Сабақ барысында берілген ақпараттарды белсенді қабылдау
жүктеу/скачать 0,62 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырыбы: Өзбекстан Республикасы
Барлық сағат саны: 90Лекция: 30 СӨЖ: 30
ОБСӨЖ: 30 Лектор: аға оқытушы Исмайлова К.Б. Жетісай 2008«Шетелдік Орта Азияның физикалық географиясы» ОБСӨЖ – сабақтарының күнтізбелік – тақырыптық жоспары мен СӨЖ тапсырмаларын қабылдау кестесі 050116 – «География», 3– курс, VI – семестр. 30 сағат
Ескерту: Студенттердің білімін бақылау, бағалау –СӨЖ – тапсырмалары, тестілік бақылау(Т), картамен жұмыс(К), рефераттар (Р), глоссарий (Г), коллоквиум (К) – оқытушыға тапсырма кестесі: әр аптада: Пайдаланатын әдебиеттер: а) негізгі: 1. Ұ.А. Есназарова., А.Т. Темірбеков Түркі тілдес елдер географиясы . Анкара -1999ж. 2. Т.А. Жданко, Н.А. Гвоздецкий, О.Р. Назаревский, С.С. Хромов Страны и народы. ( Республики Средней Азии) Москва «Мысль» 1984г. 3. Т.В. Власова Материктердің физикалық географиясы Алматы – 1984ж. б) қосымша: 4. Мильков Ф.Н.. Гвоздецкий Н.А. Физическая география СССР.Общий обор. Европейская часть. М., Высшая школа, 1986 5. Гвоздецкий Н.А., Михайлов Н.И. Физическая география СССР. Азиатская часть.М., Высшая школа.1987 6. Макунина А.А,Физическая география СССР. Учебное пособие. М.МГУ, 1985 Бірінші аралық бақылау
Консультация. апта. Бағалау балы -2,5. Тақырыбы: Шетелдік Орта Азияның климаты. Жоспары:1. Түрікменстанның климаты 2.Өзбекстанның климаты 3.Қырғызстанның климаты 4. Тәжікстанның климаты Орта Азия мұхиттардан мыңдаған километр қашықта орналасқан және үлкен таулармен қоршалып жатқандықтан климаты шұғыл континентті Орта Азия тауларында шамамен 7000 мұздық бар екені анықталған, жалпы ауданы 20 мың км2. Жазда мұздар ерігенде көпшілік өзен сулары кенет көтеріледі. Орта Азияның климаты жылу сүйгіш өсімдіктердің өсуіне жағдай жасайды. Жазық жерлерде: мақта, жүзім, шабдалы, інжір, анар т.б. , ал тауларда – дәнді дақылдар , астық тұқымдастар және картоп т.б. егіледі. Орта Азияның егін шаруашылығында жазда су тапша болады, егістік жерлердің көлемі үлкейеді, бірақ су жетіспейді. Орта Азияға ала –құла ландшафт тән, мұнда бос жерлерді, құмды шөлдерді, таулы шабындық жерлерді, мәңгі қарлар мен мұздықтарды кездестіруге болады. Түркіменстанның климаты құрғақ, шұғыл континентті. Республиканың мұхиттардан қашықта орналасуы, материкішілік ауа циркуляциясы климаттың құрғақ және континентті болуына әсер етеді. Климатты жұмсартуға Каспий теңізінің жарқын орналасуы біраз болса да әсер етеді. Оңтүстікте орналасқан таулар қыста солтүстіктен және солтүстік батыстан суық ауаның келуіне кедергі жасай алмайды, бірақ оңтүстікте Үнді мұхитынан ылғалдың келуіне тосқауыл болады. Жазы ыстық және құрғақ, қысы жұмсақ, көктемі қысқа әрі ылғалды, күзі қуаң. Ауаның жылдық және тәуліктік амплитудасы өте жоғары. Жазықтарда жылдың орташа температурасы солтүстікте 11С, оңтүстікте 17 С, тауларда (1500м) 6-10. Ең суық айы –қаңтар. Республиканың оңтүстік жазықтарында қаңтардың орташа температурасы 2-5С. Солтүстікке қарай температура төмендейді. Шілде айының орташа температурасы 32 С, максимум 50С –қа жетеді, ең төменгі температура -33С. Түрікменстанның жазықтарында аязсыз мерзім 230-250 күн, ал кей жылдары 310 күнді құрайды. Қысы аязсыз, жылы болғандықтан өсімдіктер көгере бастайды. Мұнда қыстарды вегетациялық қыс деп атайды (Қара –Қала, Қызыл –Атрек). Ал басқа жерлерде синоптикалық процестер тұрақсыздануынан вегетациялық қыстар 20 проценттен 90 проценттке дейін өзгеріп тұрады. Республиканың жазықтарында жауын –шашынның жылдық мөлшері өте төмен 70-120 мм, ал таулы жерлерде шамалы жоғары, кейде 350 мм-ге жетеді. Ауаның ылғалдылығы батыстан шығысқа қарай, оңтүстіктен солтүстікке қарай азаяды. Ылғалдылықтың жетіспеушілігі үлкен булануға алып келеді. Шілдеде ауа температурасы мен ылғал жетіспеушілігі өте жоғары болады. Бұл кезде булану 420-480 мм, оазистерде 1300-1500 мм, шөлдерде 2000-2500 мм-ге жетеді. Түрікменстан оңтүстікте орналасқандықтан, өсімдіктердің өте аз болуынан жер беті күнге қуатты ысиды. Ең жоғарғы температура жазықтарда 44,7 С – тан, 61,7 С –қа дейін көтеріледі. Мұндай жерлерде мақта, жүзім, бақша өнімдерін өсіруге болады. Мұндай ыстық климатта қар аз жауады, кейбір жерлерде тіпті қар жаумайды да. Жел соғу жылдамдығы 4м /сек, кей жерлерде 6-7 м/сек –қа жетеді. Өзбекстанның климаты ыстық, құрғақ және континентті. Ауаның жылдық орташа температурасы солтүстігінде +9 0, ал оңтүстігінде + 16 0. Қысы жылы,қар жамылғысы жұқа, қаңтардың орташа температурасы -100- тан, +2-30,абсолюттік минимум -250-тан -38 0- қа дейін барады. Жазда Өзбекстанның барлық жазық жерлерінде орташа температура + 300, абсолюттік максимумы +420. Тауда (300 м) биіктеген сайын температура төмендейді. +22С, +20С. Жаз кезінде топырақ бетінде температура + 60 0-қа дейін, ал құмды шөлді жерлерде +80 0 ысиды. Ауаның ылғалдылығы 20-30 пайыз. Жауын-шашын республика аумағында біркелкі тарамайды. Құмды шөлдерде ( Қызылқұм, Арал маңы құмдарында) жылына 100 мм –ден аз ылғал түседі. Биік тау беткейлерінде жауын –шашынның жылдық мөлшері 900 мм шамасында. Жауын – шашынның көп мөлшері көктемде жауатын болғандықтан эфемер және эфемероид өсімдіктер көгеріп тұрады. Өзбекстанның климаттық жағдайы субтропиктік өсімдіктерді өсіруге қолайлы. Суармалы жерлерде мақта, жүзім, анар, інжір, абрикос, жаңғақ, бау –бақша өсіріледі. Қырғызстанның климатының қалыптасуына, қоршап жатқан шөлдер мен дүние жүзілік мұхиттың алыс жатқандығы әсер етеді. Сонымен қатар, субтропикалық ендікте орналасуы мен жер бедерінің таулы болып келуінің де зор ықпалы бар. Жалпы климат континенті , күн шуағы мол, жауын –шашын мөлшері аз. Қырғыз жеріне суық ауа массалары Арктикадан ғана емес, Сібірден де келеді. Суық ауа массалары әсер еткенде қыс кезінде ғана емес, күз кезінде де мол қар жауады. Қыс кезіндегі аязды ашық күндер Сібір антициклонының оңтүстік – батыс тармағының әсерінен болады. Тропиктік ауа массалары Жерорта теңізі мен Иран жақтан соғады да, қыс кезінде жауын – шашын жауып, қыстың жылымық күндері пайда болады. Оның үстіне, Тұран ойпаты үстінде жаз кезіндегі тропиктік, ал қыстағы қоңыржай суық ауа да Қырғызстан климатының қалыптасуына әсер етеді. Ауа массаларының, жылу мен атмосфералық жауын –шашынның таралуына жер бедерінің таулы болып келуі ықпал етеді. Таулар биіктеген сайын ауа температурасы төмендеп , солтүстік және батыс беткейлерінде жауын –шашын мөлшері артады да, ал ішкі аймақтарда жауын –шашын мөлшері аз түседі. Ферғана мен Шу аңғарының жазық жерлерінде жылына 300-400 мм ылғал түссе, Қырғыз жотасының солтүстік беткейінде 700-800 мм, ал Ферғана жотасының батыс беткейінде 900-1000мм түседі. Қырғызстанның ішкі бөлігінің климаты құрғақ және шұғыл континенті. Қыста қатпайтын Ыстықкөлдің болуы ішкі аймақтарда климаттың ерекшелігін тудырады. Ыстықкөл маңында қаңтардағы орташа температура шығыс жағалауында –50 С, ол кезде тауларда –20 С, Нарын қаласы маңында –16 С. Биік таулардың климаты қатаң. Мұндағы абсолюттік минимум –50 С жетеді. Ыстықкөл қазан шұңқырының таулар қалқалап тұрған оңтүстік – батысында жылына 100 мм, ал солтүстік – шығыс бөлігінде 400 мм жауын – шашын түседі. Ыстықкөл маңында соғатын екі түрлі жел бар. Бірі Ұлан – Боам шатқалынан соғатын құрғақ жел, ол соққан кезде көл беті алай – түлей болады. Санташ асуы арқылы соғатын желді – Санташ желі дейді. Бұл шығыстан соғатын жел температураны төмендетеді. Жазы өте ыстық аймаққа Ферғана аңғары жатады. Шілдедегі орташа температура +25С, - 28 С, ал қаңтардағы –1,5С, -4С. Қысы қысқа, әрі жылы болып келеді. Сондықтан бұл аймақта ауыл шаруашылығы дақылдарының жылу сүйгіш сорттары суармалы жерлерде егіледі. Шу, Талас тау аңғарларының жазы қоңыржай, ыстық болып келеді. Шілдедегі орташа температура +20С, +22С аралығында , ал қаңтар айындағы орташа температура –3С, -8С аралығында. Жылдың жауын –шашыны 500 мм мөлшерінде. Бұл аймақта темекі, қант қызылшасы, жүгері, бау бақша өсіріледі. Ыстықкөл маңында қыста қар болмайды. Картоп, бидай, жеміс ағаштарын өсіруге өте қолайлы. Биік таулы аймақтарда, Сусамыр, Чатқал, Алай, Атбашы аңғарларында жаз салқын , шілдедегі орташа температура 15С-ден 20С аралығында, қаңтардағы орташа температура –13С-ден –22С аралығында.Сондықтан бұл аймақта тек қыс кезінде емес, жыл бойы қатқақ суық болуы ықтимал. Ауыл шаруашылығы дақылдарының мал азығына арналған түрлері өсіріледі. Санкөл, Ақсай, Алай аңғарының жоғарғы бөліктерінің жаздағы ауа райы өте салқын, кей күндері суық болады. Шілдедегі орташа температура + 10 С –тен 0 С, қаңтардағы –27 С. Қырғызстандағы ең төменгі температура Ақсай қазаншұңқырында тіркелген (- 53,6 С 0). Биік тау бастарында көп жылдар бойы жиналған мәңгі қар мен көк сеңгір мұздықтар бар. Бұл мұздықтар тұщы су қоймасы. Мұздықтардан көптеген тау өзендері бастау алып, тек Қырғызстан жерін ғана емес, көршілес жатқан Қазақстан мен Орта Азия мемлекеттері жерін суландырады. Қырғызстанда ұзындығы 10 километрден асатын 10 мұздық бар. Ең үлкені оңтүстік және солтүстік Иныльчек мұздықтары. Олардың ұзындығы 35-60 км шамасында. Хан – Тәңірі тау сілемінде орналасқан. Тауға әр 100 м жоғарылаған сайын температура 0,6 -0,80 төмендейді. Бұл климаттың биіктік- белдеулік зоналығын анықтайды. Тауларда қаңтардың орташа температурасы -5, -150, Шығыс Памирде – 25 -200, ал шілденің орташа температурасы 5-100 Шығыс памирде, Гармда 20-250. Булункөл көлі ауданында ең төменгі температура анықталған (-630). Тәжікстан территориясында батыста Атлантикадан үнемі циклондар келіп тұрғандықтан жауын –шашынның көпшілігі жылдың суық мезгілінде түседі. Жауын –шашын тауларға жауады, таулардың құрылысы мен биіктігі әртүрлі болғандықтан бірқалыпты жаумайды. Жауын –шашынның көпшілігі Гиссар жотасының оңтүстігіне, Бірінші Петр жотасына, Дарваза, Ғылым Академияс жотасына жауады. Жауын –шашынның ең көп мөлшері Федченко мұздығына түседі. Мұнда жылдық жауын –шашын мөлшері 2236 мм. Шығыс Памирде жылдың суық мезгілінде жылы мезгілімен салыстырғанда жауын –шашын аз болады. Жазғы жауын –шашынды Үнді мұхитынан тропикалық ауа алып келеді. Климаттың өзгеруіне: климат төменнен жоғары қарай өзгереді – субтропикалық( ыстық жаз, жылы қыс), қоңыржай (ыстық жаз, суық қыс), суық (жылы жаз, өте суық қыс) әсер етеді. Күннің жылуы солтүстіктен оңтүстікке қарай өзгереді. Памир –Алайда 11 мыңға жуық мұздықтар бар, олардың жалпы көлемі 9800 км2, оның 7500 км2 Памир тауында. Ең ірі мұздық –Федченко, оның ұзындығы шамамен 77 км, ауданы 652км2. Ол Памир тауының ең биік жерінде орналасқан. Басқа да әйгілі мұздықтар: Грумм – Гржимайло, Гормо, Географиялық бірлестік, Фортамбек т.