манихейлік діні ерте христиандықтарға кӛптеген
қолайсыздықтар тудырды (Мани немесе Манихей, 216-276 жж.), оның
атауы негізін салушысы есімімен аталған. Манихейліктің негізгі
идеяларына мыналар жатты:
- екі патшалық болады: жарық пен қараңғылық патшалығы, оларды
екі билеуші басқарған;
- адамның денесі қараңғылық қҧдайының билігінде, ал жаны – жарық
қҧдайының билігінде;
- Христос адамдардың жанын тән қҧлдығынан қҧтқару ҥшін кӛмекке
келді;
- дін жолындағылар тақуа болу керек және адамдарды қҧтқару ҥшін
олардың жыныстық қатынасқа тҥсуге, отбасын қҧруға, сезім ләззатына
бӛленуге тыйым салынады.
Манихейлік – Зороастр мен Христос ілімінің синтезі.
Тӛртіншіден, ерте христиандықтар