Сабақ тақырыбы: Шерхан Мұртаза «Ай мен Айша» романы Сабақ мақсаты: ҚР «Білім туралы»



бет5/9
Дата28.01.2018
өлшемі2,07 Mb.
#34081
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7   8   9

IV. Поэманы талдау.

1. Проблемалық сұрақтар

Поэмада негізгі мәселе не?

Автор өзі көтерген мәселені қаншалықты аша білген?

Ана неге аққуды атпақ болды? Бұл шешімге келу анаға оңай түсті ме?

2. Поэманың композициялық элементтері.

Поэманың композициясы туралы не айтасыңдар?

Оқиға қалай басталады?

Оқиғаның байланыс қандай?

Оқиғаның дамуын қалай түсінесіндер?

Психологиялық шегініс жасасақ, ананың қандай

көңіл – күйі берілген?

Оқиғаның шиеленісуі не?

Оқиғаның шарықтау шегі?

Оқиғаның шешімі?

Оқиға соңы? Эпилог.

3. Анаға мінездеме. \тірек - сызба

V. Сабақты бекіту:

1. Шығармашылық жұмыс.\пікірсайыс\

Міндеті: «Жеңіске жеткін келе ме, ізден, ойыңды дәлелдей білуге үйрен, біліміңді ұшта»

1.Жақтаушы топ:

Дәлелдеме:_1.Көлдің_сәні-аққулар.'>Тақырыбы: “Аққулар ұйықтағанда”-экология тақырыбындағы поэма.

Кілт сөздер: “Аққуды атуға болмайды”.

Дәлелдеме: 1.Көлдің сәні-аққулар.

2.Аққу киесі оңдырмайды



2.Даттаушы топ:

Тақырыбы:

“Аққулар ұйықтағанда”поэмасының тақырыбық экология емес.



Кілт сөздер: “Ана-махаббатымен құдіретті”

Дәлелдеме: 1.Бәрі де адам үшін жаратылған.

2.Наным-сенімнен де ана махаббаты құдіретті.



VI. Қорытынды:

- Балалар, адам – табиғат перзенті. Дүниеде екі ана бар.

Бірі – тіршіліктің анасы табиғат анасы, екіншісі адам анасы.Екеуі де мейірімді. Осы екі анаға да қаталдық көрсетуге, жанын жаралауға болмайды.

- Ал біз, адамдар, солай етіп жүрміз бе? Жоқ, керісінше, біз қаталдық пен жауыздықты бірінші соларға көрсетіп жүрген жоқпыз ба?

- Қасиетке оқ атқызған (анаға) қандай күш.

Баласы үшін өлімге де баратын ана қасиетке (аққуға) оқ атты. Ол ана үшін өліммен бірдей еді. Қасиетке оқ ату қасірет болды.



VII. Үйге тапсырма:

1. “Жетім көл аққулары» - эссе жазу.

2. «Ақын және аққу» тақырыбына өлең жазу.

3. Поэманы оқып, өзіңе ұнаған шумағын жаттау.

4. «Аққуға атылған – оқ». \әңгіме диалог түрінде\

Сабақ №15

Сабақтың тақырыбы: Қабдеш Жұмаділов. «Қаздар қайтып барады».

Мақсаты: Жазушының өмірі, шығармашылығы жайлы білімдерін кеңейту. Шығармаларының өзіндік ерекшеліктері мен тақырыптарын анықтату. Ақын көтерген мәселелер негізінде оқушылардың туған жеріне деген махабаттарын ояту. Өз Отандарын сүюге баулу.

С.түрі: Жазушының өмірі мен шығармаларына талдау жасау сабағы.

С.әдісі: ұжымдық оқыту әдісі. СТО стратегиясы

Қолданылған әдебиеттер: 8- сынып мектеп оқулығы. 2. Жазушы шығармашылығы жайлы пікірлер, еңбектері, т.б.

С.барысы. Ұйымдастыру кезеңі.

Үй тапсырмасын сұрау, бекіту.

3-кезең. Жазушы шығармашылығы , өмірі жайлы оқушы түсінігін ортаға салу.


  1. Қосымша деректермен жұмыс жасату .