б. Памир тауы түгелдейдерлік Тәжікстан территориясында орналасқан. Бұл Евразияның биік таулы бөлігі. Памирдің батыс және солтүстік бөліктерінде таудың ең биік жоталары – Коммунизм шыңы (7495м) және Ленин шыңы (7134м) орналасқан. Картамен жұмыс2 – апта. Бағалау балы – 2,5. Тақырыбы: Түрікменстан Республикасы Физикалық- географиялық орны, жер көлемі Табиғат жағдайлары Табиғат ресурстары Климаттық белдеулері Ішкі сулары Халқы мен ұлттық құрамы Глоссарий3 – апта. Бағалау балы -3,0 Альпі қатпарлығы – кайнозой эрасындағы тау түзілу кезеңі. Бұл қатпарлық кезінде жер шарындағы жас таулар –Альпі, Гималай, Карпат, Қырым, Кавказ, Памир тау жүйелері түзілген. Антициклон – атмосфералық қысымы жоғары аймақ. Антициклон орталығында қысым жоғары, шетіне қарай төмен болады. Антициклон аймағында жел солтүстік жарты шарда сағат тілінің қозғалу бағытымен, оңтүстік жарты шарда оған қарсы бағытта соғады. Артезиан суы- су өткізбейтін қабаттардың аралығындағы сулы қабатта жайласқан қысымды жер асты суы. Скважина бұрғылаған жағдайда жер бетіне шығып төгіледі немесе фантан болып атқылайды. Арық – (канал – түркі сөзі) – Орта Азиядағы суару каналының аты. Атмосфералық жауын- шашын – жер бетіне атмосферадан сұйық немесе қатты күйінде түсетін ылғал. Жер бетіне жағбыр, қар, бұршақ, қиыршық күйінде түседі. Егіннің шығымдылығы –егіс көлемінің 1 га – дан ц есебімен алынатын ауылшаруашылық өнімінің мөлшері. Жалпы өнім –кәсіпорынның немесе бүкіл халық шаруашылығының белгілі бір мерзімде (жыл, ай) ақшаға шаққандағы шығарған өнімі. Интенсивті- (латынның intensio – қарқынды, үдемелі деген сөзінен) – үдемелі өнімді. Интенсивтендіру - өндірістің өнімділігін арттыру үшін жұмсалатын қаржы мен еңбектің артуына байланысты ресурстарды анағұрлым ұтымды пайдалануға негізделген, ғылыми техникалық прогреске сүйенген өндірісті дамыту. Ирригация (латынның – irrigatio суғару деген сөзінен ) – егісті қолдан суғару. Изотерма –белгілі уақыт кезеңінде жер бетіндегі температурасы бірдей нүктелерді қосатын сызық. Ауа температурасының таралу заңдылықтарын көрсету үшін қаңтар және шілде айларының изотермалары алынады. Канал – (латынның canaIis құбыр деген сөзінен ) – жасанды су ғимараты. Каналдар кеме жүзетін, суару, құрғату, энергетика, су құбыры,сал ағызу кналдарына бөлінеді. Үлкен каналдар бірден көптеген мақсатқа пайдаланылады Каньон - өте терең, беткейлері тік әрі тар аңғар. Қазақстанда Іленің саласы Шарын өзені бойында аса терең каньон бар. Климат – белгілі бір жердегі ауа райының көп жылдық орташа жай күйі. Климаттың негізгі көрстекіштері: атмосфералық қысым, ауа температурасы мен ылғалдылығы, жауын –шашын, жел, бұлттылық. Ландшафт (табиғи компоненттері) – тау жыныстары, ауа, су, топырақ, өсімдік және жануарлар дүниесі бір – біріне тәуелді және өзара тығыз байланысты болып келетін аймақтық кешен. Леес –саз, құм және әктастың майда бөлшектерінен тұратын қопсынды кеуек, сарғыш түсті, тау жынысы, қалыңдығы бірнеше см –ден 400 м-ге дейін барады. Леестің үстіне өте құнарлы топырақ түзіледі. Тест 4 – апта. Бағалау балы – 3,0. Нұсқа -11.Түркменстанның астанасы А) Ашғабад Б) Ташкент В) Душанбе Д) Нукус Г) Анкара
