С. В. Кожанова Жалпы иммунология

288
III Бөлім. Адаптивті иммунитет
Генетикалык тәжірибелерде КІЯ-рецепторлар мен МНС нәруыз- 
дарынын белгілі бір комбинацияда болуы түсік пен преэкламсия 
сиякты репродуктивті бұзылыстарға әкелетіні анықталған. Кейбір 
КІЯ-МНС комбинациясы ЖИТС және цитомегаловирус сиякты 
жұқпалы аурулардың өршуін тежейді. Сонымен катар, КІЯ-МНС бір 
комбинациясы папиллома вирусынын әсерінен дамитын цервикалды» 
түтіктегі ісіктердін өсуін жылдамдатса, баска комбинациясы, керісін- 
ше, тежейді. Катерлі меланоманын өршуіне ыкпал ететін КІЯ-МНС 
комбинациясы да аныкталған.
Кейбір КІЯ-МНС комбинациялары мен тежегіш белгілерінің 
төмендеуі арасында байланысы бары аныкталған. Нәтижесінде I түрдегі 
диабет және псориаздык артрит сиякты аутоиммунды аурулардың даму 
каркыны жоғарылайды.
ТАБИҒИ КИЛЛЕР Т-ЖАСУШАЛАРЫ 
(ЫКТ-ЖАСУШАЛАР)
АКТ-жасушалар — көпшшк сипаттамалары бойынша туа біт-
кен иммунитет 
жасушаларына жататын, 
СОЗ*2 ТКР*СЭ56
+/С 
фенотипті Т-лимфоңиттер.
Олар тимустың кыртысты кабатында, 
ИЛ-7 мен ИЛ-15 әсерінен, жетілмеген СӘ4+8+ Т-жасушаларының он 
сұрыпталуы нәтижесінде түзіледі. С04" және С 0 8 +Т-лимфоциттерден 
айырмашылығы — А
КТ-жасушалары СІ) һі нәруызы бойынша рестрик-
цияланған.
Бұл нәруыздарды 1-ші жұп хромасомасында орналаскан ген- 
дер кадағалайды және классикалык МНС нәруыздарына жатпайды. 
N КТ-жасушаларының жетілуі үшін гликосфинголипид ІСЬЗ (изогло- 
ботригексозилкерамида) керек. N КТ-жасушаларынын бетінде ЬІК-жа- 
сушаларындағы рецепторларға ұксас КІЯ-рецепторлары болады.
УУА'
Т-жасуіиаларының
аты 
ағылшынша Наіигаі кіііег Т-сеІіч
— 
табиғи
киллер Т-жасуша
сөзінен шыккан, себебі оларда 
Т-лимфоцитке
де, 
КК-
жасушаларына
да 
тэн қасиеттер
бар. N КТ-жасушаларынын шеткері 
кандағы мөлшері жалпы лимфоциттердін шамамен 2% кұрайды. Кан 
ағысы аркьшы N КТ-жасушалары әр түрлі мүшелерге, бірінші кезек- 
те, өкпе мен бауырға түседі. Мұнда олардың максималды (барын- 
ша жоғары) концентрациясы байкалады және мүшелердегі барлык 
лимфоциттердің 10% кұрайды.
ГІКТ-жасушаларының Т-лимфоциттермен үқсастығы — екі жасуша-
ның бетінде
сф 
ТЖР антигентанушы рецепторы
және Т-лимфоцит- 
тердің маркерінің бірі — 
СЭЗ корецепторы бар.

15-Тарау. Адаптивті иммунитеттің жасушалық механизмдері
289
Ұқсастықпшрымен қатар
.ҮА--
жасуша. іары мен Т-лимфоциттерден
оірқатар айырмашылықтары бар.
• НКТ-жасушаларының ТЖР а- және (3-тізбектері инвариант- 
ты, себебі олардың кұрамына 
а-
және (3-тізбектері кадағалайтын 
гендердін бір ғана комбинациясы кіреді: Уа24-3а18 және Ү(311. 
Сондыктан көпшілік а|ЗТЖР комбинаниясын экспрессиялай- 
тын МКТ-жасушаларды инвариантты (немесе классикалык емес) 
деп атайды; баскаша айтсак, 
ККТ-жасушаларының Т-лимфо-
циттерден аиырмашылығы
— 
эр турлі арнайылықтағы клондар
жиынтығын қалыптастырмайды
;
• ІҮКТ-жасушалары ТЖР көмегімен 
СӘІсі полиморфты емес мо-
лекуласымен кешен туріндегі гликолипидтерді таниды,
ал клас- 
сикалык МНС нәруыздарымен кешен түріндегі антигенді емес 
пептидтерді танымайды. N КТ-жасушалары ТЖР көмегімен тек 
ісік жасушаларына тән гликолипидті антигендерді таниды деп 
есептеледі, сондыктан ісікке карсы иммунитетке белсенді 
катысады.
• 
ККТ-жасушалары зерде жасушаларын тузбейді жэне Т-лимфо-
циттерге тэн бірқатар маркерлерді экспрессияламайды,
атап 
айтсак, барлық Т-лимфоциттерге ортак СГЭ2 нәруызын экспрес- 
сияламайды;
• 
NКТ-жасушалары жедел турдегі жауапты жузеге асырады,
яғни 
эффекторлы Т-лимфоциттер түзілуі үшін қажетті антигентәуелді 
дифференцировка кезеңінен өтпейді.
МКТ-жасушалары көпшілік сипаттамалары бойынша ҢК-жасу-
шаларына уқсайды:
•МКТ-жасушалары сиякты 
СӘ56
және 
СӘ16
беткей молекулала- 
рын 
экспрессиялайды
және 
КІК-рецепторлары
бар;
• 
патогендерге қарсы жедел телімсіз жауапты жузеге асырады,
ол 
нысана-жасушаларға цитотоксикалық әсер ету;
•белсену барысында 
цитокиндерді жылдам тузе бастайды,
мы- 
салы, 
I I
УҮ-ү және 77УҒ-а; дегрануляция кезінде 
перфорин
мен 
грэнзимдерді
бөледі;
•цитокиндер көмегімен 
адаптивті иммунды жауапты жэне туа
біткен иммунитет жасушаларын реттеуге қатысады.
ККТ-жасушаларының бірқатар сипаттамалары бойынша МК-жасу-
шсиарынан айырмашылықтары бар.
•ТЖР мен СОЗ нәруызын экспрессиялағанына кармастан, 
МК-жасушалар сиякты СӘ2 нәруызын экспрессияламайды; ТЖР

290
III Бөлім. Адаптивті иммунитет
мен СОЗ нәруызын экспрессиялағандыктан, оларды нөлдік лим- 
фоциттерге жаткызбайды;
• организмнін меншікті гликолипидті антигендерін ТЖР көмегімен 
таниды, бұл касиет МК-жасушаларында жок;
• МКТ-жасушалары үшін тән емес ИЛ-4, ИЛ-13 және ИЛ-10 
цитокиндерін түзеді, сондыктан Тх2-жауаптың индукциясына, ал 
Тхі-жауаптың тежелуіне катысады.
МКТ-ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ 
ҚЫЗМЕТТЕРІ
НКТ-жасуіиалары ІҒІУ-у тузу арқылы жасуша-тэуелді щтоток-
сикалық жауаптың жылдам қалыптасуын қамтамасыз етеді.
Ол,
біріншіден, туа біткен иммунитеттің баска жасушаларынын (ІМК- 
жасушалары 
мен 
МФ) телімсіз 
цитотоксикалык белсенділігін 
шакырады, екіншіден, 1ҒК-ү әсерінен Тхі-тәуелді адаптивті иммунды 
жауап калыптасады, нәтижесінде бөгде нысана-жасушаларды жоятын 
эффекторлы С 0 8 + ЦТЛ түзіледі.
ІУК-жасушалары сияқты N КТ-жасушалары нысана-жасушаларга
(ісік жасушалары, вируспен жэне жасушаішілік бактериялармен
зақымдалған жасушалар) арнайы емес цитотоксикалық эсер етеді.
ККТ-жасушалары МК-жасушалар сиякты КІК-рецепторлары (адам- 
да) және лектин тәрізді рецепторлар (тышканда) аркылы белсенеді. 
МКТ-жасушаларының СЭ8+ ЦТЛ айырмашылығы — сенсибилизация 
кезеңінсіз жьшдам цитотоксикалык әсер көрсетеді.
ҢКТ-жасушалары цитокиндердің маңызды көзі болып табылады.
Олар ІҒҢ-у жэне ИЛ-4 пен ИЛ-13 басым мөлшерін тузеді. ИЛ-4 пен
ИЛ-13 көмегімен В-лимфоциттерге тікелей эсер етеді.
Нәтижесінде 
патогендерге,
соның ішінде трипаносома, безгек және лейшманияға 
карсы 
антиденелердің (І&Е, І§С2,4) жылдам тузілуіне қатысады.
ІҒМ-у 
жоғарыда айтканымыздай, КІК-жасушаларын белсендіру аркылы Тхі 
және СЭ8+ ЦТЛ дифференцировкасына ыкпал етеді. 

жүктеу/скачать 19,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: