Пәннің қысқаша сипаттамасы

Құтқару ісінің өндірістік кәсіпорындарда, апаттарда адамдарды құтқаруды ұйымдастырудың ғылыми негіздерін, сондай ақ кәсіпорындарда болатын, адамдардың өмірі мен денсаулығына немесе өндіріс объектілері мен жабдықтарының сақталуына қауіп – қатер туғызатын апарттардың алдын алу және жою мәселелерін қамтиды.

Отандық құтқару бөлімшелерінің апаттарды тез жоятын қару-жарақтары және апатқа ұшыраған жағдайлар үшін барлық қажетті жабдықтары бар. Құтқару бөлімшелерінің құтқару аппаратурасы мен жабдықтарын, құтқару жұмыстарын жүргізудің ғылыми негіздерін әзірлеумен шұғылданатын өздерініңғылыми зерттеу ұйымдары бар.

Негізгі түсініктемелер мен анықтамалар. Курстың нысаны мен құрылымы. «Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі» бағыты бойынша маманды дайындау жүйесінде курстың орны және оның 050731 мамандығы бойынша басқа профильдік пәндермен байланысы.

2 тақырып. Құтқару ісі негіздерінің жалпы мәселелері

Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және жүргізу жөнінде заңдылық актілер. Қазақстан Республикасы құтқару қызметтерінің негізгі міндеттері мен ұйымдастырушылық құрылымдары. Қазақстан Республикасы құтқару бөлімшелерінің қызмет атқаруын құрастыру және ұйымдастыру. Қазақстан Республикасының құтқару бөлімшелерінің орналасуы. Стихиялық зардаптардың, апаттардың сипаттамасы. Құтқару бөлімшелерін мамандандыру. Әлеуметтік – саясаттық төтенше жағдайлар. Қауым арасындағы адамдардың іс әрекеттері.

Апаттарды жою жөнінде жұмыстарды басқару. Апаттар мен ТЖ жою үшін жауапкершілік. Апаттар мен ТЖ жою жоспары және оның құрамдас бөліктері. Адамдарды құтқару және апаттарды жою жөнінде бірінші кезекті шаралар. Барнаулы ұйымдастыру және апаттың нақты жағдайын есепке алу. Командалық пункт және оның апаттар мен ТЖ жою жөніндегі көмекші қызметтері. Апаттық – құтқару жұмыстарын басқару жөнінде командалық пунктің орналасуына қойылатын талаптар. Оперативтік құжаттама. Командалық пункт басшыларының басты міндеттері. Арнайы қызметтердің міндеттері: байланыс, медициналық жабдық, апаттық ортаны оперативті бақылау, қосымша және көмекші қызметтер (жабдықтарды жөңдеу, стандартты емес инженерлік тетіктерді және басқа құрылғыларды орнату), үй – тұрмыс жабдықтары. Командалық пункт базаларының орналасуына қойылатын талаптар.

Жалпы мәселелер. Апат объектісіне құтқару бөлімшелерінің жіберілуін ұйымдастыру және оперативтік тапсырманы орындауға дайындалу ережелері. Оперативтік көлік. Құтқару қызметі бөлімшелерінің технологиялық жабдықтары. Жабдықтарды және апаттардың түрлері бойынша олардың жинақталуын тексеру. Арнайы белгіленген аппараттармен жұмыс істеу тәртібі. Арнайы белгіленген аппараттармен жұмыс істеу тәртібі. Барлау және адамдарға жәрдем беру. Аппаттар мен ТЖ аймағында құтқарушылардың жүру ережелері. (құтқару жұмыстарын ұйымдастыру, қауіпті және зиянды факторларды анықтау, жағдайдың рекогносцировкасы (жағдайды географиялық тұрғыдан талдау)). Апаттар орындарында жағдайларды анықтау үіш барлауда құтқару бөлімшелері әрекеттерінің ерекшеліктері. Резервке тағайындалған бөлімшелер мен қосымша құтқару командаларының әрекеттері. Табиғи және техногенді сипатты апаттарда, экологиялық зардап ошақтарында құтқару жұмыстарының тактикасы. Жағдайлардың ауырлығын анықтау. Халықты көшіру және орналастыру. Тәртіптік шараларды жүргізу. Зақымданған учаскені санитарлық өңдеу, дегазациялау және дезактивациялау. Зақымданғандар мен қызметкерлер құрамын жедел сақтандыру. Тұрғын үйлерді дайындау.

Зардап шеккен адам табылғанда жасалатын әрекеттер. Зардап шеккен адамға дәрігер алды және медициналық жәрдем беру тәртібі және оның табылған жерін белгілеу.

Табиғи немесе техногенді сипаттағы аппаттарды, экологиялық зардаптарды ликвидациялау жоспарын құрастыру. Жоспарды әлеуметтік, техникалық, қаржылық жақтан қарастыру.

Апаттарды жою жөнінде жұмыстарды басқару. Апаттар мен ТЖ жою үшін жауапкершілік. Апаттар мен ТЖ жою жоспары және оның құрамдас бөліктері. Адамдарды құтқару және апаттарды жою жөнінде бірінші кезекті шаралар. Барнаулы ұйымдастыру және апаттың нақты жағдайын есепке алу. Командалық пункт және оның апаттар мен ТЖ жою жөніндегі көмекші қызметтері. Апаттық – құтқару жұмыстарын басқару жөнінде командалық пунктің орналасуына қойылатын талаптар. Оперативтік құжаттама. Командалық пункт басшыларының басты міндеттері. Арнайы қызметтердің міндеттері: байланыс, медициналық жабдық, апаттық ортаны оперативті бақылау, қосымша және көмекші қызметтер (жабдықтарды жөңдеу, стандартты емес инженерлік тетіктерді және басқа құрылғыларды орнату), үй – тұрмыс жабдықтары. Командалық пункт базаларының орналасуына қойылатын талаптар.