  2. Шығармалары, марапаттаулары, пікірлері, шығармаларының тақырыптары

Қосымша мәліметтер

Өмірбаяны

Қабдеш Жұмаділов 24 сәуірде 1936 жылы ҚХР, Шыңжаң өлкесі, Тарбағатай аймағы, Шәуешек ауданында дүниеге келген. Жазушы, Қазақстанның халық жазушысы (1998).

Шәуешек гимназиясын бітіріп, жолдамамен ҚазҰУ-не (1956) түседі. 1958 жылы Қытай үкіметі органдары кері шақырып алады. Кейін 1962 ж. Бақты шекарасын бұзып өткен қазақ жастарымен Қазақстанға біржола оралған соң, ҚАЗҰУ-тін бітірді (1965).

«Қазақ әдебиеті» газетінде (1965-1967) «Жазушы» баспасында (1967 –1976). Қазақстанның Баспа, полиграфия және кітап саудасы істері жөніндегі мемл. кабинетінде (1976 – 1981) қызмет істеген.

1981 жылдан шығармашылық жұмыста. Алғашқы өлеңдері 1954 жылдан жергілікті баспсөз беттерінде, ал «Жамал» тырнақалды әңгімесі 1956 ж. Үрімжіде шығатын «Шұғыла» журналында жарияланған. 1 өлеңдер жинағы, 8 роман, 5 повесть, ондаған әңгіме, мақалалар жинақтары жарық көрген.

Олардың негізгілері «Қаздар қайтып барады» (1967) атты әңгімелер жинағы, «Көкейкесті» (1969), «Соңғы көш» (1974-1981), «Атамекен» (1985), «Тағдыр» (1988) романдары, «Дарабоз» (1-кітап 1994; 2-кітап 1996) дилогиялары Жұмаділовтың соңғы жылдардағы көлемді шығармасы – «Таңғажайып дүние» (1998) ғұмырнамалық «Қылкөпір» (2003) романдары.

Жазушының публицистикалық мақалалары «Қалың елім қазағым» (2000) жинағында жарияланды. Шығармалары орыс, украин, белорусь, өзбек, ұйғыр, қырғыз тілдерінде, «Соңғы көш» романы түрік тілінде басылып шыққан.

Негізгі еңбектері 2003-2004 ж. Он екі томдық шығармалар жинағына топтастырылған. Медальдармен, Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен марапатталды.

Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының, (1983), Қазақстанның Мемлекттік сыйлығының (1990), Тәуелсіз «Тарлан» сыйлықтарының лауреаты,Үржар ауданының «Құрметті азаматы».

Үржар аудандық «Уақыт тынысы», «Пульс времени» газетінің журналисі Зоя Асылхановна Буланова Қ. Жұмаділовтың «Дарабоз» дилогиясын орыс тіліне аударды. Үржар ауданының «Құрметті азаматы»

Қабдеш Жұмаділов. Жазушы өмірінің елеулі кезеңдері

• 1936-жыл, 24-көкек. Жазушы Қабдеш Жұмаділов Тарбағатай тауының күнгей бетіндегі Малдыбай бұлағының бойында дүниеге келді.

• 1944-1947 жылдар. Өз әкесі салдырған Сібетідегі бастауыш мектепте оқыды.

• 1949-жыл. Шәуешектегі жеті жылдық қазақ мектебіне оқуға түсті.

• 1952-1956 жылдар. Шәуешек гимназиясында оқыды.

• 1954-жыл. Үрімжіде шығатын «Шыңжаң газетінде» алғашқы өлеңі жарық көрді.

• 1956-жыл. «Шұғыла» журналының бірінші нөмірінде «Жамал» атты тұңғыш әңгімесі басылды.

• 1956-1958 жылдар. Қытай үкіметінің жолдауымен Алматыға келіп, Қазақ Мемлекеттік университетінің филология факультетінде оқыды.

• 1958-1962 жылдар. Қытайда саяси қуғын-сүргінге ұшырады.

• 1962-жыл. Шынжаңнан ауған қалың көштің бұйдасын ұстап, атажұрт Қазақстанға қайтып оралды.

• 1962-1965 жылдар. Алматыдағы оқуын қайта жалғастырып, Қазақ Мемлекеттік университетін бітіріп шықты.

