Сабақ ДӘріс тақырыбы : Қаныққан көмірсутектер
жүктеу/скачать 29,46 Kb.
|
1 2
Байланысты:Лекция-38 (1)
| Сl2□(→┴жарық )2Сl (тізбектің тууы)
CH3-H+Cl.—˃СН.3+HCl (Тізбектің өсуі,ұлғаюы) СН.3+Сl2—˃CH3Cl+Cl. және т.б. Катализатордың қатысуымен хлорлау процесі,мысалы кейбір металдардың тізбекті иондық механизмі бойынша жүреді SE Cl:Сl+AlCl3—˃AlCl-4+Cl Cl++H:CH3—˃СН+3+НСl CH+3+Cl:Сl—˃C:lCH3+Cl+ ЖӘНЕ Т.Б. 2.Сульфохлорлау және сульфототықтыру.[өңдеу | қайнарын өңдеу] Парафиндер концентрациялы күкірт қышқылымен қиын реакцияласады.Қалыпты температурада күкірт қышқылы оларға әсер етпейді.Қыздырғанда тотықтырғыш ретінде әсер етеді.Дегенмен түтіндейтін күкірт қышқылы жоғарғы парафиндермен реакцияласып сульфоқышқылдар береді : R—H+H2SO4—˃R—SO3H+H2O Түтіндейтін Парафиндердің сульфоқышқылдарға және олардың туындыларына айналуының тәжірибеде үлкен маңызды орын алған басқа жолы бар,-ол сульфохлорлау және сульфототықтандыру реакциялары,бұлар мынадай жалпы теңдеу бойынша жүреді. Сульфохлорлау; R—H+SO2+Cl2—˃R—RO2—Cl+Cl Алкансульфохлорид Сульфототықтандыру; 2R—H+2SO2+O2—˃2R—SO2OH Aлкансульфоқышқыл Бұл реакциялар сәуленің әсерімен немесе катализаторлардың қатысуымен бос радикалдар түзілетін жағдайларда ғана жүреді. Сульфохлорлау реакциясының тізбекті радикалдық SR механизмі бар екені сөзсіз.Тізбекті алып жүрушілері ретінде қаныққан көміртектің басқа басқа радикалдары болады.Фотохимиялық сульфохлорлаудың төмендегідей схемасы дәлірек келеді. Cl2□(→┴hv )2Cl. R—H+Cl.—˃R.+HCl R.+SO2—˃R—SO2. R—SO2.+Cl—˃R—SO2.—Cl+Cl. және т.б Сульфохлорид Алкандарды сульфохлорлау ең бірінші рет Германияда 1939-1940 жылдарда сабын орнына қолдданылатын заттар алу үшін пайдаланылған.Құрамында әрекеттеспей қалған көмәрсутектер мен хлорлау өнімдері бар мотор отынының(көмірді сутектендіру арқылы алынған)дизельдік фракцияларының өнімдері “мерзолдар” деп аталған. ‘‘Мерзолдар” сілтінің әсерінен сульфоқышқыл тұздарынан (“мерзоляттарға”) қайта өндіріліп,бұларға сода немесе силикат араластырып,жуғыш ұнтақтар ретінде қолданылған. R—SO2—Cl+2NaOH—˃R—SO2—ONa+NaCl+H2O Cульфохлоридтерді былғары және тоқыма өнеркәсіптерінде пайдаланылуға болады.Сульфохлоридтерді аммиакпен әрекеттестіріп алынған сульфоамидтер R—SO2—Cl+2NH3—˃R—SO2—NH2+NH4Cl Сульфоқышқыл амиді Өнеркәсіпте эмульгаторлар ретінде,ағартқыш заттар дайындауға,металдар және т.б. өңдеуде бір сыдырғы-активті заттар ретінде пайдаланылады. 3.Нитрлеу.[өңдеу | қайнарын өңдеу] Көмірсутектердегі сутек атомдарының орнын нитротоп баса алады.Бұл реакцияны нитрлеу реакциясы деп аталады және мынандай схема бойынша жүргізіледі. R—H+HO—NO2+H2O Парафинді концентрациялы азот қышқылы немесе азот қышқылы мен күкірт қышқылының қоспасы тотықтырады.Бұлар сұйытылған азот қышқылымен ғана қыздыру кезінде нитрленеді (М.И.Коновалов,1888ж).Өнеркәсіпте нитрлеуді азот қышқылының буымен 250-5000-де –бу фазада нитрлену арқылы қолданылады. Сөйтіп,пропанды нитрлегенде 34%1-нитропропан СН3—СН2—NO2 СН2—NO2,32,3%— нитропропан СН3—СН—CH3,26% нитроэтан СН3—СН2—NO2 және 8% нитрометан СН3NO2 түзіледі. Парафиндердің нитрлеу реакциясы-радикалдық процесс.Нитрлеу реакциясының бастапқы сатысы ретінде бос радикалдардың пайда болуын тудыратын азоттың қос тотығының1 көмірсутекпен әрекеттесуі болады.Бұлар азоттың қос тотығымен реакцияласып нитроқосылыстар немесе азотты қышқылдың эфирлерін береді; R—H+NO.2—˃R.+HNO2 2HNO2—˃H2O+NO.2+NO. R—NO 2 (нитроқосылыстар) R.+NO.2— R—O—NO(азоты қышқылдың эфирлері) 4.Тотықтыру жүктеу/скачать 29,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2