Құрмалас сөйлем

Құрмалас сөйлем

Құрмалас сөйлем

Екі немесе одан да көп жай сөйлемдерден құралып, күрделі ойды білдіретін сөйлемдер.

Құрмалас сөйлемнің түрлері

Салалас Сабақтас Аралас

Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері

• Ыңғайлас салалас
• Себеп-салдар салалас
• Қарсылықты салалас
• Түсіндірмелі салалас
• Талғаулы салалас
• Кезектес салалас

Ыңғайлас салалас құрмалас

Құрамындағы жай сөйлемдерінің бірінде айтылған ойға екіншісінде айтылған ойдың мезгілдес, бағыттас, ыңғайлас мәнде қарым-қатынаста болуын ыңғайлас салалас дейміз. (да, де, та, те, және, әрі)

Мен бұл арада үндемедім және үндеуді қажет те көрмедім.

Себеп-салдар салалас құрмалас

Құрамындағы жай сөйлемдердің алдынғысы соңғысының немесе соңғысы алдыңғысының себебін білдіретін салалас құрмаластың түрін себеп-салдар салалас дейміз.(себебі, өйткені, сондықтан, неге десеңіз)

Қайыр сөзді әрі қарай тереңдеткісі келмеді, сондықтан әңгіме желісін бұрып жіберді.

Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем

Құрамындағы жай сөйлемдердің біріндегі іс, оқиға екіншісіндегі іс, оқиғаға қарама-қарсы болатын салаластың түрін қарсылықты салалас дейміз.(бірақ, алайда, әйтсе де, сонда да, дегенмен)

Ән басылып қалды, бірақ домбыра сазы тоқталған жоқ-ты.

ЖАРЫС САБАҒЫ

БӘЙГЕ

“Қожанасыр” ауылы

“Алдар көсе” ауылы

І АЙНАЛЫМ

Қарсылықты салаласқа байланысты мақал-мәтелдердің сыңарларын табу

Жалғыздың жоғы жоғалса табылмайды,

• Жалғыздың жоғы жоғалса табылмайды,

Көптің жоғы жоғалса табылады.

• Көппен тентек болсаң да,

Көпке тентек болма.

• Көз-қорқақ,

қол-батыр.

• Өзің өлсең өл,

жолдасыңды жауға берме.

• Аттан айырылсаң да,

Ер тоқымнан айырылма.

Шақырған жерден қалма,

• Шақырған жерден қалма,

Шақырмаған жерге барма.

• Қонағыңның алтынын алма,

алғысын ал.

• Кекшіл болма,

көпшіл бол.

• Көзіне қарама,

сөзіне қара.

• Жолаушының кешіккеніне сүйінбе,

Аңшының кешіккеніне сүйін.

ІІ АЙНАЛЫМ

Берілген тақырып бойынша қарсылықты салалас құрмаласты пайдалана отырып, мәтін құрау.

“Қожанасыр” ауылы

Мен жыл мезгілдерінен қыс мезгілін ұнатамын, бірақ...

“Алдар көсе” ауылы

Мен жыл мезгілдерінен жаз мезгілін ұнатамын, дегенмен...

Құрметті ұстаздар!

Бүгінгі біздің “Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем” атты ашық сабағымызды тамашалағандарыңызға көп рахмет.