Сабақтың аты Қозғалыс материяның ажырамас бөлігі Жалпы мақсаты

жүктеу/скачать 5,17 Mb.

бет	101/215
Дата	07.02.2022
өлшемі	5,17 Mb.
	#83076
түрі	Сабақ

1 ... 97 98 99 100 101 102 103 104 ... 215

Байланысты:
9 физ ҚМЖ

Ү. Топтық жұмыс (5 минут)
29-жаттығу, №1
Электромагниттік толқын дегеніміз не?
Электромагниттік толқын қандай құбылыстарда көрініс береді?
29-жаттығу, №2
Электромагниттік толқын мен радиобайланыстың қандай ұқсастықтары бар?
Радиобайланысқа мысал келтір?
Электромагниттік толқынды білу біз үшін маңызы қаншама?

Сабақты бекіту
Үй тапсырмасы	№	Оқушылар күнделіктеріне жазады
Бағалау	Бүгінгі сабақ ұнады ма? Өз көңіл күйлерін стикерге жазу. Рефлексия: Не білдім? Не қызық болды?	Бағалау парақшасын толтырады

Сабақ 33
Сыныбы: 9

Пәні:физика

Сабақтың аты	№4 зертханалық жұмыс
Сілтеме	Жоспар
Жалпы мақсаты	Беттік толқындардың таралу жылдамдығы жайлы мағлұмат беру Беттік толқындардың таралу жылдамдығы формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге үйрету Топта бағалауға баулу
Күтілетін нәтиже	Беттік толқындардың таралу жылдамдығы жайлы мағлұмат алады Беттік толқындардың таралу жылдамдығы формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге үйренеді Топта бағалай алатын болады
Негізгі идеялар	λ-вакуумдағы толқын ұзындығы; λ^/-заттағы толқын ұзындығы;
Тапсырмалар	Топтық жұмыс
Тапсырмалар	Жеке жұмыс «Блум таксономиясы»

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)
І.Ұйымдастыру (2 минут)

Сәлемдесу
Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу
Түгелдеу

1.2. Топқа бөлу (1,2,3 сандарына байланысты 3 топқа бөлінеді)
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау (4 минут)

Электромагниттік толқын дегенді қалай түсінесіңдер?
Радиобайланыс жайлы не білеміз?

ІІІ. Талқылау үшін сұрақтар беріледі (3 минут)

Тербеліс тарауына шолу жасау?
Жылдамдық өлшемдеріне шолу жасау?

ІҮ. Топтық жұмыс (15 минут)
Сіздің тобыңызда 5 рөлді: лидер, баяндамашы, хатшы, уақыт сақшысы және бақылаушыларды анықтаңыз. Жұмыс төмендегідей жоспармен жүреді:
Берілген тапсырманы оқып, топпен бірлесе отырып, талқылайды және әр топтың бақылаушысы жасаған жұмыстарға сәйкес бақылау парағын жүргізеді.

Бақылаушының бағалау парағы

№	Бағалау өлшемдері	Көш басшы	Хатшы	Баяндамашы	Уақыт сақшысы
1	Тақырыптың ашылуына үлес қосу
2	Міндетін атқару
3	Топтық жұмысқа атсалысуы

Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады.
Топ пікірлерін тыңдау.
1-тапсырма. Тербеліс периодын есептеуге арналған формуланы тексеру.
Суретке сәйкес қондырғы құрастырамыз. Серіппенің созылуы мен жүк массасы бойынша серіппе қатаңдығын анықта. Жүкті тепе-теңдік күйден шығарыңдар да динамомердің серіппесіне не жиынтықтың кез келген серіппесіне ілінген массасы 0,1 кг (0,2 кг) жүктің тербеліс периоды мен тербеліс жиілігін өлшеңдер.
Жиіліктің есептелген мәнінің өлшенген мәннен ауытқуын бағалаңдар. Қателікті есепетп шығарыңдар. Өлшеу нәтижелерін кестеге түсіріңдер.

№	Ғ,Н	∆х, м	k, Н/м	m,кг	T=2π√m/k, с	∆Т,с	ε=∆Т/Т₀∙100%	ν₀, Гц

2-тапсырма. Тербеліс периодының жүк массасына тәуелділігін зерттеу.
Қажетті өлшеулер жүргізіп, тербеліс периодының жүк массасына тәуелделегі графигін салыңдар. Содан кейін период квадратының массаға тәуелділік графигін салыңдар. Қайсы график тербеліс периодының жүк массасына тәуелділігін жақсы анықтауға мүмкіндік береді: Т₀=f₁(m) функция графигі немесе y=T₀²=f₂(m) функциясы?
3-тапсырма. Тербеліс жиілігінің серіппе қатаңдығына тәуелділігін зерттеу.
Жук массасы бірдей болғанда қатаңдығы әр түрлі серіппелердегі жүк тербелістерінің жиілігін өлшеңдер. Мәліметтерді кестеге жазыңдар.

20 Н/м			30 Н/м				40 Н/м
N₁	t_{1, c}	ν_1,_Гц		N₂	t₂_{, c}	ν_1,_Гц		N₃	t_{3, c}	ν_3,_Гц

VІ. Жеке жұмыс «жалғасын тап» (13 минут)

Электромагниттік толқындар.....................
Тербеліс периоды...........................................
Электромагниттік толқындарды тарату орталықтары...........................................................

Жасаған жұмыстарын 2 жұлдыз, 1 ұсыныспен бағалау.
ҮІ. Кері байланыс (не үйрендім, не қиын болды, сұрақ.) (3 минут)

Кейінгі тапсырмалар	қайталау
Кейінгі оқу	қайталау

Сабақтың аты

§38,39 Жұлдызды аспан. Аспан сферасы сабақ 34

Жалпы мақсаты

Жұлдызды аспан. Аспан сферасы жайлы мағлұмат беру
Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Жұлдызды аспанның жылжымалы картасын пайдалануды үйрету негізгі ұғымдармен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.

Күтілетін нәтиже

Жұлдызды аспан. Аспан сферасы жайлы мағлұмат алады
координаталардың экваторлық жүйелері, еңістік, тура көтерілуін қолдана білуге үйренеді

Сабақ кезеңдері

Тапсырма

Мұғалімнің
іс-әрекеті

Оқушының
іс-әрекеті

Нәтиже

Ресурстар

Психологиялық ахуал

Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу: «Тілек шамы»

«Тілек шамын» жағып, тілек айтып, жалғастырады.

Бір-біріне жақсы тілек білдіріп, көңіл- күйлерін орнықтырады.

«Алтын ереже»

Оқушылардың көңіл-күйлері көтеріледі.

Балауыз шам, интерактивті тақта.

Қызығушылығын ояту

Топқа бөлу сабақтың тақырыбын ашу Астронворд шешу.

3 топқа бөлінеді.

Ж	Ұ	Л	П	А
З	Ы	Д	С	Н
Д	Ы	Ғ	А	Ж

Жұлдыз, Күн, Ай кеспе -суреттер арқылы топтасады.

Оқушының қызығушылығы оянады.

Астронворд-интерактивті тақта

БІЛУ:

1. «Жұлдызды шеру» сұрақтарға жауап беру;
2.Шығармашылық тапсырмалар.

1-тапсырма:
1.Шоқжұлдыздар дегеніміз не? Аспанда неше шоқжұлдыз бар?
2.Аспан сферасы дегеніміз не?
3.Аспан сферасының негізгі элементтерін ата?
4.Аспан координаталары нені анықтайды?
5.Азимут деген не? т.б.

2-тапсырма: Эссе;

3-тапсырма: фото жарнама.