А) манат
Б) сом В) рубль
Д) сум Г) тенге
А) мұнай өнімдері, кілем, тері, газ, мал шаруашылығы) мақта, химикаттар, тыңайтқыштар Б) кілем, темекі, мұнай, алюминий В)) шай, мұнай, темекі, газ Д) тоқыма, жер жаңғақ, мата, кілем 4.Түрікменстанның жер көлемі қанша ? А) 198,5 мың км2 Б) 447,4 мың км2 В) 600 мың км 2 Д) 488,1 мың км2 5. Түрікменстан қандай табиғат ресурстарына бай? А) көмір
Б) Су В) Иод, бром, калий тұзы Д) Полиметалл
Түрікменстанның өнеркәсібінің жетекші саласы А) Түсті металлургия Б) Машина жасау В) Су электр энергиясын өндіру Д) Газ өнеркәсібі Түрікменстанның мақта өсіретін негізгі ауданы қайда орналасқан? А) Каспий теңізі жағалауында Б) Қарақұм каналы бойында В) Арал теңізі маңында Д) Копетдаг тауы баурайында Мал шаруашылығының қандай саласы жақсы дамыған? А) Мүйізді ірі қараша Б) Қой және түйе В) Бал шаруашылығы Д) Бұғы шаруашылығы Түрікменстанның дүние жүзіне белгілі жылқы тұқымы А) Тракенен жылқысы Б) Ақалтеке жылқысы В) Буденнов жылқысы Д) Жорға жылқысы Түрікменстанда ауыл шаруашылығының қандай түрі дамыған ? А) Суармалы егіс Б) Тәлімі (богарлы) егіс В) Цитрус өсімдігі Д) Жаздық бидай Атақты түрікмен кілемі неден тоқылады? А) Биязы жүннен Б) Ұзын талшықты мақтадан В) Ешкі жүннен Д) Түйе жүннен Ірі мұнай өңдеу орталығы А) Ашғабад Б) Қара бұғаз голде В) Түрікменбашыда Д) Тауардакта Түрікменстанда қанша халық тұрады ? А) 25 млн адам Б) 16,5 млн адам В) 4,5 млн адам Д) 10 млн адам Түрікменстан территориясының неше пайызын шөл алып жатыр А) 60 Б) 75
В) 80 Д) 90
Нұсқа -2 1.Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары өндірген өнім жалпы республика өнеркәсібінің неше пайызын береді А) 50 Б) 52
В) 42 Д) 48
А) 2/3 Б) 2/4
В) 1/3 Д) ¼
А) 75 Б) 78
В) 72 Д) 79
А) 86 Б) 89
В) 94 Д) 98
А) 1150-2500 Б) 2500-3000 В) 2600-3500 Д) 1000-1150 6.Түрікменстанда бауырымен жорғалаушылардың неше түрі кездеседі А) 55
Б) 65 В) 70
Д) 74 7.Түрікменстанда өсетін ақ сексеуілдің тамыры неше метрге жетеді А) 25-30 Б) 30-35
В) 35-40 Д) 40-45
А) 2350 Б) 2540
В) 3100 Д) 2652
9.Жылы , өсімдік өсуге қолайлы күндер жылына неше күнге жетеді А) 120-150 Б) 160-170 В) 200-210 Д) 230-250
А) 800км
Б) 750 км В) 820 км Д) 852 км
А) 3110
Б) 3137 В) 3225
Д) 3125 12.Түрікменстанның ең төмен жері (81 м) А) Қарабиль Б) Акжақай В) Ризе
Д)Кугитанг 13.Өзен суының неше пайызын суғаруға пайдаланылады А) 60
Б) 50 В) 40
Д) 30 14.Жауын –шашынның ең аз түсетін аймағы республиканың қай бөлігінде А) Солтүстік батысында Б) Солтүстігінде В) Оңтүстік батысында Д) Солтүстік шығысында 15.Жылдық жауын –шашын мөлшері А) 100-150 мм Б) 150-200 мм В) 200-250 мм Д) 250-300 мм Картамен жұмыс5 – апта. Бағалау балы -3,0 Тақырыбы: Өзбекстан Республикасы1. Дүние жүзінің саяси картасынан Өзбекстан Республикасының географиялық орнын анықтап, шекаралас мемлекеттерді және астанасын анықтау 2. Өзбекстанның ішкі сулары 3. Өзбекстанда қандай пайдалы қазба кен орныдары бар екенін анықтаңдар 4. Пайдалы қазба кен орындары Өзбекстан өнеркәсібінің қандай салаларын шикізатпен қамтамасыз ете алады? 5. Өзбекстанның табиғат жағдайы оның шаруашылығының мамандануына қалай әсер етеді? 6. Өзбекстан халқы шөл аймақта және тауда қалай қоныстанған? 7. Айналысатын шаруашылығында қандай ерекшеліктер бар? Реферат6-апта. Бағалау балы –3,0.