• 1965-жыл. Өзімен тағдырлас Сәуле Әукенқызына үйленді.

• 1965-1967 жылдар. «Қазақ әдебиеті» газетінде қызмет істеді.

• 1967-1976 жылдар. «Жазушы» баспасының проза бөлімінде аға редактор болды.

• 1976-1981 жылдар. Мемлекетгік Баспасөз комитетінде қызмет атқарды.

• 1981-жыл. Кеңсе қызметін тастап, бірыңғай шығармашылық жұмысқа көшті.

• 1983-жыл. «Соңғы көш» романы үшін жазушыға М. Әуезов атындағы әдеби сыйлық берілді.

• 1989-жыл. Жазушы арада отыз жыл өткенде Шынжаңға сапар шегіп, ата қонысын аралап қайтты.

• 1990-жыл. Қ. Жұмаділовке «Тағдыр» романы үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық берілді.

• 1996-жыл. Жазушының 60 жасқа толған мерейтойын республика жұртшылығы салтанатпен атап өтті.

• 1998-жыл, 23-қазан. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жарлығымен Қабдеш Жұмаділовке «Қазақстанның халық жазушысы» деген құрметті атақ берілді.

Шығармалары:

1. «Жас дәурен». Өлеңдер жинағы: «Жазушы».— Алматы, 1966.

2. «Қаздар қайтып барады». Әңгімелер жинағы: «Жазушы», 1968.

3. «Көкейкесті». Роман. «Жазушы», 1969.

4. «Зов» — «Көкейкесті» романының орысшасы: «Жазушы», 1972.

5. «Соңғы көш». Роман, І-кітап: «Жазушы», 1974.

6. «Бақыт жолында». Роман, әңгімелер: «Жазушы», 1976.

7. «Саржайлау». Повестъ, әңгімелер: «Жазушы», 1978.

8. «Последнее кочевье» — «Соңғы көштің» бірінші кітабы. Орыс тілінде: «Жазушы», 1980.

9. «Соңғы көш». Роман-дилогияның екінші кітабы: «Жазушы», 1981.

10. «Шарайна». Роман. повесть, әңгімелер: «Жалын», 1982.

11. «Көштен соңыра» - «Соңғы көштің» бірінші кітабы. Түрік тілінде: Стамбул, 1983.

12. «Сәйгүліктер». Повестер топтамасы. «Жазушы», 1984.

13. «Атамекен». Роман. «Жалын», 1985.

14. «Тағдыр». Роман. «Жазушы», 1988.

15. «Екі томдық таңдамалы шығармалар». Повесть, әңгімелер: «Жазушы», 1989.

16. «Последнее кочевье». Роман-дилогия. Орыс тілінде: «Жазушы», 1992.

17. «Дарабоз». Тарихи романның бірінші кітабы: «Шабыт», 1994.

18. «Земля отцов» — «Атамекен» романының орысша аудармасы; «Жалын», 1996.

19. «Дарабоз». Тарихи романның екінші кітабы: «Жазушы», 1996.

20. «Соңғы көш». Роман-дилогиясы көп жылдан кейін бірінші рет қайта басылды: «Жазушы», 1998.

21. «Дарабоз». Тарихи роман-дилогия. Орыс тілінде: «Сөздік», 1999.

22. «Қалың елім, қазағым». Пікірлер, ойлар, толғаныстар: «Қазақстан», 1999.

23. «Таңғажайып дүние». Ғұмырнамалық роман: «Тамыр», 1999.

Пайдаланылған әдебиет

• Жұмаділов Қ. К. Таңғажайып дүние: ғұмырнамалық роман. — Алматы: Тамыр, 1999. — 624 бет.

«Ақын – жазушы кім десеңіз, ол – бүкіл өмірі символға айналған адам. Егер мен өзім жайында айта бастасам, оның замана туралы, жалпы адамзат туралы хикая болып шығарына сенемін.

Пікірлер, көзқарастар

Қабдеш Жұмаділовті білмейтін қазақ кемде-кем. «Қаздар қайтып барады» және «Қылкөпір» романы Жұмаділовты жұмыр жерге танытты. Қаламгер-классик туралы Еуразия университетінде толымды туынды дүниеге келді.

