Синусоидалы ток
Синусоилдалы токтың лездік мәнін төмендегідей етіп жазуға болады.
c = Im sin ( ψl ) = Im sin (ωt +ψ l )
мұнда: Im-токтың максимал мәні және амплитудасы.Синус аргументі (2П/T∙t +ψi) - фаза деп аталады. Бұрыш ψі бастапқы уақыт мерзімі t=0 болған кездегі бастапқы фазасына тең, сондықтан оны бастапқы фаза деп атайды.
Уақыт өтуіне қарай фаза үздіксіз өседі, фазаның өсуі 2π-ден асқанда ток өзгеруінің бір циклі қайтадан қайталанады.
ω= 2π/Т=2πf айнымалы токтың бұрыштық жиілігі
ω-радианмен өлшеніп, секундына фазаның қанша өскенін көрсетеді
(рад/сек.)
і
Синусоидалы ток графигі
Бірдей жиіліктегі синусоидалы токтың графигін келтірейік, бірақ бұл токтардың амплитудалары мен бастапқы фазалары әр түрлі болсын.
Абцисса өсіне уақыт (t) және оған пропорционал шама wt салынған.
L1 = Im &іn (ωt +ψ1) ψ 0
L2 = Im &іn (ωt +ψ2) ψ2 0
Бастапқы фаза бұрышы әр уақытта синусоиданың басталар мезетінен (синусоиданың шамасы нөл болғанда, демек теріс мәннен оң мәнге ауысқан мезетінен саналады) уақыт санаудан бастапқы мезеті t=0 дейін есептеледі. (яғни координаталар басына дейін). Осы ережеге сүйене отырып, ток графигі бойынша ψ1 0, болғанда і1 токтың синусоидасы координатадан солға қарай жылжыған, ал ψ2 0 болғанда (і2), ток координатадан оңға қарай жылжыған.
Егер бірнеше синусоидалы функциясы бірдей жиілікпен өзгеретін болса және функциялардың синусоидасының басталуы бір-біріне сәйкес келмесе онда оларды бір-біріне қарағанда фаза бойынша ығысқан деп қарастыруға болады. Фазалық ығысуы алғашқы фазалардың айырымы
2-сурет. Екі синусоидалы ток графигі
арқылы өлшенеді. Мысалы, 2-суретте ψ1-ψ2 0, яғни ток і1 фаза бойынша і2 тоғынан ψ1-ψ2 бұрышқа озады, немесе і1 фаза бойынша і2 тоғынан ψ1-ψ2 бұрышқа артта қалады. Егер бірдей жиіліктегі синусоидалы функциялардың бастапқы фазалары бірдей болса ψ1=ψ2 онда і1 және і2 фаза бойынша дәл келеді.
Егер фазалардың айырымы ψ1-ψ2=π тең болса, онда бұлар фаза бойынша бір-біріне қарама-қарсы.
Егер олардың фазаларының айырымы ψ1-ψ2=+ π тең болса, онда бұлар бір ширекте болады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.А. Н. Горбунов, И. Д. Кабанов, И. Я. Редько «Теоретическая основа электротехники». Челябинск, 1998
2. З. Т. Түркебаева, А. К. Оразбекова, «Электротехниканың теориялық негіздері». І бөлім. 2011 ж. 122 б. КазАТУ полиграфиясы, Астана.
3. З. Т. Түркебаева, А. К. Оразбекова, «Электротехниканың теориялық негіздері». II бөлім, 2011ж. 120б. КазАТУ баспаханасы, Астана
4. Б. И. Братель. «Курс лекций по ТОЭ».часть І, 226 ст (2009), часть ІІ 2009, 115 ст. Часть ІІІ 2009, 128 ст. Астана, КазАТУ.
5. А. И. Горбунов, И. Т. Туганбаев, И. Я. Редько, В. И. Загинайлов, А. С. Знаев, А. В. Кравцов. «Электротехника и электроника». «Эверо», Алматы, 2012.
6.С. Балабатыров, Теоретическая основа электротехники 2010, «Бастау», 254б., Алматы
7. А. А. Бессонов, «Теоретическая основа электротехники». Москва, «Высшая школа» 1990
Достарыңызбен бөлісу: |