Сабақ жоспары І ақпараттық бөлім Ағымдық бақылау сұрақтары

Прокариоттар мен эукариоттарда транскрипция

Транскрипция механизмі
1. Инициация – транскрипцияның маңызды кезеңі: промотормен бірге РНҚ-
полимеразаны байланыстыру және бірінші нуклеотид аралық байланыс түзілуі 
жүреді.
Транскрипцияны жүзеге асыратын фермент -
РНҚ-полимераза.
Эукариоттарда ферменттердің үш түрі болады:
РНҚ-полимераза I — пре-рРНҚ синтезі үшін; 
РНҚ-полимераза II — пре-аРНҚ синтезі үшін; 
РНҚ-полимераза III — пре-тРНҚ синтезі үшін.
Фермент, ДНҚ тізбегінің бойымен қозғалып, рибонуклеотидтердің кезекті
жаңа түзілген тізбегіне матрицалық ДНҚ тізбегіндегі нуклеотидтердің 
комплементарлы байланысуын катализдейді. Бактерияларда РНҚ-полимераза 
промотор құрамындағы нуклеотидтік жұптардың белгілі бір бірізділігін
тікелей таниды - мысалы, Прибнов боксы. Эукариоттарда промоторға ТАТА-
бокс деп аталатын аймақ кіреді.
Эукариоттарда транскрипция инициациясы кезінде әрқашан алдын-ала
промотормен тұтас нәруыздар жиынтығының – транскрипцияның жалпы
факторларының кешен түзе отырып байланысуы қажет болады. Бұдан басқа,
ген транскрипциясының инициациясы осы геннің энхансерлерімен өзара
әсерлесетін басқа транскрипциялық факторларға тәуелді болады.

Промотормен байланысқаннан кейін РНҚ-полимераза ДНҚ-ның жергілікті
денатурациясын тудырады, яғни ДНҚ тізбектерінің бөлінуі бүкіл мысал
бойынша ДНҚ РНҚ-полимераза кешеніне енген кезде-ақ оралады, ал ДНҚ осы 
кешеннен шыққан бойда қайтадан оралады. ДНҚ-ның бір тізбегі матрицалық 
тізбегі ретінде жұмыс істейді, ал нуклеотидтер құрылыс материалы ретінде
матрицалық тізбегінің дәйектілігі негізінде РНҚ-ға біріктіріледі.
Транскрипциялық көпіршік моделі

2.
Элонгация – аРНҚ тізбегінің өсуі, яғни ДНҚ-ның транскрипцияланатын 
жіпшесіндегі комплементарлық нуклеотидтер қалай тұрса, сондай ретпен 
нуклеотидтердің бір-біріне біртіндеп қосылуы. РНҚ-полимераза және РНҚ
синтезінің қозғалыс жылдамдығы шамамен секундына 30 нуклеотидті құрайды.
3.
Терминация – транскрипцияның аяқталуы. Сигналдың берілу жолы
гендердің шетіндегі гуанин және цитозин нуклеотидтеріне бай (ГЦ-аймақтары)
арнайы аймақтардың болуы.

жүктеу/скачать 0,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: