С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы
Аустенит класының коррозияға төзімді қатайтылған болаттардың құрамы мен қасиеттері
жүктеу/скачать 8,95 Mb. Pdf көрінісі
|
6 Вологжанина Материалтану. Оқулық
| Аустенит класының коррозияға төзімді қатайтылған болаттардың құрамы мен қасиеттері
Болат маркасы Содержание, % Механические свойства С Сг Ni Мп Ti Другие элементы а , МПа в‘ 5, % 04Х18Н10 Менее 0,04 17... 19 9...И — — — 500 45 08Х18Н10 Менее 0,08 17... 19 9...И — — — 520 45 12Х18Н10Т Менее 0,12 17... 19 9...И — 0,7 — 520 40 17Х18Н9 0,13...0,21 17... 19 8...10 — — — 600 35 10Х17Н13М2Т Менее 0,1 16... 18 12 ...14 — 0,3 ...0,6 1,8...2,5 Мо 520 40 10Х14Г14Н4Т Менее 0,1 13... 15 2,8...4,5 13...15 0,6 — 650 35 12Х17Г9АН4 Менее 0,12 16... 18 3,5 ...4,5 8... 10,5 — 0,15... 0,25 N 700 40 Осындай болаттардың əлсіз төзімділігі мен жоғары пластикалық қасиеттерін ескере отырып, оларды суыққа тəн деформациялық қатайту ұшырату салдарынан кейін төзімділік күші күшейеді. Коррозияға төзімді аустенитикалық болаттардың көміртегі мөлшері шектеулі жəне 0,04% -дан тұратын никелденген аустениттегі көміртектің ерігіштік шегі 20 ° C температурада төмен болуы қажет. Болаттың көміртегі концентрациясының жоғары болуынан Cr23C6 сияқты хром карбидтерінің пайда болуына əкелуі мүмкін, нəтижесінде қатты ерітінді хроммен түсіп, екіфазалы құрылымды құрыайды. Бұл болаттың коррозияға төзімділігін төмендетеді. Хром карбидтерінің, əсіресе дəнекерлеуге немесе дəнекерлеу жұмыстарына байланысты, технологиялық қыздыруда жəне кристалларалық коррозияның пайда болуына жол бермеу үшін болатқа қосымша титан, ниобий немесе тантал қосылады. Бұл элементтер қатты ерітіндіде хромды қалдырып, көміртекті TiC, NbC, TaC типті карбидтерге байланыстырады. Болатқа арналған титанның қажетті көлемі Ti = 5 (C -0.02) формуласы бойынша анықталады, мұнда C - болаттың көміртекті құрамы. Тұрақтандырылған деп аталатын кристалларалық коррозияға болаттар бейім емес. Тұрақтандыру əсеріне күшті карбид түзетін элементтерді енгізу арқылы немесе 0,04% төмен көміртегі мөлшерін түсіру арқылы қол жеткізуге болады. Хром-никель аустенитикалық болаттарды пассивациялау 0,5 - 1,5% молибден енгізу арқылы жеңілдетіледі. 12Х18Н10Т болатқа молибденнің мұндай мөлшерін енгізу пассивацияның сыни тоқ тығыздығын 10 есеге азайтады. Теңіз суында молибдені бар аустенитті болаттар коррозияға ұшырамайды. Азық-түлік өнеркəсібінде хром-никельді коррозияға төзімді болаттар агрессивті тамақ өнімдерімен байланыста (контейнерлер, құбырлар жəне т.б.) болатын өнімдерде қолданылады. Тоңазытқыш пен криогенді технологияда мұндай сұйықтықтар сұйық газдарды, қаптамаларды, ацетиленді адсорбенттерді жəне центрифугалаушы машиналардың бөліктерін сақтауға арналған ыдыстарды дайындау үшін қолданылады. Хром-никельді коррозияға төзімді болаттар тапшы жəне қымбат никельден тұратындықтан, олардың құны жоғары. Кейбір жағдайларда барлық никель немесе оның бір бөлігі марганецпен ауыстырылған арзан болаттар қолданылады. 196 ° C температураға дейін жəне агрессивті əлсіз азық-түлік орталарында 12Х18Н10Т болат орнына 10Х14Г14Н4Т болат пайдаланылуы мүмкін. Сондай-ақ, никельді үнемдеу мақсатында өнеркəсіпте болаттың негізгі қабаты екі қабатты төменгі легирленген немесе көміртекті, ал жабынды қабатына коррозияға төзімді хром- никельді болаттар мен түсті металдардан жасалады. Аустениттық болаттардың беріктік қасиеттерін едəуір арттыруға үшін тораралық аймақтарда орналасқан атомдарды енгізу көмегімен (көміртегі жəне азот) жүзеге асыруға болады. Көміртегінің коррозияға төзімділігіне теріс əсерін ескере отырып, оның мазмұнын арттыру ұсынылмайды. Тозған жəне тоқтатылған күйлерде хром-никель аустенитикалық болаттардағы азот концентрациясы 0,4% дейін, қысыммен болат балқыту кезінде - 1% дейін жеткізілуі мүмкін. Бұл жағдайда бөлме температурасында шығу қарқыны 500 МПа дейін, ал уақытша төзімділік - 1000 МПа дейін өседі. Азот аустенит тұрақтылығын арттырады, сондықтан болаттың интерметальдық фазаларды бөлінуіне бейімделген жоғарылатпай ақ коррозияға төзімділікті жақсарту үшін хром мен молибденнің жоғары концентраттарын пайдаланылуына болады. Мысал ретінде криогенді технологияда қолданылатын 03Х20Н16АГ6 болатты алуға болады. жүктеу/скачать 8,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|