1-тапсырма:
1.Шоқжұлдыз дегеніміз –аспанның нақты шекарасы анықталған белгілі бір бөлігі.
2.Аспанда 88 шоқжұлдыз бар.
3. Аспан сферасы –радиусы анықталмаған жорамал сфера.
4.Аспан шырақтары әр түрлі қашықтықта болғандықтан, оның бетіне бақылаушы белгілі бір уақытта өзі орналасқан орыннан көретін бүкіл аспан шырақтары проекцияланады.
5. Азимут – көкжиек сызығы бойымен өлшенетін шырақ вертикалына дейінгі бұрыш.т.б.
2тапсырма:
Жұлдызды аспан: қылқалам және түс.

3-тапсырма:
«Қиялымдағы жұлдызды аспан»

Үздік эссе тыңдалады.

Негізгі ұғымға байланысты мәліметтер алады.

Слайд,
Блум- түймедағы:

Түсіну:

«Планталар тізбегі»

(Әр топқа түрлі-түсті конверттер тарату арқылы тақырып анықталады ).

«Жұлдыз» тобы: Жұлдыздардың планеталық жүйесі
«Ай» тобы: Ай — Жердің серігі.
«Күн» тобы: Күн жер бетіндегі атом реакторы іспетті.
(Интернет желісінен тақырыптар бойынша материалдар тауып, түсініктемелер жасайды)

Алған білімдерін тәжірибеде қолданады.

Оқушылар ойы тыңдалады.

Ұялы телефондар, интернет желісі.

Қолдану:

Салу есептерін береді.
Ой сергіту: Бірлік, бекінген, күш, төрткүл, әбестік, қалтырау, жетіген, сегізаяқ, тоғызқұмалақ.

Үш топтан бір-бір оқушы шығып интерактивті тақтада салу жұмыстарын жасайды:

І-топ: (0; 5), (– 1; 4), (– 2; 1), (1; – 1), (6; – 1), (3; 2) –Цефей,
ІІ – топ: (– 5; 0), (– 3; 2), (– 1; 0), (1; 0), (3; – 2) – Кассиопея,
ІІІ- топ: (– 2; 9), (0; 7), (1; 4), (2; – 2), (– 2; – 1), (– 2; 5), (– 4; 4)- Андромеда.

Тоғыз планетаны ретімен атап шығады.

Алған теориялық білімдерін практикамен

Ұштастырады.

Бейне-фильмдер, компьютерлік модельдеу.
Анимациялық көрсетілім.

Талдау:

«Табиғат ғажайыбы»

Жетондар арқылы тапсырмаларды анықтайды.

Әр топ Ай тұтылу, Күн тұтылуы, Жердің жасанды серігі туралы айтады.

Өздеріне қажетті білімді алады.

Слайд

Жинақтау:

1. Жұмбақтар шешу:

2.«Жұлдыз жорамал» -
3. Аспан әлемі аңыз-әңгімелерде.

Жұмбақтар ұсынады.

Топта бірігіп шешеді.

1. Жұлдыз тобы: Қараңғыда жымыңдай жанады,
Жарық түссе бірден сөніп қалады (Жұлдыз)

Қар астында қыстады,

Жасылмен бөркін тастады. (Жер)
Ай тобы: Қонақтап күнде қонар су бетіне,
Сүйсінер барлық адам келбетіне.
Тұлғасы су ішінде көрінеді,
Таңырқап қарап тұрсам суретіне. (АЙ)
Күн тобы:Дүниеде бір қарбыз бар солмайтұғын,
Жаз шіріп, қыста үсіп тоңбайтұғын.
Жаһанның жерін, суын, жәндіктерін,
Іші кең бәрін салса толмайтұғын. (Көк, аспан)
2. Осы аптадағы гороскоп туралы ұялы телефондарын желіге қосып,айту.
3. Жетіқарақшы, темірқазық жұлдыздары туралы аңыз.

Интернет желісі

Бағалау:

Мұғалім мен оқушылар арасындағы кері байланыс.

Тақтада қажетті плакаттарды ұсынады.

1-топ: «Білім ағашы», 2-топ: «Бес саусақ» , 3-топ: «Нысана» : (не үйрендім, не қиын -болды, ұнады,ұнамады, үлес қостым , қызықты тұстары, сұрақ.т.б.)

Оқушылар ойын білу.

Интерактив ті тақта.

Үйге тапсырма:

Тарау бойынша .

Ұсынады

Реферат, баяндама,қызықты мағлұматтар жинақтау.

Жердің өз осінен айналатындығынан жұлдыздар аспанда орын ауыстырып қозғалып жүрген сияқты болып көрінеді. Егер бетімізді горизонттын оңтүстік жағына беріп, Жердің солтүстік жарты шарының, орталық ендіктеріндегі жұлдыздардың, тәуліктік қозғалысын бақылайтын болсақ, онда мынаны байқауға болады: жұлдыздардың, горизонттың шығыс жағында туып, оңтүстігіне қарай ең, жоғары көтеріліс, батыс жағында бататынын, яғни олар сағат тілі бағытында солдан онға карай қозғалатынын байқауға болады. Назар салып қарасак, Темірқазық жұлдызы горизонтқа қатысты өзінің орнын онша өзгертпейтінін байқауымызға болады. Ал басқа жұлдыздар бір тәулік ішінде толык, дөңгелек (центрі Темірказықтың маңында) сызып шығады. Бұған айсыз түні қойылған мынадан тәжірибе арқылы оңай көз жеткізуге болады. Фотоаппаратты «шексіздікке» оңтайлап, оны Темірқазықка бағыттайық та, осы қалпынан тапжылтпай бекітейік. Объектив түгел ашылып тұратын етіп, затворды (қалқан) жарты не бір сағат ашайық. Осылайша түсіріліп алынған суретті айқындағаннан кейін, одан біз концентрлі доғаларды - жұлдыз жолынын. іздерін көреміз. Осы доғалардың ортақ центрі, яғни жұлдыздардың тәуліктік қозғалысы кезінде мызғымай өз орнында калатын нүкте - шартты түрде солтүстік дүние полюсі деп аталады. Темірқазық оған өте жақын. Оған диаметральды қарамақарсы нүкте дүниенің оңтүстік полюсі делінеді. Солтүстік жарты шарда ол горизонттан төмен орналасады.
Аспанның тәуліктік айналысы кұбылысын аспан сферасы делінетін математикалық салуды пайдаланып зерттеу ыңғайлы. Ол центрі бақылау нуктесінде болатын, кез келген радиуспен алынған жорамал сфера. Оның бетіне барлық шырақтардың көрінерлік орындарын проекциялайды да, ыңғайлы болу ушін бірқатар нуктелер мен сызықтар жүргізіледі. Бақылаушы арқылы өтетін LCZ¢ тік сызығы, біздің нақ төбемізде, аспанды Z зенит нуктесінде қиып өтеді. Оған диаметральды қарамақарсы нукте LCZ', надир деп аталады. Z' сызығына перпендикуляр жазықтық (NESW) горизонт жазықтығы болып табылады, бұл жазықтық жер шарының бетімен бақылаушы тұрған нүктеде жанасады.
Ол аспан сферасының бетін екі жарты сфераға бөледі: барлық нүктелері горизонттан жоғары орналасқан көрінерлік және нүктелері горизонттан төмен орнаяасқан көрінбейтін жарты сфералар.
Дүниеніқ екі полюсін (Р және Р') қосатын жэне бақылаушы (С) арқылы өтетін аспан сферасынық көрінетін айналу осін дүние осі деп атайды. Кез келген бақылаушы үшін дүние осі Жердің айналу осіне әрқашан параллель болады. Горизонтта дүниенің солтүстік полюсі астында солтүстік нүктесі N жатыр, оған дйаметральды қарамақарсы нүкте S - оңтүстік нүктесі. NCS сызығы талтүстік сызық деп аталады, өйткені тал түсте вертикаль қойылған стерженьнің горизонталь жазықтықтағы көлеңкесі әлгі сызықтың бойымен түседі. Шығыс Е және батыс W нүктелері горизонт сызығының бойында жатады. Олар солтүстік N және онтүстік S нүктелерінен 90° қашықтықта тұр. N нүктесі, дүние полюстері, Z зенит және S нүктс арқылы аспан меридианының жазықтығы өтеді де, ол бақылаушы үщін оның географиялык. меридиан жазықтығымен беттеседі. Ақырында, сфера центрі арқылы дүние осіне перпендикуляр өтетін аспан экваторы жазықтығын құрайды, ал ол Жер экваторы жазықтығына параллель болады. Аспан экваторы аспан сферасыньщ бетін екі жарты шарға төбесі дүниенің солтүстік полюсінде жататын солтүстік жарты шарға жәңе төбесі дүниенің оңтүстік полюсінде жататын онтүстік жарты шарға бөледі.
Астрономиялық бақылаулар бойынша географиялық ендікті анықтау
Дүние полюсінің горизонттан биіктігі. Дүние полюсінің горизонттан биіктігі һ_р=ÐРСN, ал бақылаушы тұрған орынның географиялық ендігінің =ÐСОR екенін көреміз. Бұл екі бұрыш (ÐРСN және ÐСОR) өзара тең, өйткені олардың қабырғалары өзара перпендикуляр: [ОС] [СМ], [ОК] [СР]. Осы бұрыштардың теңдігі орынның географиялық ендігін оңай тәсілмен анықтауға мүмкіндік береді дүние полюсініқ горизонттан бұрыштық қашықтығы орынның географиялықлық ендігіне тең. Бір орынның географиялық ендігін анықтау үшін дүние полюсінің горизонттан биіктігін өлшесе болғаны өйткені:

Шырақтардың әр түрлі ендіктердегі тәуліктік козғалысы. Бақылау орнының географиялық ендігі өзгеруіне байланысты аспан сферасының айналу осінің горизонтқа қатысты бағдарының өзгеретіндігін біз енді білеміз. Аспандағы шарықтардың жердің Солтүстік полюс, экватор және орта ендіктеіндегі аудандарында көрінетін қозғалысы қандай болатындығьн қарастырайық.
Жер полюсінде дүние полюсі зенитте тұрады да, жұлдыздар горизонтқа параллель дөңгелектер бойымен қозғалады(1, а-сурет). Бұл жерде жұлдыздар тумайды да, батпайды да, олардыц горизонттан биіктігі өзгеріссіз қалады.
Орта ендіктерде бататын да, туатын да және горизонттан төмен түспейтін де жұлдыздар болады (1, б-сурет). Мысалы, полюс маңындағы шоқжұлдыздар (1, б-сурет) КСРОның географиялық ендіктерінде ешкашан батпайды. Дүниенің солтүстік полюсінен жыракта орналаскан шокжұлдыздар горизонт үстінен азғана уақыт көрінеді. Ал одан гөрі оңтүстікке бейімдеуі тумайтын шокжұлдыздар.
Бірақ бақылаушы оңтүстікке карай бет алып жүрген сайын, соғұрлым ол оңтүстіктегі шоқжүлдыздарды көбірек көре алады. Жер экваторында бір тәулік ішінде бүкіл аспандағы шоқжұлдыздарды көруге болар еді, бірақ оған күндіз Күн бөгет жасайды.
Экватордағы бақылаушы үшін барлық жұлдыздар горизонт жазықтығына перпендикуляртауды және батады. Мұнда әрбір жұлдыз горизонт үстінде өз жолының дәл жартысын өтеді. Ол үшін дүниенін солтүстік полюсімен солтүстік нүкте, ал дүниенің оңтүстік полюсімен оңтүстік нүкте беттеседі. Дүние осі горизонт жазықтығында жатады (1, в-сурет).

Сабақтың аты

жүктеу/скачать 5,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 97 98 99 100 101 102 103 104 ... 215