Соққы толқын өз жолында кездескен барлық нысандарғаәсер етеді.Мысалы, 100 кт тротилдік эквиваленті бар ядролық жарақ ауада жарылған кезде екпінді толқын жасырынатын орыннан сыртқа, жарылыс эпицентрінен 1,6 км қашықтықтағы адамдарды апатқа ұшыратып,
4,5 км радиустағыкөп қабатты тас ғимараттарды толықтай қиратады.Жарылыс кезіндегі жарықтық сәулелену әр түрлі материалдарды балқытады, тұтандырады, түрін өзгертіп, көмірлендіреді.
Жанды тіндер әр түрлі дәрежедегі күйіктерге ұшырайды; 1,4 км қашықтықта жасырынған адамдар жарықтық сәулеленуге ұшырайды, 3,5 км-де ауыр дәрежедегі, 3,8 км-де орташа
дәрежедегі, 5 км-ге дейін жеңіл дәрежедегі күйікке ұшырайды, 7 км радиуста өрттер шығады.
Соққы толқын
Өткір радиация
Өткір радиация (ядролық жарылыс кезіндегі гамма-сәулелену мен нейтрондар ағыны-әсері 10 – 15 с-қа созылады) сәуле ауруының пайда болуына әкеп соғады. 100 кт тротилдік эквивалентті ядролық жарық жер үстінде жарылған кезде жасырынатын жерден тыс орналасқан адамдар
1 км радиуста өлімге ұшырап, 1,7 км-де ауыр дәрежедегі, 1,9 км-де орташа, 2 км-ге дейін жеңіл дәрежедегі күйікке ұшырайды. Қоршаған орта мен онда орналасқан нысандардың радиоактивті зақымдануы ядролық жарылыс бұлтынан және радиоактивтік заттардың түсуінен пайда болады.
Электромагниттік импульс
Электр-магниттік импульс (ядролық жарылыстар кезінде пайда болатын қысқа мерзімдік электр және магниттік өрістер) антенналарға, сымдарға, кабельдік тармақтар мен байланыс құралдарына әсер етіп, істен шығарады. Жарылыс аймағында ЭМИ жылдам электрондар есебінен пайда болады.Жер үсті және төменгі әуе жарылыстарында ЭМИ жарылыс центрінен бірнеше шақырым қашықтықта байқалады.ЭМИ ядролық жарылыстың қуттылық , жарылыс түрі және координаталары сияқты параметрлерінің көрсеткіші ретінде қызмет ете алады.ЭМИ электрлі және магнитті өріс зақымдаушы фактор рөлінде өріс кернеулігімен ерекшеленеді.
Жарық сәулесімен зақымдану дегеніміз ядролық қару жарылған кезде түзілетін сәулелік энергия ағыны.Ядролық жарылыс кезіндегі жарық аймақтың ауа температурасы жарық шығарудың бас кезіндегі млн . градусқа дейін жетіп,соңына таман бірнеше мың градус шамасында болады.Жарық сәуле лезде таралады да, қысқа мерзім ішінде әсер етеді.Сәуле шығарудың зақымдаушы әсері жарық импульсімен,яғни сәуле шығару кезіндегі сәулелердің бағытына перпендикуляр орналасқан 1 см кв. бетке келетін жарық энергиясының мөлшерімен сипатталады.
Жарықтық сәулелену
Желдің бағыты
Ядролық қаруды сынаудың түрлері:
Жер бетінде
Ауада
Жер астында
Су астында
Су бетінде
Ядролық қаруды жасауда
пайдаланылатын
радиоактивті элементтер
уран-235
уран-233
плутоний-239
Жер бетінде
Су бетінде
Ауада
Жер астында
Ядролық жарылыстың зардаптары
Ядролық жарылыстар зақымдау әрекетінің сипаты мен көлемі бойынша кәдімгі оқ дәрілер жарылысынан едәуір ерекшеленеді.Зақымдануды оның ауырлығына қарай түрге бөлеміз.Өлтіретін ,өте ауыр,орташа және жеңіл . Бірнеше зақымдаушы фактордың әсерінен болатын зардаптарды мынадай қатынаспен есептелінеді.Зақымданудың кординатты заңы ядролық оқ-дәрі жарылысы орталығымен (эпицентрінен) салыстырғандағы зақымдану мүмкіндігінің ауырлық дәрежесінің оның орнынан төмен емес жерімен байланыстылығын көрсетеді.Практикада нысананы зақымдау ықтималдылығын бір сатылы шеңбер заңдылығын қолдану ядролы соққыны дәл есептеуге S=ПR2
мүмкіндік береді.
Ядролық жарылыстан қорғану
Ядролық жарылыстан қорғану үшін арнайы орындар мен паналарды және
жертөлелерді пайдаланамыз. Жаппай жою қаруынан халықты және шаруашылық объектілерін қорғау азаматтық қорғаныс бөлімдерінің басты міндеті.Қазіргі таңда бұл Төтенше жағдайлар министрлігінің құрылымдарына жүктелген.
3. Ядролық жарылыс кезіндегі шығатын гамма сәулелер мен нейтрондардың ағыны қандай зақымдаушы факторға жатады?
а) соққы толқын ә) электромагниттік импульс
б) жарқ сәулелену в) өткір радиация
4.Ядролық қарудан зақымданған жерді неше аймаққа бөлеміз?
а) 5 аймақ ә) 3 аймақ б) 4аймақ в) 6аймақ
5. Семей полигонында ең алғаш ядролық қару қай жылы сыналды?
а) 1945 ж ә)1948 ж б) 1946 ж в)1949 ж
6.Өткір радиация жарылыстан кейін неше секунд шамасында әсер етеді?
а) 30-40 сек ә)13-25 сек б) 5-10 сек в)10-15 сек
7. Чернобыль АЭС-індегі жарылыс қай жылы болды?
а) 1985 ж 10 апрель ә)1986 ж 26 апрель б) 1987 ж 10 қазан в) 1988ж 26 қазан
8. Радиоактивтілік қандай құбылыс?
а)жарық шығару ә) өздігінен сәуле шығару б)радиация в)импульс күші
V Қорытынды
(Жеребе таратпалар бойынша сұрақтар.20 оқушыға 4 сұрағы бар қалғаны 16-сы бос 20 таратпа беріледі.Кімге жеребе таратпаның сұрағы бар таратпа түссе, сол оқушы жауап береді.)
Ядролық жарылыстың қандай түрлерін білесің?
Адамзат ядролық қаруды не мақсатпен ойлап тапты?
Ядролық қарудың адамзатқа қандай пайдасы немесе зияны бар?