Коллоквиум7 – апта. Бағалау балы – 3,0. Шетелдік Орта Азияның физикалық –географиялық орны, жер көлемі Шетелдік Орта Азияның жер бедері Шетелдік Орта Азияның клиамты Шетелдік Орта Азияның ішкі сулары Түрікменстан Республикасының физикалық –географиялық орны, жер көлемі Түрікменстанның табиғатын қалыптастырушы геологиялық жыныстардың құрамы және геологиялық кезеңдері Түрікменстанның жер бедері Түрікменстанның климаты Түрікменстанның ішкі сулары Түрікменстанның топырақ, өсімдік жамылғысы және жануарлар дүниесі Түрікменстанның халқы Түрікменстанның ауыл шаруашылығы Түрікменстанның өнеркәсібі Түрікменстанның қалалары және көлік түрлері Өзбекстан Республикасының физикалық –географиялық орны, жер көлемі Табиғат қалыптастырушы геологиялық жыныстардың құрамы және геологиялық кезеңдер Өзбекстанның жер бедері Өзбекстанның климаты Өзбекстанның ішкі сулары Өзбекстанның халқы Өзбекстанның көлік түрлері Өзбекстанның ауыл шаруашылығы Өзбекстанның өнеркәсібі Өзбекстанның маманданған саласы Өзбекстанның экономикалық аймақтары Екінші аралық бақылау
Тест 8 – апта. Бағалау балы –3,0. Өзбекстанның жер көлемі қанша? А) 300 мың км2 Б) 447,4 мың км2 В) 2717,3 мың км2 Д) 198,5 мың км2 Өзбекстан қандай пайдалы қазбаларға бай? А) газ, қоңыр көмірге Б) мұнайға В) темір кеніне Д) хром кеніне Өзбекстанда ауыл шаруашылығының қандай түрі жақсы дамыған? А) Мақта өсріу Б) Қант қызылшасы В) Қолдас өсіру Д) Жаздық егіс Өзбекстан шаруашылығының қандай саласынан бірінші орын алады? А) Шитті мақта, жібек пілләсі Б) Балық аулау В) Қара металлургия Д) Багарлы егістік 5.Таза жібек мата тоқу орталығын ата? А) Марғұлан Б) Бұхара В) Тазли
Д) Термез 6.Биязли талшықты мақта өсіретін ауданын ата А) Зеравшан Б) Карши даласы В) Нүкіс
Д) Самарканд 7. Фосфор тыңайтқышын өндіретін зауыт қандай қалада орналасқан? А) Ташкент Б) Самарканд В) Навои
Д) Ферғана 8. Ірі металлургия зауыты қандай қалада орналасқан? А)Алмалық Б) Қоқанд В) Шыршық Д) Газли
А) 17 млн. адам Б) 21,3 млн. адам В) 10 млн адам Д) 4,5 млн адам
А) Түрікменстаннан Б) Ресейден В) Қазақстаннан Д) Қырғызстаннан
А) Ташкент В) Наманган С) Фергана Д) Терміз Г) Қашқадарья 12.Өзбекстанның ұлттық валютасы А) сум
В) сом С) манат
Д) рубль Г) шекель 13.Өзбекстанның халқы А) 21363000 адам В) 3859000 адам С) 5568000 адам Д) 17038000 адам Г) 4533000 адам 14.Өзбекстанның басты өнімдері А) химикаттар, газ, мақта В) мақта, кілем, бидай, С) күріш, мақта, темекі Д) жібек, мақта, мұнай Г) алюниний, мұнай, жібек Өзбекстан халқының неше пайызы Ташкент және Ферғана оазисінде тұрады А) 70 Б) 60
В) 50 Д) 80
Кукельдаш, Ұлықбек, Қом медреселері қай ғасырларда салынған А) XI- XVI Б) X-XI
В) XII- XIII Д) XV-XVI Самаркандта әр түрлі тарихи кезеңдердің нешеге жуық архитектуралық ескерткіші бар А) 300 Б) 290
В) 295 Д)293
Өзбекстандағы темір жолдың жалпы ұзындығы неше мың км –ге жетеді А) 2,5 Б) 3,0
В) 3,5 Д) 4,0
Өзбекстан экономикасында жеңіл өнеркәсіп салаларының үлес салмағы неше пайызды құрайды А) 60 Б) 50
В) 40 Д) 30
