i-С
5
Н
12 
бастап және одан ауыр кӛмірсутектер (17≥n>5), 
атмосфералық жағдайда сұйық күйде болады. Олар бензин фракциясының 
құрамына кіреді.
Молекуласындағы бір тізбекте орналасқан кӛміртек атомдар саны 18 және 
одан кӛп болса, атмосфералық жағдайда қатты күйде болады.
3. Табиғи газдар үш топқа бӛлінеді: 
1.
Таза газ кенішінен ӛндірілген газдар, олар ауыр кӛмірсутектерсіз 
құрғақ газ; 
2.
Мұнаймен бірге ӛндіріліген газ. Олар құрғақ газдың пропанды-
бутан фракциясының (сұйық газ) және газды бензиннің физикалық 
қоспасы; 
3.
Газконденсат кен орнынан алынған газ, сұйық кӛмірсутектер, 
конденсаты 
мен 
құрғақ 
газ 
қоспасы. 
Конденсат 
ауыр 
кӛірсутектердің жоғары санынан, яғни бензинді, керосинді, 
лигроинді, ал кейде одан да ауыр майлы фракциялардан тұрады. 
4. Газдардың кейбір физикалық параметрлерін бағалау үшін идеал газдың 
күй теңдеулері