Ортасы
|
Жаңа тақырыпты игеру.
Мұғалім:«Тәуелсіз журналист» ойының ұсынғым келіп отыр. Житондар арқылы рөлдерге бөлініп алайық /бейджигтер ұсынылады: географ, геолог, метеролог, гидролог, биолог, зоолог, эколог,журналист/
БағалауӘр тапсырманың орындалуын бағалау қол соғу арқылы жүзеге асады.
Журналист:
Сәлеметсіздер құрметті мамандар. Бүгінгі тікелей эфирімізді Еліміздің көрікті де көркем тауы Алтай тауына арнаймыз. Ендеше маман қонақтарымыз
Географ-
Геолог-
Метеролог-
Гидролог-
Метеролог-
Биолог-
Зоолог-
Эколог-
Және де мен Нағашпек Ықылас
Бүгінгі эфирге шығу үшін шағын бейне ролик дайындадық назарларыңызға ұсынамын.
Алтай тауның орналасуы туралы не айтасыз?
Географ:Алтай тауы Зайсан ойпатынан басталып, Байқал көлін дейінгі аралықты алып жатыр. Алтай –Саян тау жүйесінің бір бөлігі. Елімізге оңтүстік батыс шеті ғана кіреді. Оңтүстігі Қара Ертіс өзені мен Жайсан көлі, батыс Қалба жотасы. Сарыарқадан Шар өзені аңғарымен бөлінеді.
1.Тапсырма:Концептуалды кесте / оқушылар жоталардың биіктігін табады/
Алтай
|
жоталар
|
Биіктігін
|
Оңтүстік Алтай
|
Тарбағатай
|
2739м
|
Сарымсақты
|
3373м
|
Нарын
|
2386м
|
Оңтүстік Алтай жотасы
|
3483м
|
Сарытау
|
3300м
|
күршім
|
2644м
|
Кенді Алтай
|
Үлбі
|
2300м
|
Иванов
|
2775м
|
Үбі
|
2100м
|
Қалба жотасы
|
Сарышоқы
|
1558м
|
Журналист:иә Алтай тауы биік әрі үлкен жерді алып жатыр. Алтай тауының қойнауы қандай байықтарымен белгілі?
Геолог:Алтай пайдалы қазбаға бай. Әсіресе Кенді Алтайда қорғасын, мырыш, қалайы, вольфрам, күміс, сынаптың мол қоры бар.
Нарын мен Күршім жоталарында алтын мен сирек металл, Қалба тауында қалайы мен вольфрам өндіріледі.
2.Тапсырма: «Геометриялық бас қатырғы»
І топ: Қалба жотасының биік нүктесі.
а ы ш
с р
о қ ы
ІІ топ: Металургиялықзаводттар салынған қала
З
Ы р
Я н
Сонымен қатар тағы қандай қалаларда?
Журналист:Алтай тауы қандай климаттық ерекшелігімен белгілі?
Метеролог: Қазақстандағы жауын-шашын мол түсетін жері/1000-1500мм/.климаты қоңыржай континентті, айналасындағы жазықтармен салыстырғанда жазда тау іші салқын, ал қыста керісінше жылы болып келеді. Оған инверсия әсер етеді. Төмендегі қазаншұңқырларда жазда ыстық, қыста суық -40ͦ С дейін барады. Жоғарлаған сайын температура төмендейді.шілдеде 19-22 °С
Жауын шашын 300-400м тау бөліктерінде, тау ішінде 1000-1500мм. Қар қалың жауады.
3.Тапсырма: сандар сөйлейді.../ауызша/
-40ͦ С-
19ͦ , 22ͦ С-
16ͦ , 14ͦ С-
7ͦ , 6ͦ С-
-15ͦ С –
300-400мм-
1000-1500мм
1-3м-
Журналист:
Бір серігіп алайық «Географиялық шыңжыр» ойының ойнайық. Ойын шарты Жер су атаулары бойынша Алматы- Ыстық көл-Лепсі-Іле-Ертіс.../
Теңіз деңгеінен үлкен биіктіктегі көлдері бар, шағын өзендері көп. Солай ма?
Гидролог: солай Алтай тауында өзендер көп олар бастауларын қар суынан, 328 мұздықтардан алады.
4.Тапсырма:І топ: «Алтай тауының көлдерінің координатын тап»
Көлдер
|
Ендік
|
Бойлық
|
Марқакөл 455 км²
|
48ͦ с.е;
|
86 ͦ ш.б
|
Жайсан 5510км²
|
48 ͦ с.е
|
84ͦ ш.б
|
ІІ топ: Мұздықтарды анықта
Жота
|
Биік нүктесі
|
Биіктігі метр
|
Қатын жотасы
|
Мұзтау /Белуха
|
4506м
|
Қалба жотасы
|
Сарышоқы
|
1558м
|
Иванов жотасы
|
|
2775м
|
Қанша мұздық бар?
Журналист:Алтай тауының өсімдіктер дүниесіде өте бай болса керек. Менің білуімше жоғары сапалы хош иісті бал осы Алтай өңірінен алынады, солай ма?
Биолог: иә, дұрыс айтасыз. Таудың биік бөктерінде омарта шаруашылығы жақсы дамыған. Әрине бұл осы өғңірдегі өсімдіктердің алуан түрлілігі осындай мүмкіндік беріп отыр. Биіктік белдеу болғандықтан өсімдіктердің таралуы биіктік бойынша
Дала зонасы-1600-1800м
Шөлейт зонасы900-1100м /Зайсанқазаншұңқырында/
Орманды таулар 2100-1300м
Шалғынды альпілік белдеу 2500-2600м
Мәңгі қар жататын белдеу 2600м жоғары.
Әр зонаға сәскес өсімдіктер таралған.
5.Тапсырма:бас қатырғы сканворд
М
|
Ж
|
И
|
Д
|
Қ
|
А
|
Й
|
А
|
Қ
|
К
|
Е
|
Л
|
Р
|
А
|
Й
|
О
|
А
|
С
|
А
|
А
|
Ғ
|
Қ
|
Ң
|
Б
|
Қ
|
Б
|
Т
|
А
|
А
|
Ы
|
Р
|
А
|
Р
|
А
|
Қ
|
Р
|
И
|
Т
|
М
|
Ұ
|
Р
|
Ы
|
А
|
Ш
|
Ы
|
Р
|
Ш
|
А
|
Н
|
Ғ
|
А
|
Й
|
****
|
Б
|
О
|
З
|
Жуналист:Менің білуімше Алтай өлкесі аңға бай келісесіз бе?
Зоолог:Ормандарында бұғы –марал өсіретін шаруашылықтар бар, сонымен бірге аю, қабан, бұғы, таутеке, қар барысы тіршілік етеді. Солсияқты терісі бағалы бұлғын, қаракүзен, ақкіс сияқты аңдар жиі ұшырасады.
/ журналист: ааа сұлу бикештердің сүйікті бағалы тоңдары осы Алтай өлкесінен деп жорамалдасақ болады ғой/
6.Тапсырма:Семантикалық карта
|
Орманда
|
жерсіндірілген
|
Терісібағалы
|
Бұлғын
|
|
|
+
|
Су тышқаны
|
|
+
|
|
Бұғы
|
+
|
|
|
Қаракүзен
|
|
|
+
|
Ақкіс
|
|
|
+
|
Жанаттәрізді ит
|
|
+
|
|
Марал
|
+
|
|
|
Мұғалім: Осы картада нелер аталмай қалды?
Күтілетін жауап: Аңдар, құстар
Мұғалім: жарайсындар!
Ендеше тағы бір ойынның реті келіп тұрғандай
7. Тапсырма «полиглот»
Қазақша
|
Орысша
|
Ағылшынша
|
Аңдар
|
Звери
|
Thebeast
|
Аю
|
Медведь
|
Bear
|
Қабан
|
Кабан
|
Boar
|
Таутеке
|
Гоныие козлы
|
Mountaingoat
|
Қар барысы
|
Снежный барс
|
Snowleopard
|
Құстар
|
птицы
|
birds
|
Журналист:осындай көркем әдемі өлкенің табиғаты, экологиясы туралы не айтасыз?
Эколог: Экологиясы тамаша, Рахман бұлағы рекреациялық, катон қарағайлы аймақта орналасқан, теңңіз деңгейінен 1750м биіктікте орналасқан. Бұлақ суының температурасы 40ͦ С.
Марқакөл қорығы1976 жылы құрылған теңіз деңгейінен 1447м биіктікте орналасқан, көлге кішігірім 27 өзен құяды, көлден Ертістің бір саласы Қалжыр ағып шығады.
Тағы айта кететін жайт еліміздегі ағаш өндеудің негізгі орталығы. Соңғы жылдары есепсіз, ысыраппен пайдалану, жиі өрттердің салдарынан орман алқабы азаюда. Пайдалы қазбаға бай Алтай өнірінде табиғатты таза сақтау үшін зауыттардан шығатын түтінмен зиянды қалдықтарды азайту- бүгінгі күннің басты экологиялық міндеті.
|
|