Докторлық диссертация авторы – Алматыдағы Қыздар педагогикалық институтының доценті Руда Зайкенова. Айта кеткен жөн, жазушы туралы мұндай көлемді еңбек бұрын-соңғы жарияланбаған болатын.

Қазіргі қазақ әдебиетінің классигі. Қабдеш Жұмаділов туралы замандастары, бүгінгі оқырман қауым осылай дейді. Қай дәуір туралы қалам сілтемесін, жазушы – қашанда тарихшы. Қабдеш ағаның бүкіл романдары – тарихи немесе тарихи сипаттағы туындылар. Бүгінгі ғылыми жұмысқа да жазушы еңбектеріндегі тарихилық, деректілік элементтері арқау болыпты7

Серік Негимов, ЕҰУ профессоры:

Бұл кісі қазақ әдебиетіне үлкен олжа салды. Қазақ оқырмандары өте жақсы көретін сүйікті жазушымыз. Бұл кісінің басқа жазушылардан өзіндік ерекшелігі бұл кісінің романдарындағы оқиғалар ол төрт мемлекеттің территориясында өткен.

Еңбек авторы – Руда Зайкенова, Алматы қыздар Педагогикалық институтының доценті. Ғылыми жұмысты бастан-аяқ жазып шығуға 6 жылын арнапты. Қабдеш Жұмаділов шығармаларында 3 ғасыр қапталады. 18 ғасырдағы қазақ-жоңғар шайқасы «Дарабоз» романында айқын көрініс тапса, 19 ғасырдың аяғы 20 ғасырдың басындағы аласапыран «Тағдырда» суреттелген, ұлт тәуелсіздігі жолындағы күрес – «Атамекен» романында айтылады. Докторлық диссертация авторы, бұл роман эпопеялардың тарихи таңбаларына қарап 4 бөлімде жеке-жеке қарастырған. Руда Зайкенова, Алматы қыздар педагогикалық институтының доценті:

Бұл мәселе әлі күнге дейін бірде-бір арнайы зерттелген жоқ. Ауызды қу шөппен сүртуге болмайды әрине, ол кісінің тілі, стилі туралы еңбектер жарық көріп жатыр.

Қабдеш Жұмаділов, Қазақстанның халық жазушысы:

Докторлық үлкен еңбек. Ұлт тағдыры дейді. Шынымен, менің шығармашылығым ұлтпен байланысты. Қуаныштымын, әрине. Сәттілік тілеймін.

Жауһар туындыларымен қазақ әдебиетінің қазынасын толтырған жазушы туралы еңбек өз оқырмандарына жол тартты. Сондай-ақ, кеше Қабдеш Жұмаділовқа ел мәдениетіне қосқан сүбелі үлесі үшін «Күлтегін» медалі тапсырылды7

Гүлжан Марқабаева

4- кезең. Атқарылатын жұмыстар:

«Әдебиет стратегиясы» бойынша ой талқысын жүргізу (сынып оқушыларына әртүрлі тапсырмалар беру)

Сілтеме табушы: мәтіннен дауыстап оқығысы келетін жерін тапқызу

Іздеуші: мәтінге қатысты қосымша ақпарат жинау

Қуғыншы: кейіпкер әрекетін хабарлау

Дәнекер: мәтінді өмірмен байланыстыру

Сұрақ қоюшы: сыныптастарын сөйлету үшін сұрақ дайындау

Сөз тапқыш: бейнелі сөздерді табады

Реттеуші: сыныптастарының тақырыптан ауытқымауын қадағалайды

Мінездеме беруші: кейіпкерге мінездеме береді

Бейнелеуші- суретші: мәтін бойынша сурет салады

Жазушы : талданған мәтін бойынша пікір жазады

1. Шығармаларында көтерілген тақырыптар: Өмірлік тартыс, тарихи шындық, туған жер т.б.

2. «Қаздар қайтып барады» әңгімесіндегі жазушының айтпақ болған ойы:

1. Шет елдегі қазақтардың туған жерге , елге, Отанға деген сағынышы т.б.

Қорытынды . Әңгіме неге «Қаздар қайтып барады» деп аталған ?

1. Жазушының айтпақ болған ойы не?