Картамен жұмыс9- апта. Бағалау балы –3,0. Тақырыбы: Қырғызстанның климаты және ішкі сулары Климат құрушы факторлар Таулы және жазықтық жерлердегі жаз, қыс айларының климат ерекшелігі Қырғызстанның ішкі суларының түрлері Қырғызстанның өзен торларының таралуы Қырғызстанның көлдерінің таралуы Глоссарий 10- апта. Бағалау балы- 3,0. Экология- (гректің oikos-келген жері, Iogos –ғылым деген сөзінен) – организмдердің өзара және олардың айналадағы ортамен қатынасы туралы ілім. Экологиялық тұрғыдан алғанда экономикалық география – халықтың өзара қатынасы, шаруашылығы және айналадағы табиғат ортасы. Экстенсивті (латынның extehsives –ұлғайғыш деген сөзінен). Экстенсивті шаруашылық – қаржыны, еңбекті аз жұмсайтын, аз механикаландыыыыырылған, ғылыми –техникалық прогресс жетістіктерін аз пайдаланатын шаруашылық. Тақыр – шөлдің шөп шықпайтын жерлері. Көктемде су іркілетін ойпаң жерлерде пайда болады. Су тұнбалары шөгіп, топыраққа сіңіп, жер бетін тығыздайды. Жазда су буланып кеткеннен кейін тығыздалған тақырдың беті қабыршақтанып шытынап жарылады. Сортаң – едәуір тереңдікке дейін тез ерігіш тұзы бар топырақ. Оның жоғары қабаты құрылымсыз, өте тығыз. Сортаң топыраққа жеке қабат немесе жақпарға бөлінетін сортаңды қабат тән. Сортаң дала зонасының оңтүстігінде, шөлейтті және шөлде кездеседі. Сор – шөлейт және шөлді жерлердің топырағы, далалы және орманды далалы жерлерде сирек кездеседі. Оның сондай –ақ жер дұрыс суарылмаған кезде, екінші рет сортаңдану нәтижесінде пайда болуы да мүмкін. Су электр станциялары тізбегі - өзен бойына жүйелі орналасқан электр станциялары тобы. Судың бір қалыпты өтуіне байланысты қосымша электр энергиясын алуға мүмкіндік береді. Су энергиясы ресурстары - өзендер ағыны мен су қоймаларының энергиясы. Бұл потенциал ресурстарға , яғни өзен ағыны энергиясының барлық жиынтығы және экономикалық ресурстарға бөлінеді, мұны қазіргі жағдайда пайдалану тиімді. Магма- жердің терең қойнауында жоғары температура мен үлкен қысым жағдайында түзілетін, газға бай, балқыған отты қоймалжың зат. Суынып қатқан кезде магмалық немесе апта тау жыныстарын құрайды. Халықтар миграциясы (латынның migratio- қоныс аудару деген сөзінен ) – ішкі миграция (халықтар ел ішінде, арасында немесе селолық жерден қалаға қоныс аударуы) және сыртқы миграция (елден шетке кету- эмиграция және елге шеттен келу – иммиграция) болып бөлінеді. Циклон – атмосфераның ауа массалары құйын тәріздес қозғалыста болатын төмен қысымды облысы. Қысымның таралуына сәйкес желдер циклонның жан – жағынан ортасына қарай соғады. Жердің өз өсінен айналуының әсерінен циклон солтүстік жарты шарда оңға, оңтүстік жарты шарда солға қарай ығысады. Тест11- апта. Бағалау балы – 3,0. Қырғызстан Республикасының жер көлемі қанша ? А) 500 мың км Б) 198,5 мың км В) 400,5 мың км Д) 310,5 мың км Қырғызстанның ең биік шыңы А) Хан Тәңірі Б) Жеңіс шыңы В) Исмаил Самани Д) Талғар шыңы Ыстықкөл теңіз деңгейінен қандай биіктікте орналасқан? А) 1602 метр Б) 1000 метр В) 2000 метр Д) 2500 метр Қырғызстанның өзендері қандай су жинау алабына жатады? А) Тынық мұхит алабына Б) Солтүстік мұзды мұхитына В) Ішкі тұйық су алабына Д) Каспий теңізі алабына Қырғызстан тауларынан бастау алып, Қазақстандағы құмды шөлге сіңіп кететін қандай өзендер? А) Сырдария, Әмудария Б) Шу, талас В) Нарын, Қызылсу Д) Ыстықкөл, Санкөл Қырғызстанда қорытылған қандай металл Брюссельдегі көрмеде халықаралық эталон ретінде тұр? А) Алтын Б) Күміс
В) Сурьма Д) Сынап
7. Қырғызстан қандай металл кенінен және өндіруден ТМД елдерінде 1-орында алады? А) Алтын
Б) Полиметалл В) Сурьма Д) Күміс
А) Биязы жүнді ой Б) Қаракөл қойы В) Еділбай қойы Д) Ешкі
А) Шардара Б) Тоқтағұл В) Шу
Д) Талас 10. Шу өзеніне салынған андай бөгет? А) Таш-Құмыр Б) Базарқорған В) Ортатокай Д) Төрткөл 11.Қырғызстанның ұлттық валютасы А) сом В) сум
С) тенге Д) манат
Г) рубль 12.Қырғызстанның халқы А) 4533000 адам В) 17038000 адам С) 58775000 адам Д) 5568000 адам Г) 21363000 адам 13.Қырғызстанның басты өнімдері А) мал шарушылығы, жібек, жүн, электр тауарлары, кілем В) мақта, жібек, кілем, химикаттар С) газ, темекі, жібек, химикаттар Д) мұнай, газ, жібек, темекі Г) бидай, мұнай, жібек, кілем 14.Қырғызстанның астанасы А) Бішкек В) Душанбе С) Ашғабад Д) Ташкент Г) Анкара 15. Бішкек қаласы теңіз деңгейінен неше метр биіктікте орналасқан а) 600- 700 б) 700-800 в) 800-900 д) 900-1000 16. Қырғызстандағы темір жолының ұзындығы (мың км) а) 30,6
б) 29,6 в) 28,6
д) 27,6 17. Ыстықкөл арқылы халық шаруашылығына қажетті неше млн. т. әр түрлі жүк тасымалданады а) 500
б) 550 в) 600
д) 650 18. Қырғызстан ТМД елдері ішінде сурьма өндіруден нешінші орында а) 1
б) 2 в) 3
д) 4 19. Қырғызстанның халқының неше пайызы қалада тұрады а) 40
б) 50 в) 60
д) 70 20.Қырғызстан нешінші жылы тәуелсіздігін алып, Халықаралық Ұйымдарға мүше болды а) 1990
б) 1991 в) 1992
д) 1993 Картамен жұмыс 12 - апта. Бағалау балы – 3,0 Тақырыбы: Тәжікстанның климаты және ішкі сулары 1.Климат құрушы факторлар 2.Таулы және жазықтық жерлердегі жаз, қыс айларының климат ерекшелігі 3.Тәжікстанның ішкі суларының түрлері 4.Тәжікстанның өзен торларының таралуы 5.Тәжікстанның көлдерінің таралуы Тест 13 –апта. Бағалау балы –3,0. Тәжікстанның жер көлемі (кв.км) А) 143100 В) 488100 С) 447400 Д) 198500 Г) 2717000
Тәжікстанның ұлттық валютасы А) рубль В) сом
С) сум Д) манат
Г) тенге Тәжікстанның халқы А) 5568000 адам В) 3859000 адам С) 21363000 адам Д) 4533000 адам Г) 17038000 адам
Тәжікстанның басты өнімдері А) мақта, кілем, алюминий, жібек В) мақта, химикат, темекі С) химикат, газ, мақта Д) жібек, кілем, мал шаруашылығы Г) астық, мақта, мұнай
Тәжікстанның астанасы А) Душанбе В) Анкара С) Ташкент Д) Бишкек Г) Ашғабад
Тәжікстанның мемлекеттік тілі А) тәжік В) қазақ
С) түрік Д) қырғыз Тәжікстан территориясының неше пайызын тау алып жатыр? А) 85 Б) 90
В) 93 Д) 96
Тәжікстан территориясының неше бөлігі 3000 метр биіктікте орналасқан А) 1/2 Б) 1/3
В)1/4 Д) 1/1
Тәжікстанның жылдық жауын –шашыны неше мм А) 500-600 Б) 600-700 В) 400-500 Д) 300-400 Республикадағы шілде айындағы топырақ бетінің температурасы А) +700 Б) +65 0 В) +600
Тәжікстанның су артериясы неше өзеннен тұрады А) 900 Б) 952
В) 947 Д) 966
Пяндж өзенінің ұзындығы А) 925км Б) 921км
В) 950км Д) 900 км Бартанг өзенінің ұзындығы А) 500 км Б) 510км
В) 490 км Д) 455 км Язгулем өзенінің ұзындығы А) 65 км Б) 80 км
В) 75 км Д) 84 км
Реферат 14 апта. Бағалау балы –3,0.
Коллоквиум 15 –апта. Қырғызстанның физикалық-географиялық орны, жер көлемі Қырғызстанның табиғатын қалыптастырушы геологиялық жыныстардың құрамы және геологиялық кезеңдер Қырғызстанның жер бедері Қырғызстанның климаты Қырғызстанның топырағы, өсімдігі және жануарлар дүниесі Табиғат ресурстары және оны қорғау Қырғызстанның халқы Қырғызстанның өнеркәсібі Қырғызстанның ауыл шаруашылығы Қырғызстанның рекреациялық аудандары Қырғызстанның қалалары және көлік түрлері Тәжікстанның физикалық –географиялық орны, жер көлемі Тәжікстанның жер бедері Тәжікстанның географиялық орны, жер бедерінің климаттық жағдайларға әсері Ауа температурасы мен қысымның, желдер мен жауын – шашынның жыл мезгілдері бойынша таралу заңдылықтары Өзендер қоректенуінің негізгі типтері мен режимі, өзендердің шаруашылық маңызы. Ірі өзен жүйелеріне сипаттама Тәжікстанның халқы және көлік түрлері Тәжікстанның ауыл шаруашылығы Тәжікстанның өнеркәсібі Тәжікстанның табиғи – экономикалық зоналары Солтүстік зона Заравшандық зона Гиссарлық зона Вахштық зона Куляб және Гармдық зона Таулы – Бадахшандық зона жүктеу/скачать 0,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||