Алкиндердің атаулары мен изомерлері

Алкиндердің аталуы алкендердің аталуына ұқсас. Халықаралық номенклатура бойынша алкиндерді атағанда, алкандардың –ан жұрнағын –ин жұрнағына алмастырады. Үш байланыс негізгі тізбекке кіруі керек. Көміртектерді еселі байланыс жақын орналасқан шеттен бастап нөмірлейді. Молекулада қос және үш байланыстар болса нөмірлегенде қос байланыс шешуші рөл атқарады. Мысалы:

Бутин-1 бутин-2 ׀

СН₃

2-метилпентен-1-ин-4 Алкиндердің радикалдары басқа көмірсутектердің радикалдарына ұқсас аталады: Н-С≡ С – этинил.

Алкиндердің изомерлері.

1.Еселі байланыс орнына сәйкес

½

пентин-1 СН₃

3. Класаралық изомерлері

НС = СН

СН ºС–СН₂–СН₃ СН₂=СН–СН=СН₂ ½ ½

Алкиндердің алынуы.

1. 
   Метанды пиролиздесе (жоғары температурада қыздырса), ол көміртек пен сутекке айырылатынын білесіңдер. Реакцияның жүргізу жағдайына байланысты метанды айырғанда, ацетилен аралық өнім ретінде түзіледі:
   

2. 
   Алкиндерді сәйкес алкандарды дегидрлеп алуға болады. Мысалы, этанды 1200°С-қа дейін қыздырғанда, ацетилен мен сутекке айырылады:
   

3. 
   Лабораторияда және күнделікті тұрмыста ацетиленді кальций карбидін сумен әрекеттестіріп алады. Ал кальций карбидін электрпеште сөндірілмеген әк пен коксты жоғары температурада (2000°С) әрекеттестіру арқылы алады:
   

СаС₂ + 2Н₂О –> Са(ОН)₂ + С₂Н₂