Сабақ мақсаты: Оқушылардың «Кинематика»

№3.

m=100 кг әсерінен белдік үдеумен бірқалыпты

R=5 см кемімелі қозғалатын болады. М=FּμּR –үйкеліс күшінің

ν₀=8 Гц моменті;

μ=0,3 -цилиндрдің инерция моменті.

F=40 H . Бірқалыпты кемімелі қозғалыс кезінде бұрыштық

жылдамдық заң бойынша өзгереді. Себебі :ω=0

t-? болғандықтан t=ω₀/_ε=10,5 c

R=1 м адам платформаның шетінен оның центріне өткенде, айналу жиілігін

ν=6 айн/мин анықтау үшін импульс моментінің сақталу заңы осы жағдайда

m=80 кг мына түрде жазылады:

J=120 кгּм ² mR² – адамның бастапқы күйдегі инерция моменті. ν=0,1 c^-1

ω=? ескергенде:

№6.

R=10 см Энергияның сақталу заңы бойынша жұмсалатын бұл жағдайдағы

υ₁=2 айн/сек жұмыс шардың кинетикалық энергиясының артуына кетеді:

υ =2 υ₁

ρ=8900 кг/м³ Шардың инерция моменті , , еске-

ріп,

1. 
   Оқушыларға дене импульсінің моменті, имульс моментінің сақталу заңы, гироскоп туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
   
3. 
   Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
   

1. 
   Инерция моменті дегеніміз не?
   
2. 
   Штейнер теоремасы дегеніміз не?
   
3. 
   Дененің инерция моменті қандай параметрлерге тәуелді?
   
4. 
   Айналмалы қозғалыс үшін Ньютонның екінші заңы қалай айтылады?
   

дененің импульс моменті. қорытқы импульс моменті

1. 
   Оқушыларға бүкіл әлемдік тартылыс заңы, гравитациялық тұрақтының физикалық мағынасы туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
   
3. 
   Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
   

1. 
   Дене импульсінің моменті деп қандай шаманы айтады?
   
2. 
   Импульс моментінің сақталу заңы қалай тұжырымдалады?
   
3. 
   Айналып тұрған платформаның шетіне ауыр дене қойғанда, оның бұрыштық жылдамдығы қалай өзгереді?
   
4. 
   Гироскоп деген не?
   
5. 
   Есептерді тексеру.
   

~

G-гравитациялық тұрақты. G=6,673ּ10^-11Нּм²/кг²

§2.8.Кеплер заңдары.

1. 
   Оқушыларға ауырлық күшінің жұмысы мен гравитациялық өзара әрекетесудің потенциалдық энергиясымен байланысы, Кеплер заңдары туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
   
3. 
   Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
   

1. 
   Бүкіл әлемдік тартылыс заңы қалай тұжырымдалады?
   
2. 
   Гравитациялық тұрақтының физикалық мағынасы қандай?
   
3. 
   Айдың Жерді айнала қозғалысын бақылай отырып, бүкіләлемдік тартылыс заңының дұрыстығын қалай дәлелдеуге болады?
   
4. 
   Есептердің шығарылуын тексеру.
   

потенциалдық энергиясы. Сонда немесе яғни ауырлық күшінің жұмысы қарама-қарсы таңбамен алынған потенциалдық энергияның өзгерісіне тең.

Ауырлық күшінің жұмысы дененің гравитациялық өрістегі қозғалыс траекториясының түріне тәуелсіз, тек оның бастапқы және соңғы орындарына ғана тәуелді.

2-жағдайда ,

1. Әрбір планета Күнді эллипстік орбита бойымен айналып жүреді және оның фокустарының бірінде Күн тұрады.

2. Күнді планетамен жалғастырып тұратын түзу, бірдей уақыт аралығында бірдей аудандарды қамтып өтеді.

3. Барлық планеталар үшін эллипстің үлкен жарты осі кубының планетаның Күнді айналу периодының квадратына қатынасы бірдей болады:

Т₁=365 тәулік Жердің Күнге құлаған уақытын табу үшін Кеплердің

үшінші заңын қолданайық. Осы жағдайда Жердің түсу

сызығы ε=1 қатты “сызылған» эллипстің шекті жағдайы

t=? деп санайық. Бұл жағдайда ;

R-Жер орбитасының радиусы, Т₂-сығылған

эллипс бойынша Жердің айналу периоды.

тәулік, ал Жердің Күнге құлаған

уақыты тәулік.

§2.8.Кеплер заңдары. 6-ж. №2.

Т₀=365 күн

радиусына тең және апогейі Марс орбитасының радиусына тең

эллипстік орбитасымен қозғалатын болады, яғни зымыран

орбитасының үлкен жарты осі тең болады:

периодын Кеплердің үшінші заңынан анықтаймыз:

R_ж=1 аст. бір.

R_м=1,5 астр. бір.

t=?

2. Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, ой-өрісін дамыту.

3. Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: аралас

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, баяндау.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасы бойынша сұрақтар:

1. Пифагордың жақтаушыларына дүниенің құрылымы қандай болып көрінді?

2. Птолеймейше дүние қалай құрылған?

3. Коперник бойынша дүниенің гелиоцентрлік жүйесі дегеніміз не?

4. Кеплер заңдарын тұжырымдаңдар.

Элиппстің негізгі қасиеттері.

│Ғ₁Ғ₂│=2с фокустардың ара қашықтығы фокус аралығы деп аталады. ВD=2b кесіндісі – эллипстің кіші осі.

ε=2с/2а немесе ε=с/а – эллипстің эксцентриситеті.

Егер энергияның және импульс моментінің сақталу заңдарын пайдалансақ, онда Кеплердің екінші заңын жеңіл математикалық негіздеуге болады.

∆МАС үшбұрыштың ауданы Осыдан

.

Бұл планетаның радиус векторын сызып өтетін ауданы. Ол секторлық жылдамдық деп аталады. Сонымен, плаетаның радиус векторы бірдей уақыт аралығында бірдей аудандарды сызып өтеді. Бұл Кеплердің ІІ заңы.

,

1. 
   Оқушыларға тербелмелі контур, электромагниттік тербелістер, тербелмелі контурда электромагниттік тербелістердің пайда болу себептері туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушыларды ө­з бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге жетелеу.
   
3. 
   Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу. Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
   

Идеал тербелмелі контурда энергия шығыны болмайды, сондықтан тербелістер өшпейді. Толық энергия сақталады және кез келген мезетте ол мынаған тең:

Бірақ, шын мәнінде R≠0, сондықтан өткізгіштер қызып энергия шығын болады. Біртіндеп электромагниттік тербелістердің энергиясы катушка мен жалғастырғыш сымдардың ішкі энергиясына айналады, энергия өшеді.

1. 
   Тербелмелі контур деген не?
   
2. 
   Идеал тербелмелі контур дегеніміз не?
   
3. 
   Электромагниттік тербелістердің анықтамасын беріңдер.
   
4. 
   Тербелмелі контурдағы электромагниттік тербелістердің толық энергиясы неге тең?
   
5. 
   Тербелмелі контурда электромагниттік тербелістер қалай пайда болады?
   
6. 
   Кедергісі нольге тең емес нақты тербелмелі контурдағы электромагниттік тербелістер неге өшеді?
   

1. 
   Электромагниттік тербелістер ұғымын қалыптастыруды жалғастыру, еркін тербелістер, электромагниттік тербелістерді сипаттайтын негізгі теңдеу, гармоникалық тербелістер және оны сипаттайтын шамалар туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушыларды ө­з бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге жетелеу.
   
3. 
   Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу. Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
   

1. 
   Тербелмелі контур деген не?
   
2. 
   Идеал тербелмелі контур дегеніміз не?
   
3. 
   Электромагниттік тербелістердің анықтамасын беріңдер.
   
4. 
   Тербелмелі контурдағы электромагниттік тербелістердің толық энергиясы неге тең?
   
5. 
   Тербелмелі контурда электромагниттік тербелістер қалай пайда болады?
   
6. 
   Кедергісі нольге тең емес нақты тербелмелі контурдағы электромагниттік тербелістер неге өшеді?
   
7. 
   Есептерді тексеру.
   

Сыртқы әрекет жоқ кезде пайда болатын тербелістерді еркін тербелістер деп атайды.

Тербелмелі контурда конденсатордың астарларындағы заряд шамасы уақытқа тәуелді косинус заңы бойынша өзгереді.

Физикалық шаманың синус немесе косинус заңы бойынша өтетін уақытқа тәуелді периодты өзгерісі гармоникалық тербелістер деп аталады.

Тербелістегі щаманың ең үлкен мәнінің модулі тербеліс амплитудасы деп аталады.

Тербелістегі физикалық шаманың мәні қайталанып отыратын ең аз уақыт аралығын Т тербеліс периоды деп атайды.

Тербелмелі контурда жоғары жиіліктегі электромагниттік тербелістер өндіріледі.

1. 
   Еркін тербелістер дегеніміз не?
   
2. 
   Тербелмелі контурдағы заряд тербелістерінің дифференциалдық теңдеуін жазыңдар.
   
3. 
   Гармоникалық тербелістер деген не?
   
4. 
   Гармоникалық тербелістер теңдеулерін жазыңдар.
   
5. 
   Тербелмелі жүйенің меншікті циклдік жиілігі деп нені айтады?
   
6. 
   Тербеліс амплитудасы деген не?
   
7. 
   Тербеліс периоды деген не?
   
8. 
   Тербеліс жиілігі деген не?
   
9. 
   Томсон формуласын жазыңдар.
   
10. 
    Тербеліс фазасы деген не?
    

1. 
   Электромагниттік тербелістер ұғымын қалыптастыруды жалғастыру, тербелмелі процестер кезіндегі электр және механикалық шамалардың арасындағы сәйкестік туралы түсінік беру.
   
2. 
   Оқушыларды ө­з бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге жетелеу.
   
3. 
   Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу. Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
   

1. 
   Еркін тербелістер дегеніміз не?
   
2. 
   Тербелмелі контурдағы заряд тербелістерінің дифференциалдық теңдеуін жазыңдар.
   
3. 
   Гармоникалық тербелістер деген не?
   
4. 
   Гармоникалық тербелістер теңдеулерін жазыңдар.
   
5. 
   Тербелмелі жүйенің меншікті циклдік жиілігі деп нені айтады?
   
6. 
   Тербеліс амплитудасы деген не?
   
7. 
   Тербеліс периоды деген не?
   
8. 
   Тербеліс жиілігі деген не?
   
9. 
   Томсон формуласын жазыңдар.
   
10. 
    Тербеліс фазасы деген не?
    
11. 
    Есептердің шығарылуын тексеру.