Реферат тақырыбы: фазалық ауысулар тобы: фек-205 орындағАН: молдарахмет ерасыл қабылдағАН: профессор баймолда досан
Ф-тепе-теңдік жағдайындағы гетерогенді жүйеде болатын фазалар саны; С-
жүктеу/скачать 361,14 Kb.
|
Молдарахмет Ерасыл реферат фазалық вуысулар
| Ф-тепе-теңдік жағдайындағы гетерогенді жүйеде болатын фазалар саны;
С- жүйедегі еркіндік дәреже саны немесе варианттылық; k- жүйедегі компоненттер саны. Тепе-теңдік гетерогенді жүйеге сыртқы факторлар арасынан тек қысым мен температура әсер еткенде, фазалар саны мен еркіндік дәреже санының қосындысы компонент санына екіні қосқанға тең. Мұндай Гиббстің фазалар ережесі немесе тек фазалар ережесі дейді Сонымен фазалар ережесін термиялық, механикалық және химиялық тепе-теңдік жағдайынан қорытып шығаруға болады. Мұндағы екі жағдай, атап айтқанда термиялық және механикалық жағдайлар тепе-теңдіктегі барлық фазалардың температура мен қысым тепе-теңдігін білдіреді, ал үшінші-барлық фазалардағы әрбір компоненттің химиялық потенциал тепе-теңдігін көрсетеді. Егер Ф фаза тепе-теңдікте болып, осы фазалар арасында k компоненті таралса, онда жоғарыдағы үшінші жағдайдан температура, қысым және құрамды байланыстыратын (Ф-1) k теңдеуі шығады, өйткені химиялық потенциал осы көрсетілген айнымалы шамаларға функционалды. Ал, егер қысым, температура және құрам алдын ала белгілі болса, онда әрбір фазаның күйі оңай табылады, себебі олардың құрамы компоненттердің концентрациялармен анықталады. Ендеше, тепе-теңдік жағдайындағы барлық фазалар күйін анықтау үшін қажет болатын жалпы айнымалы саны (k-1)ф+2. Ал, егер жүйені екіге бөлсек, онда екі бөліктегі тепе-теңдік жағдайдың өзінде қысым өзгеше болады. Мысалы, осмометрде тепе-теңдік орнағанның өзінде мембрананың екі жағындағы қысым әр түрлі. Мұндайда тепе-теңдіктегі барлық фаза күйін анықтауға қажетті айнымалы өлшемдер саны көбееді. Осмометрмен байланысты келтірілген мысалда ол (k-1)ф+3. өрнектегенге тең. Егер тәуелсіз айнымалы шамалар саны оларды өзара байланыстыратын теңдеу санына тең болса, онда осы теңдеу жүйенің әрбір айнымалының белгілі бір мәніне сәйкес келеді. Ал айнымалы теңдеуден артық болса, онда олардың айырмасы қалған айнымалыларды өзгерісссіз қалдырғандағы кез келген мәнге ие болады. 2 + (k-1)ф –k(ф -1) =c Бұл теңдеудегі жақшаны ашып, ұқсас мүшелерді біріктірсек, Гиббстің фазар ережесіне сәйкес теңдеу шығады. Заттар белгілі бір жағдайларда бір күйден екінші күйге ауыса алады, мысалы, сұйықтар қатты немесе газ тәріздес күйге ауысады. Сұйықтардың газдарға айналуы булану деп аталады, қарама-қарсы, газдардың сұйықтарға айналуы конденсация болып есептеледі. Заттың қатты күйден сұйыққа айналуы балқу, ал сұйықтың қатты күйге ауысуы кристалдану деп аталады. Заттардың бір күйден екінші бір күйге өздерінің химиялық құрамын өзгертпей ауысуы фазалық ауысу деп аталады. Олардың барысында гетерогенді тепе-теңдік яғни фазалық тепе-теңдік орнайды. Оның мысалына суөқаныққан бу жүйесінің күйі жатады. Қаныққан будың сұйықтың беткейіндегі қысымы тұрақты температурада тұрақты болады, себебі тепе-теңдік жағдайында булану жылдамдығы конденсациялану жылдамдығына тең. Гетерогенді жүйе бір немесе бірнеше компоненттерден тұруы мүмкін. Жүйені құраушы заттар компоненттер деп аталады. Жүйедегі бөліне алатын және жүйеден тыс түзілетін жүйенің құрамындағы әрбір дербес химиялық зат тәуелсіз компонент болады. Барлық аумағындағы химиялық және термодинамикалық қасиеттері бірдей, бір текті жүйенің басқа бөліктерімен бөліну беткейлері арқылы шектелген бөлігі фаза деп аталады. Фазалар қарапайым және аралас болып жіктеледі. Қарапайым фаза дербес (жекеленген) бір химиялық заттан тұрады, мысалы, судағы эмульсия тәріздес бензол. Аралас фаза екі немесе одан да көп химиялық дербес (жекеленген) заттардан тұрады. Мысалы, әртүрлі сұйық немесе қатта ерітінділер. Мысалы ас тұзының судағы ерітіндісінде мынадай заттар бар: Н2О, NaCI, гидратталған Na+, CI-, H+, OH-, ал тәуелсіз компоненттер екеу: Н2О және NaCI, себебі иондар дербес күйде жүйеден бөліне алмайды. Тепеөтедіктегі жүйенің барлық фазаларын түзу үшін жеткілікті болып есептелетін құрам бөліктердің ең аз мөлшері тәуелсіз компоненттердің саны (К) деп аталады. Мысалы: СаСО3 СаО + СО2 реакциясы жүретін жүйеде: құрам бөліктер үшеу: СаСО3, СаО, СО2, ал тәуелсіз компоненттер екеу: кез келген екі зат. Яғни бөліктердің санынан олардың арасында жүретін мүмкін реакциялардың санын алып тастағанға тең. Фазалар ережесінің теңдеуі: С = К - Ф + n С - еркіндік дәрежесінің мөлшері К - компоненттер саны Ф - фазалардың саны п - сыртқы факторлардың (С,Т,р) саны Егер тепе-теңдікке екі ғана фактор (Т, р) әсер етсе, С =R - Ф + 2 Тек қана қатты немесе сұйық фазалардан тұратын жүйелердің тепе-теңдігіне қысым қатты әсер етпейді, сондықтан да С = К - Ф + 1 Жүйелер фазалардың санына байланысты бір, екі фазалы, т.б.; тәуелсіз компоненттердің санына қарай бір-, екі-, үш компонентті; еркіндік дәрежесінің саны бойынша вариантсыз (С=O), бір (С=1), екі (С=2) т.б. болып жіктьеледі. Мысалы: SrCO3 SrO + CO2 (қ) (қ) (газ) жүйесінде 3 фаза (ә қатты, 1 газ). 2 тәуелсіз компоненттер бар, сондықтан да С = 2-3+2 =1., яғни жүйе бір вариантты. Бір сұйық екінші бір сұйықта химиялық әрекеттесусіз еритін болса, мысалы , толуол бензолда, молекуланың ауысуы энергияның шығындалуын қажет етпейді. Компоненттердің толық араласуына жылу қозғалысы жеткіліктьі болады. Егер полюссіз молекула ассоциацияланған еріткішке немесе полюсті комплекстер полюссіз еріткішке ауысса, еру үрдісі әжептәуір энергияны қажет етеді, сол себепті жылу қозғалысы жеткіліксіз болып табылады. Егер еру барысында молекула компоненттерінен энергия бөлетін қосылыстар түзілсе, өзара ерігіштік жоғарылайды. Бір компонентті гетерогенді жүйелерде фазалар бір заттан тұрады. Олардағы фазалардың максимум саны ережесі бойынша анықталады. К = 1 болса, С = К - Ф + n = 1-Ф+2 = 3-Ф. Бір фазалы жүйе үшін С =2, екі фазалы жүйе үшін С = 1, ал үш фазалы үшін C = 0. Осыған байланысты, бір компонентті жүйелерде тең фазалардың саны үштен артық болмайды. Бір фазалы жүйелер үшін С = 2 болса, температураны да, қысымды да тепе-теңдікті ығыстырмай өзгертуге болады. Егер С = 1 болса, бір ғана параметрді тәуелсіз түрде, тепе-теңдікке әсер етпей өзгертуге болады. Егер С =О болса, бірде-бір параметр тепе-теңдікті ығыстырмай өзгере алмайды. Бір компонентті жүйенің күйін, мысалы, судың сыртқы жағдайларға (р, Т) тәуелділігін фазалық диаграммамен түсіндіруге болады: АО сызығы мұздың беткейіндегі қаныққан бу қысымының температураға тәуелділігін сипаттайды. ОВ сызығы сұйық судың беткейіндегі қаныққан бу қысымының температураға тәуелділігін көрсетеді. Бұл сызықты сол сияқты судың қайнау температурасының қысымға тәуелділігі деп қарастыруға болады. ОС сызығы мұздың балқу температурасының ( немесе судың қату температурасының) қысымға тәуелділігін сипаттайды. Бұл сызық солға қарай ығысқан, себебі қысым жоғарылағанда мұздың балқу температурасы төмендейді. Мұндай сызық бірен-саран заттарға (Н2О, Ag, Bi) ғана тән, себебі қатқанда, олардың көлемі үлкейеді. Көптеген заттар қатқанда, көлемдері кішірееді, сол себепті ОС сызығы оңға қарай ығысады. Барлық қарастырылған сызықтар судың әртүрлі фазаларға ауысуын сипаттайды, яғни екі фазаның арасындағы тепе-теңдікті анықтайды: ОВ - сұйық бу ОА - мұз бу ОС - сұйық мұз Көрсетілген сызықтармен шектелген аймақтар белгілі бір фазаға сәйкес келеді: АОС мұзға, ВОС сұйық суға, ал АОВ буға. Барлық сызықтар О нүктесінде түйіседі, ол үш фазаның тепе-теңдігімен сипатталады: мұз сұйық бу Бұл нүкте үштік нүкте деп аталады және оның координатасы қатаң белгіленген. Үштік нүкте үшін К = 1, Ф = 3 және фазалар ережесі бойынша С = 1-3+2 =0. Сызықтардың бойындағы нүктелер үшін К = 1 және Ф = 2 болса, С = 1-2+2 =1, яғни егер бір параметр (р немесе Т) еркін өзгеретін болса, тепе-теңдікті сақтау үшін екінші параметр біріншіге тәуелді өзгеруі керек. Кез келген аймақта орналасқан нүкте үшін К = 1 және Ф = 1. Олай болса: С = 1-1+2 =2, яғни фазалардың санын өзгертпей р және Т шамаларын бір-біріне тәуелсіз өзгертуге болады. жүктеу/скачать 361,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|