9-апта
9-дәріс
Дәріс тақырыбы: Жаңғыру кезеңіндегі балалар әдебиетінің дамуы.
Қарастырылатын сұрақтар:
1. «Жылымық» кезеңі
2.Бұл кезеңдегі балалар әдебиетінің өсіп дамуы.
3.Ә.Тәжібаев «Толағай» ертегісінің ерекшелігі
4.С.Бегалин және Ө. Тұрманжанов шығармаларына шолу.
Дәріс мазмұны: 50-60 жылдардағы әдебиет жайынан айтқанда, ең алдымен көңіл қоятын нәрсе – бұл кезеңнің өзіндік заманалық ерекшеліктері бар екендігі. Идеологиялық шылбыр едәуір босаңсып, еркіндік белгілері нышан берді. Бұл әдебиет пен өнерге біраз оң ықпалын тигізді.
Бұл дәуірде әдебиетте осындай әрқилы тақырыптар көтерілді.Сөз еркіндігі әлі де жоқ еді. Оған байланысты көркем әдебиетте де, өнерде де қатаң бақылау үзілген жоқ.
1909ж. Қызылорда қаласында дүниеге келген. Әкесі Тәжібай ертерек қайтыс болып (1915), 6 жасар Әбділданы анасы Аманкүл өзінің Қараөзек деген жердегі төркініне алып кетеді. Содан болашақ ақын 13 жасқа дейін Анасы мен Нағашы атасының тәрбиесінде болады.Анасы араб, парсы тілін, мәдениетінен хабары бар сауатты адам болған әрі елге мәлім халық ақыны болды. Нағашы атасы Далдабай да сөз өнеріне бейім, ертегі, аңыз, жырларды көп білетін кісі болған. Жас Әбділда да осы сыр өңірінің әнші, жыршыларын көп естіп, құлағына құйып өседі.
1922ж. Қызылордада жаңадан жетім балаларға мектеп-интернаты ашылып, Әбділда сонда оқиды. Алғашқы шәкірттік өлеңдерін осында жүріп, қабырға газетінде жариялайды.
1970ж. филология ғылымының докторы, 1976ж. профессор атақтарын алды. 1960ж. «Өмір және поэзия» монографиясын ,1971ж. «Қазақ драматургиясының дамуы мен қалыптасуы» атты монографиясын жариялады. 1974ж. «Көне қоңырау» жинағы үшін Қаз.ССР мемлекеттік силығын алды.
Ә.Тәжібаев 1927жылдан жариялана бастады. Тұңғыш жинағы «Жаңа ырғақ» деген атпен 1933ж. шықты. Одан кейін «Оркестр» (1935), «Құтқару» (1935,1936,1939), «Екі жиһан» (1938), «Абыл» (1940), «Шын жүректен» (1949), «Сүйген жүректер» (1951), «Таныс дауыстар» (1984) атты поэмалары мен өлеңдері жарық көрді.
Қазақ поэзиясының елеулі туындылары ретінде бағаланған «Гүлден дала» (1953), «Аралдар» (1958), «Жастық жырлары» (1962), «Кешеден бүгінге» (1964), «Көне қоңырау» (1973), «Жаңа өрімдер» (1975), «Құрдастар» (1977), «Толағай» (1978), «Таныс дауыстар» (1984), т.б. жыр жинақтарын жазды.
Бұлардан басқа драматургия саласында да өнімді еңбек еткен. «Жүректілер» (1963) пьесалар жинағының, «Халқым туралы аңыз», «Жомарттың кілемі», «Көтерілген күмбез» атты драмалық дастандардың, «Майра», «Жартас», «Жалғыз ағаш орман емес», «Көңілдестер», «Қыз Бен жігіт», «Монологтар» пьесаларының, «Дубай Шубаевич», «Той боларда» комедияларының авторы. Бұл шығармаларында адамның бас бостандығы, қоғамдағы орны, махаббаты, азаматтық парызы сияқты өзекті мәселелер көтерілген.
Достарыңызбен бөлісу: |