2. Әңгімені оқу барысында қандай ой түйдіңдер?

Үйге тапсырма. Әңгімені толығымен оқу. Композициялық құрылысына талдау жасау.

2. Сұрақтар мен тапсырмаларға дайындалу. 3. Қосымша деректер жиыстыру.



ІҮ тоқсандық сабақ жоспарлары

Сабақ №1

Сабақтың тақырыбы: Олжас Сүлейменов”Арғымақ”,
“Қыз қуу”,”Махамбетке”

Сабақтың мақсаты;1.Ақын өлеңдерінің идеясын ашу.

2.Олжас Сүлейменов туралы білімдерін пысықтау әрі кеңейту.

Оқушылардың бойында ұлттық мінез, әрбір елдің өзіндік сұлулығын қалыптастыру; ұлттық мақтанышты,а тадан балаға келе жатқан баға жетпес асыл мұраны сақтай білуге жетелеу ; жеке тұлғаны елін, жерін,отанын сүюге баулу; ,ойлау,суреттеу , көркем сөйлеу шеберліктерін дамыту.

Сабақтың түрі : практикалық -шығармашылық сабақ


  • Сабақтың типі,жаңа сабақ

  • Пәнаралық байланыс;тарих,ән-күй, бейнелеу, этнопедагогика,әд/тану.

  • Сабақтың өту әдіс-тәсілі; Жаңғырту(репродуктивті),эвристикалық(Іздендіру),СТО страиегиялары ,талдау,жинақтау,сұрақ-жауап.

Көрнекіліктер : 1.Ақын суреттері, өлеңдері,интерактивті тақта, док. фильм

  • Сабақтың барысы;

  • 1.Ұйымдастыру.

  • 2.Жаңа сабақ.Ақын туралы не білеміз?

  • Кластер құру,оқулықпен жұмыс

  • “Семей-Невада”қозғалысына тоқталу.

  • Өлеңдерді мәнерлеп оқу, идеясын ашу. (Үш топқа үш өлеңі беріледі, ватманға негізгі ойларды түсіріп қорғайды)

Мағыныны тану.Оқулықпен жұмыс.

  1. Арғымақ” Өлеңін мәнерлеп оқу.

  2. “Арғымақ”өлең туралы пікір айту.

3. Шығармашылық жұмыс. Сөзбен сурет салу. Теңеу үндестігін табу

4. Іздендіру тапсырмалары: Өлең жолдарынан халықтық салт-дәстүр,ұлттық мінез,таным-түсініктерін танытатын жолдарды анықтатау

5. “Қыз қуу” өле ңін оқығанда көз алдыңа не елестейд і?

6. Мәтінмен жұмыс. Өлеңді оқып,өлеңнен қайталауларды тауып,көркемдік қуатын айт,бейнеле.

“Қыз бен жігіт “фильмін еске түсір.

7.Қандай ұлтты қойындарды білесіңдер? Топтастыру

Өлеңді талдаудың семантикалық картасын толтыру

ТЕҢЕУ ҮНДЕСТІГІ

ҰЛТТЫҚ МІНЕЗ

ТАНЫМ- ТҮСІНІК

САЛТ-

ДӘСТҮР


ҚАЙТАЛУ

ТӘСІЛІ


ӨЗ ПІКІРІҢ



















Махамбетке өлеңі бойынша:

1.Өлеңді мәнерлеп оқу

2. Өлең мақсатын, идеясын анықтау

3. Өлеңді оқи отыра Махамбет портретін елестетіп салу

4. Өлең жолдарынан ақын бейнесін ашатын көркемдік құралдарды анықтау

Қорытынды :

Ақын өлеңдер інен алған әсерім . Эссе . Үйге тапсырма: Ақын өлеңдерін жаттау

Сабақ №2

Сабақ тақырыбы: Т. Айбергенов «Ана», «Аруана – бауыр дүние»

Сабақ мақсаты: ақын өмірі мен шығармашылығы туралы түсінік беруе отырып, өлеңдерінің тақырыбы мен идеясын меңгерту; түсініп оқы дағдысын дамыту; ананы құрметтеуге; туған жерді сүюге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: практикалық (өлеңді талдау)

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, талдау

Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ


  • Өмірі туралы оқу, негізгі мәселелерді анықтау (тірек конспект арқылы)

Т.Айбергенов – ақын.

Туған жері: Қарақалпақ елінің «Қоңырат» деген жері

Қайтыс болған: Нөкіс қаласында (29.08.1967ж)

Білімі: Ташкент педиститутын бітірген

Алғаш 1957 жылдан баспасөздерде жариялана бастады. Тұңғыш «Жас дәурен» жинағына 1961 жылы енді.

Қазақ поэзиясына өзіндік жаңа ырғақ, тегеурінді екпін әкелді. Оның өлең құрылысы 18-19 буынды болып келеді. Өлең құрылысына жаңалық әкелген.

Поэтикалық жыр кітаптары «Өмірге саяхат» (1963ж), «Құмдағы мұнаралар» (1967ж) Ленин комсомол сыйлығын алған, «Аманат», «Бір тойым бар».

«Біргемін мен сендермен» атты естелік кітабы бар.




  • Өлең мәтінімен жұмыс

а) Мәнерлеп оқу

ә) Негізгі тақырыпты, ойға қатысты тірек сөздер жазу.

Айға сіңлі, Жерге қарындас;

теңдесі жоқ құдірет;

қуаты Жердің күшінен де басым;

онсыз тіршілік жоқ;

оны сыйлау үшін даналық керегі жоқ;




  • Шат жүріп қас қаққанша боламын мен шерменде,

Жетім емес кей ананың жетімдігін көргенде – деген өлең жолдарынан нені аңғаруға болады?
Бүгінде қандай мәселелер бар?

Ұрпақ тәрбиесі Қарттар үйі


Қандай адам қасиеттері суреттелген? (анаға деген махаббат, пасықтық, тасбауырлық, т.б)
ә) Аруана – бауыр дүние

Өлең аруана жайлы аңыз негізінде құрылған.

Өлең идеясы: туған жерге деген сүйіспеншілік.

Лирикалық кейіпкер - ақынның өзі (ақын сезімін білдіретін өлең жолдарын оқу)


Тапсырмалармен жұмыс

5 тапсырма



«Күй» аңыз әңгімесі


«Аруана бауыр дүние»

Ботасы өлген аруана

Ботасын шайнап өлтіреді

Ботасына деген сағынышы басым

Туған жерін сағынады

Күйге елтиді

Туған жеріне ұшады


*Сұрақтар мен тапсырмаларды орындау
Сабақты қорытындылау
Оқушыларды бағалау
Үйге тапсырма: а) ұнаған өлең шумақтарын жаттау

ә) ана тақырыбына ойтолғау жазу



Сабақ 3-4

Төлен Әбдіковтің «Қонақтар» хикаяты . Әңгімеге арқау болған ұлттық тәрбие (8 – сынып. 2 сағат)

Мақсаты



1. «Қонақтар» хикаятын оқып-талдау ырысында ұлттық сананы қалыптастыру

3. Ата – анаға махаббат, сүйіспеншілікті дамыту, жат қылықтан жирендіру



2. Топпен жұмыс істей білуге баулу шығармашылық қабілеттерін шыңдау

Сабақта қолданатын әдіс-тәсілдер: «ЖИТСО», «Пікірталас кестесі»,

«Аялдамамен оқу», «Ассоцация» әдістері және «Блум» жүйесі.

І Үй тапсырмасын тексеру

* «Блум жүйесі» * Білім Үй тапсырмасын тексеру

1) Д.Исабековтың «Әпке» драмасы.

* Талдау «Жақсылық жасау үшін өмір сүру керек» ой-толғауын талдау.

* Түсіну Мұғалімнің кіріспе сөзі.

ІІ СКТ

Төлеген Әбдіков



1942 жыл

Торғ. обл. Жанг.ауд.

1965 ж.

«Жалын» журн.



«Қазақфильм» киностудиясы

«Қазақ әдебиеті» газеті

Франц Кафка ат.алтын модель

«Қонақтар» хикаяты

ІІІ «Аялдамамен оқу» стратегиясы

1-аялдама .Баласын тағатсыздана күткен әке-шеше

2-аялдама. Көп күткен қонақтар

3-аялдама. Өз үйіне өзі қонақ болған Сапабек

4-аялдама .Ақталмаған үміт

* Талдау 1. Шығарманы оқып шыққаннан кейін қандай ойға келдік?



* Қолдану 1-топ


Шығарманың негізі түйіні – ұрпақ тәрбиесі. Қалада қызмет істейтін жалғыз ұлын сабырсыздана күткен қартайған әке-шешенің жан сезімі шынайы суреттелген. Мәтіннің соңына дейін әлдебір сиқырға сенетін сияқтысың, үміттері ақталса екен деп тілейсің. Ал оны оқып біткен соң, көңілің құлазиды, бірге қайғырасың. Шығармада басты назар Ерғабыл шалға аударылған, ал оның кемпірі туралы көп суреттелмеген. Әкенің баладан күткен үміттің ақталмағаны қиын екен.


* Комментарий 2-топ


Бізге ерекше әсер еткен - өз үйіне өзі қонақ болған Сапабек бейнесі. Тіпті әйелі де, баласы да өзіңе сай көрінеді. Осындай әке тәрбиесін көрген бала қандай болмақ? Халқымыздың атадан балаға мирас болып келе жатқан үлгісін Сапабек білмейтін көрінеді. Әйтпесе, баласын тастап кетпес пе еді. «Екі қарттың ортасында өскен бала дана болар» деген нақылға сай қитар көз ұл әкесіне қарағанда, мейірімдірек болар еді, кім білсін? 12 айда келетін еңбек демалысын қарттардың жанында өткізгені дұрыс еді, олардың қанша өмірі қалды дейсің? Бізге Ерғабыл шал ұнады. Күткен үміті ақталмай қалғанда, жылаған жоқ, ешкімге мұңын да шаққан жоқ. Өзінің күнделікті тіршілігіне араласып кетті, бірақ жүрегі қатып қалған сияқтанды. Ең өкініштісі – баласының өзін жерлеген туралы қиялының іске аспайтындығы.


Жинақтау 3-топ


Ең бастысы, ата-ана, туған-туыс, ел –жұрт алдындағы парыз туралы түсінігі таяз Сапабектің біздің халықтың ұлы екендігінде. Өзіне ұқсаған әйелі, олар өсіріп жатқан бала туралы ойласаң, жүрегің қан жылайды. Өзі туып-өскен ауыл адамдарымен ортақ тіл табыса алмаған Сапабектен басқа не күтуге болады? Бұл – ащы шындық. Екінші жағынан, тәрбиесі де дұрыс болмаған сияқты. Мүмкін, жалғыз бала болған соң, көп еркелетті ме? Бірақ жазушы суреттеген Ерғабыл көзқарасы басқа сияқты. Қалай болғанда, ұлттық сана, ұлттық тәрбие бірінші орында тұру керек қой.




ІІ топ

3. Сапабектің өз мамандығы бойынша жұмыс таба алмауы сөзсіз, сонда ол оқуды бекер бітірді ме?

ІІІ топ

4. Жылына бір рет келетін демалысын ел көпір, жер көріп өткізген дұрыс қой. Әрі баласының да есінде қалады.



І топ

5.Ауыл адамдарына Сапабек әңгімесінің қызықсыз болуының себебі – ғылым негіздерін түсіебеуінен.

ІІ топ

6. Бар кінәні Сапабекке аудару дұрыс емес, бұл жерде әке-шешенің де кінәсы бар, дұрыс тәрбие бермеген.






ІІ топ

3. Баласының кемпір-шалға суық болуына кінәлі – Сапабектің өзі, дұрыс тәрбие бермеген.

ІІІ топ

4. Сапабек ауылда туып, ауылда өскен, олай болса, ауыл адамдарына ортақ әңгімені неге айтпады?



І топ

5. Әке-шешенің қартайып, қажығандығын біле тұра, ауылға демалысқа келмеуі, шөбін шауып, көмек көрсетпеуі – одан үміт күтуге болмайтындығының дәлелі.

ІІ топ

6. Әке-шешенің үмітін алдап, баласын тастамай кеткені – қатыгездік.



- Сонымен, біз бүгін сөз еткен, жазушы Төлеген Әбдіков көтерген ұрпақ тәрбиесі, ұлттық сана –сезім дегеніміз не? Парыз бен сананың қандай жақындығы бар? Осы төңірегіндегі ойларыңды қағазға түсіріңдер, қорғаңдар.


Ұлттық сана

Парыз

Отан алдындағы парыз



Ата-ана алдындағы парыз

Борышты өтеу



Қызмет ету

Азаматтық парыз

Перзенттік парыз

Ұлттық салт-дәстүрді бойға сіңіру

Ата-анаға тағзым

Елге пайда келтіру



Өзіндік із қалдыру

Мұрагер тәрбиелеу

Бар мүмкіндікті пайдалану

Қамқорлық жасау

Туған-туысқа құрмет

Басқаларға үлгі бола білу



Басқаларға үлгі бола білу

Өтелген парыз


- Міне, балалар, өздерің байқағандай, ата-ана алдындағы парыздарын өтегенде ғана, ұрпақ тәрбиесі өз биігінен көріне алады екен. Олай болса, парасат биігінен көрініңдер, ұлттық сана-сезімдерің өмірлік достарың болсын! «Өз үйіне өзі қонақ» болған жандардан сақтаныңдар.



Үйге тапсырма: «Мен қазақ болғанымды мақтан етемін» тақырыбына ой-толғау жазу.

Сабақ №5

Сабақ тақырыбы: Д.Исабеков «Әпке»

Сабақ мақсаты: драмалық шығармалардың өзіндік ерекшелігін түсіндіру; шығарманы оқу арқылы адамгершілікке, отбасылық құндылықтарды сақтауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: дәстүрлі

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, мәтінмен жұмыс (рөльде бөліп оқу)

Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ


  • Әдебиет тектері

  • Драмалық туындылардың өзіндік ерекшелігі неде?

Жаңа сабакты түсіндіру

Драмалық шығармалар (пьесалар) театр сахнасына қоюға арналып жазылады.

Драмалық шығарманың құрылымдық ерекшелігі – оның кейіпкерлерінің диалогі (диалог – оқиғаға қатысушы бірнеше адамдардың өзара сөйлесуі) мен монологіне (монолог – бір кейіпкердің сөзі, түрлі жағдайлардың әсерімен оның өзімен-өзі сырласуы, толғанысы) құрылуы.

Диалог те, монолог те тартысқа қатысушы адамдардың алуан мінезін, көзқарас-мақсатын айқын танытатындай көркем болуы керек. Мұнда (әңгіме, повесть, роман т.б.) оқиғаларды баяндап, мінездеме беріп отырмайды.

Қысқа түрде келетін автор сөзі ремарка деп аталады.

Оқиға, тартыс сахналық қойылым барысында актер шеберлігі арқылы көрерменге дәл қазір, осы сәтте болып жатқандай көрінеді.


Автор жөнінде мәлімет

Дулат Исабеков – жазушы, драматург

Туған жері: Оңтүстік Қазақстан облысы Саурам ауданы

Білімі: ҚазҰУ

Алғашқы әңгімесі1963 жылы «Замандастар» жинағына шыққан.

Шығармалары: «Әпке», «Қара шаңырақ», «Бекет», «Қырғын» т.б. Шығармалары венгр, неміс, поляк, чех тілдеріне аударылған.

«Гауһар тас», «Дермене», «Тауқымет» - көркем фильмдері түскен.

Практикалық кезең

А) Пьесаны рольге бөліп оқу (талдау)

Ә) Кейіпкерлерін жазу

Кейіпкерлері: Қамажай, Омар-інісі, Темірбек (Тимур) – інісі, Назила – сіңлісі, Гауһар – Назиланың құрбысы, Кәмила – Тимурдың сүйген қызы, кейіннен әйелі, Сұлтан – Тимурдың досы, Сұлухан (Светлана) – Сұлтанның қасындағы қыз, Қабен, көрші әйел.

Сабақты бекіту

А) «Әпке» пьесасының тақырыбы не?

Ә) Қандай мәселе сөз болған?

Б) Автордың айтар ойы неде?


Сабақты қорытындылау
Үйге тапсырма: драмадағы отбасы мәселесі (кейіпкерлерге мінездеме)

Сабақ №8
Тақырыбы: Әбілхасан Рудаки.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет