Оң психологиялық көңіл күй қалыптастырады.
Сәлемдеседі: «Сәлеметсіз бе?!» Оқушылар өз көршісінің қолының саусақтарына бас
бармақтан бастап, кезек-кезек бірдей саусақтарын тигізіп
былай дейді:
Үлкен (бас бармақтарын өзаратигізеді);
Жетістік (сұқ саусақтарын);
Барлығында (ортанғы саусақтарын);
Және барлық жерде
(атаусыз саусақтарын);
Тілеймін (шынашақ саусақтарын);
Сәлеметсіңдер ме!
(алақандарынтигізу).
Тақтада «Болжам ағашы»
бейнеленген
Ж.Ұ. Дәптердегі үй тапсырмасының орындалуын тексеру.
Мұғалім: – Сабағымыздың тақырыбы:
«Ежелгі адамдар қандай болған және қалай өмір сүрген?»
Қалай ойлайсыңдар, бүгінгі сабақтан біз не жайлы білеміз? («Болжамдар ағашы»). Тақтада ағаш бейнеленген, оның діңіне
«Ежелгі адамдар» деп жазылған. Мұғалім барлық нұсқаларды (дұрыс және қате) ағаш бұтақтарына жазып, Осы пікірлермен барлықтарың келісесіңдер ме? деп сұрақ қояды. Жауаптар саны шектелмеген.
Мақсаттық тұжырымдау
ФТ. «Болжамдар ағашы»
Оқушылардың жауаптары (болжамдары) Ежелгі адамдар:
сырт бейнелері қандай болған;
немен айналысқан;
қалай өмір сүрген;
қандай киім киген және т.б. Мұғалім: – Балалар, біз сабақта қарастыратын сұрақтарды түгел анықтадыңдар. Сендерге сәттілік тілеймін!
Дәптердегі үй тапсырмасының орындалуын мұғалімге тексертеді.
Ойларымен бөліседі, болжам жасайды.
Бүгінгі сабақтың
тақырыбымен танысады.
Ортасы
Мұғалім: – Ғалымдар адамдардың арғы тегі адам тәріздес маймылдар деп тұжырым жасайды. Табылған әртүрлі заттардың көмегімен ғалымдар ежелгі ата-бабаларымыздың өмірінің
болжамдық суретін жасап шығарды.
ҚБ
Оқулықтарыңды ашыңдар. Тақырыптың 1-абзацын оқып шығыңдар.
Мұғалім: – Ал қазір біз «Логикалық тізбек» ойынын ойнаймыз. Тізбекті
бірінші бастайтын бала кез келген бір сөзді айтады, келесі оқушы сөз қосып, оның бірінші айтылған сөзбен
байланысын түсіндіреді. Алдымен мен өзім сөзді атайын – ежелгі («Логикалық тізбек» тәсілі).
Талқылау барысын жалғастыру үшін мұғалім балалар айтқан сөздерді тақтаға жазады.
Оқулықтағы «Ежелгі адамдар» суретін қарап шығыңдар. Ежелгі адамдар қазіргі адамдардан немен ерекшеленген деген сұрақты ойланыңдар. («Суреттерге назар салу» тәсілі).
Мұғалім: – Біз «Ежелгі адамдар» суреті
бойынша жұмысымызды жалғастырамыз. Ойлап қараңдар, тіпті біз суретте адам немесе маймыл бейнеленгенін айыра алмаймыз. Жануар емес, адамның өзінің бейнеленгенін қалай дәлелдеуге болады («Эвристикалық сұхбат» тәсілі)?
Оқулықтарын ашып,
тақырыптың 1-абзацын оқып шығады.
«Логикалық тізбек» ойынын ойнайды. Тізбекті бірінші
бастайтын бала кез келген бір сөзді айтады, келесі оқушы сөз қосып, оның бірінші
айтылған сөзбен байланысын түсіндіреді.
ФТ. Оқушылар оқулық мәтінін оқиды. (1-абзац)
Оқушылар логикалық тізбек құрастырады (мысалдық нұсқа).
Ежелгі – адам – тас – шапқы – жасай алды.