Жалпы мәселелер. Апат объектісіне құтқару бөлімшелерінің жіберілуін ұйымдастыру және оперативтік тапсырманы орындауға дайындалу ережелері. Оперативтік көлік. Құтқару қызметі бөлімшелерінің технологиялық жабдықтары. Жабдықтарды және апаттардың түрлері бойынша олардың жинақталуын тексеру. Арнайы белгіленген аппараттармен жұмыс істеу тәртібі. Арнайы белгіленген аппараттармен жұмыс істеу тәртібі. Барлау және адамдарға жәрдем беру. Аппаттар мен ТЖ аймағында құтқарушылардың жүру ережелері. (құтқару жұмыстарын ұйымдастыру, қауіпті және зиянды факторларды анықтау, жағдайдың рекогносцировкасы (жағдайды географиялық тұрғыдан талдау)). Апаттар орындарында жағдайларды анықтау үіш барлауда құтқару бөлімшелері әрекеттерінің ерекшеліктері. Резервке тағайындалған бөлімшелер мен қосымша құтқару командаларының әрекеттері. Табиғи және техногенді сипатты апаттарда, экологиялық зардап ошақтарында құтқару жұмыстарының тактикасы. Жағдайлардың ауырлығын анықтау. Халықты көшіру және орналастыру. Тәртіптік шараларды жүргізу. Зақымданған учаскені санитарлық өңдеу, дегазациялау және дезактивациялау. Зақымданғандар мен қызметкерлер құрамын жедел сақтандыру. Тұрғын үйлерді дайындау.

Зардап шеккен адам табылғанда жасалатын әрекеттер. Зардап шеккен адамға дәрігер алды және медициналық жәрдем беру тәртібі және оның табылған жерін белгілеу. Төтенше жағдай кезінде адамның өзін - өзі ұстау психологиясы. Төтенше жағдайларда өзін - өзі қорғау мен қауіпсіздік.

Табиғи немесе техногенді сипаттағы аппаттарды, экологиялық зардаптарды ликвидациялау жоспарын құрастыру. Жоспарды әлеуметтік, техникалық, қаржылық жақтан қарастыру.

Құтқару жұмыстарын тиімді жүргізу үшін қолданылатын аппараттар мен инженерлік құрылғылардың түрлері мен сипаттамалары

«Құтқару ісінің негіздері» пәні бойынша 050731 «Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығы бойынша күндізгі оқу нысанының студенттеріне арналған

Шартты белгілеулер: 1 ДҮТ – №1 дәріске дайындалу үшін берілетін үй тапсырмасы; Қ – оқу үрдісіне қатысу; ПҮТ 1 – №1 практикалық сабақтарға дайындалу үшін берілетін үй тапсырмасы; 1 зертх.ҮТ – №1 зертханалық сабаққа дайындалу үшін берілетін үй тапсырмасы; Ж – жіберілу; Е – есеп; 1ЗҚ – №1 зертханалық жұмысты қорғау; КЖБ 1– курстық жұмыстың №1 бөлімі; Т – тексеру; ӨМҮТ1 – материалды өздігінен меңгерудің №1 үй тапсырмасы; К – коллоквиум; 1Т – №1 тест.

Кафедра отырысында ұсынылды 20__ж. «___»________№_____ Хаттама.

Кафедра меңгерушісі __________ К.Ш. Арынгазин 20__ж. «___» ____________

Егер сіздер барлық жұмыстарды кешігулерсіз орындасаңыз, оларға дайын болсаңыздар және белсенді қатыссаңыздар, онда көрсетілген бақылау шаралардың календарлық графигында максималды балды жинай алаcыздар

Бақылау шаралардың графигін бұзғандар балдардың алуымен жазылады.

Оқу процесіне қатысу - ол сабақта қатысуды, топ жұмысындағы талқылауларда дайын және белсенді болуды білдіреді. Сіздердің тәжрибелік жұмыстарға дайындау сұрақтармен, лекциялық дәптерлердің тексеруімен, топ жұмысында қатысумен тексеріледі.

Семестрде өткен материалмен тест түрінде екі рубеждік бақылау алдын ала ескерілген. Егер Сіздер шекаралық бақылауда қатыспасаңыздар, онда сіздердің рейтингіңіз нольге бірдей болады. Егер Сіз сабақта немесе бақылау шараларда болмасаңыз, онда Сіз консультация уақытында жұмысты өтеуге міндеттісіз.

Жұмыс қорытындылай артынан семестрде екі рет ағымдағы үлгерім қорытынды балы анықталады ( рейтингі ).

Егер сіздер тәртіпті бұзсаңыздар немесе кез келген сабаққа кешіксеңіздер онда қатысудың артынан бал 50 пайызға төмендейді.

12. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Негізігі

1. Бeзoпacнocть жизнeдeятeльноcти. / С.В. Белов, А.В. Ильницкая и др. – Москва: Высшая школа, 1999. – 448 с.

2. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях. / Под ред. В.П. Жравлева и др. – Москва: Изд-во АСВ, 1999. – 376 с.

3. Бeзoпacнocть жизнeдeятeльноcти: Учеб. Пособие для студ. учреждений сред. проф. образования / Сапронов Ю.Г., Сыса А.Б., Шахбазян В.В. - M.: Издательский центр «Академия», 2002. – 320 с.

4. Бeзoпacнocть жизнeдeятeльноcти / Авт. –сост. И.Н. Кузнецов. – М.: Изд-во деловой и учебной литературы; Мн.: Амалфея, 2002. – 464 с.
Қосымша

5. Приходько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности: Курс лекций. – Алматы: Юридическая литература, 2004. – 366 с.