Оқушылардың жауаптары. Қажетті жағдайда мұғалім олардың жауаптарын толықтыра алады:
– Ежелгі адамдардың бет сүйектері ірі, кең танаулы, бас сүйегіндегі қас үсті доғасы ерекше алға қарай шығыңқы, маңдайы тайқы болып келген. Жүрістері аса тік емес,
секірмелі болды.
Оқулық
Оқулықтағы сурет
Мұғалім: – Алдында шапқылар жатқан адамға назар аударыңдар. Ең ақылды жануарлар оларды жасай алмайды.
Еңбек құралдарын жасау – ежелгі адамдардың жануарлардан басты айырмашылығы осы екенін есте сақтаңдар.
Ежелгі адамдар тасты ғана емес, ағашты да пайдаланған. Ортада тұрған адамға назар аударыңдар. Ол қолына ағаштан жасалған шоқпар ұстаған. Ағаш шіріп
қалатын болғандықтан, қазба жұмыстары кезінде тек тас қарулар табылған.
Тақырыптың екінші абзацын оқып шығыңдар.
«Тоқтап оқу» тәсілі. Мұғалім әр сөйлемнен кейін тоқтап, оқушыларды сыни тұрғыдан ойлауға жетелейтін сұрақтар қойып отырады.
Ежелгі адамдар терімшілікпен айналысу арқылы өздеріне қорек тауып жеді. («Терімшілік» деген сөзді қалай
түсінесіңдер?)
Әйелдер мен балалар ағаштардан
жемістерді үзіп алып, жеуге жарамды тамырларды қазып алатын болған (Сұрақ: Қалай ойлайсыңдар, жеуге жарамды
Ж. Оқушылар жұптаса жұмыс істей отырып, суретке қарап ежелгі адамдардың қазіргі
адамдардан қандай
айырмашылықтары болғанын топшылайды.
Оқушылардың жауаптары:
– Ежелгі адамдар
маймылдарға ұқсас болған.
Денелерін толықтай түк
жауып тұрды. Бет сүйектері ірі, тайқы маңдай болды.
Қолдары тізелеріне дейін түсіп тұратын.
ФТ. Оқушылардың жауаптары:
– Суретте біреуі еңбек құралын жасап, екіншісі
Оқушы дәптері
тамырларды немен қазып алған?). Сонымен бірге адамдарға ет те қажет болды (Сұрақ: Адамдар неліктен етті қажет етті?). Оны ер адамдар аң аулау
арқылы тауып отырған (Сұрақ: Неге тек ер адамдар аңшылықпен айналысты?).
А1-2 тапсырмаларын оқушы дәптерінде орындау.
Мұғалім: – Терімшілікке көп уақыт пен күш қуат қажет болды. Ежелгі адамдар жеуге жарамды тамырларды, жемістер мен жидектерді, құстардың
жұмыртқаларын тауып, солармен де қоректенді. Жиналған жемістер мен өсімдіктердің етке қарағанда қоректік
маңызы аздау болды. Ол кезде аң аулау үнемі сәтті бола бермеді. Сол себепті, ежелгі адамдар көп жағдайда ашығуға ұшырады.
Ежелгі адамдар жинаған жемістердің суреттерін салыңдар (Оқушы
дәптеріндегі В. тапсырма).
Мұғалім коммуникативтік дағдыны дамыту үшін оқушыларға В.
тапсырмасын орындауды ұсынады.
қолына шоқпар ұстап тұрған адамдар бейнеленген. Олар тек белдемше ғана байлаған.
Оқушы дәптеріндегі тапсырманы орындайды.
ФТ. Мұғалім оқулық мәтінін бір сөйлемнен оқып (2-абзац), тоқтаған кезде сұрақтарға
жауап береді:
Терімшілік – өсімдіктердің жемістері мен тамырларын
жинау.
Әйелдер мен балалар жеуге жарамды тамырларды қолдарымен немесе
таяқшалармен қазып алатын болған.
Еттің шөпті тамақтарға қарағанда қоректік маңызы зор болды.
Ер адамдар әйелдер мен
балаларға қарағанда күшті әрі төзімдірек болып келеді.
Адамдар жабайы жылқылар мен өгіздерді де аулады.
Ж. Оқушылар «Оқушы
дәптеріндегі» В. тапсырманы орындайды – ежелгі адамдар
