Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға еліктеу сөз туралы түсінік бере отырып, өткен тақырыпппен байланыстыру



Дата11.12.2019
өлшемі296,5 Kb.
#53430
түріСабақ
Байланысты:
mirzagulova-a-elikteush-soz

6 – сынып Қазақ тілі Ашық сабақ Тақырыбы: Еліктеуіш сөз және оның түрлері

  • Пән мұғалімі: А.С.Мырзағұлова

Сабақтың мақсаты:

  • Білімділік: Оқушыларға еліктеу сөз туралы түсінік бере отырып, өткен тақырыпппен байланыстыру
  • Дамытушылық: Оқушылардың еліктеу сөздерді жете түсінуіне, сөздердің мағынасын аша білуге, сөздік қорын байыту, ауызекі сөйлеу тілдерін қалыптастыру
  • Тәрбиелік: Оқушыларды дұрыс сөйлеуге, әдептілікке, еліне деген сүйіспеншілікке дағдыландыру

Сабақтың барысы:

  • 1.Ұйымдастыру кезеңі
  • 2.Үй тапсырмасын тексеру
  • 3.Үй тапсырмасын қорыту
  • 4. Жаңа материалдарды түсіндіру
  • 5. Оқушыларды бағалау
  • 6.Үйге тпасырма беру

Жаңа материалдарды түсіндіру:

  • 1.Еліктеу сөздер – айналадағы әр түрлі құбылыстардың дыбыстарына, қимыл әрекеттеріне еліктеумен немесе олардың бейнелерімен байланысты туған сөздер.
  • Мысалы: тырс етті, былш етті, шорт сынды, дүңк етті, қолп ете қалды т.б
  • Еліктеу сөздердің басқа сөз таптарынан өзіндік ерекшеліктері бар. Біріншіден, бұл сөздер айналадағы құбылыстардың әр түрлі дыбыстарынан есту арқылы және түрлі қимылдарына еліктеуден туған. Мысалы олар: қаңғұр - күңгір, тасыр – тұсыр бүгжең – бүгжең, далаң – дұлаң т.б. әр түрлі қимыл, іс - әрекетке, құбылысқа еліктеуді білдіреді. Сондықтан да олар еліктеу сөздер деп аталады.
  • Еліктеу сөздер мағынасына қарай, айналадағы әр түрлі дыбысқа, жеке қимылға, іс - әрекетке еліктеуді білдіруіне байланысты еліктеуіш сөздер және бейнелеуіш сөздер болып екіге бөлінеді
  • Табиғаттағы заттардың қозғалуы, бір – бірімен қақтығысуы, соғылуы сияқты алуан түрлі қимыл, әрекеттердің нәтижесінде әр түрлі дыбыстар пайда болады. Сол дыбыстарға еліктеу арқылы пайда болған сөздер еліктеуіш сөздер деп аталады.
  • Еліктеуіш сөздер қайталанып та, қосарланып та жұмсалады. Ондайдакөмекші етістікпен тіркесіп, онымен бір қызметте немесе жеке тұрып қимылдың амалын білдіреді. Мысалы: Тырс - тырс етті, сарт етті, арс – арс етеді, пыр – пыр етті т.б.
  • Мысалы: Өтеді ауыздығын қарш – қарш шайнап. (Жамбыл) Ырғалып қарға қарқ етті, ірмішік жерге салп етті. (Абай)
  • Еліктеуіш сөздер көбінесе көмекші етістікпен ( көбінесе ет көмекші етістігімен) тіркесіп жұмсалады. Мысалы: сарт етті, қыңқ етпеді, саңқ етті, топ етті т.б.

2. Бейнелеуіш сөздер

  • Табиғаттағы заттардың қозғалысын, күйін көру арқылы сипаттайтын, бейнелейтін сөздер.
  • Мысалы: Кенеттен шыққан дауысқа Ботагөз «ә» деуге үлгермей, жүрісін кілт тоқтатып, жалт қарады. (Сәбит Мұқанов)
  • Берілген мысалдардағы кілт сөзі бірден, тез тоқтауды, жалт сөзі шапшаң бұрылып қарауды білдіріп тұр.
  • Бейнелеуіш сөздер көмекші етістікпен (көбінесе ет көмекші етістігімен) тіркесіп жұмсалады. Мысалы: жалп ете түсті, жалт қарады, қалт етті, ербең етті қайқаң етті, сылаң етіп шыға келді, тыржың етті т.б. ейнелеуіш сөздер қайталанып, қосарланып, көмекші етістікпен тіркесіп жұмсалады. Мысалы: жалт – жұлт, маң – маң, Бүгжең – бүгжең жүрді, қиқаң – қиқаң етті т.б.

І. «Кім тапқыр, кім білгіш ?»

  • 1. Есіме мұғалім айтқанда ғана түсіп, бүйірімнің түп жағы қып ете қалды. 2.Азиат! – деп шарт еткізіп, Еламанды жағыан тартып жіберді.3. «Қара Көже» дегендерге «әу» деп жалт қарайтын болдым.4. Бермесеңіз, қойыңыз, - дедім де жалт бұрылып, есікті бар күшіммен тарс жауып, жөнеле бердім. 5. Балалар ананы – мынаны сұрап, азан – қазан болып жатқанда мен ләм деместен сақ еткізіп, ақшаны сатушының қолына ұстата салдым.6.Ақша маңдайлы, кең сұлу жүді Үмітей ашық үнмен сыңқ – сыңқ етіп, үй ішіне естірте күлді.

ІІ. «Артық білім кітапта»

  • 300 – жаттығу
  • Еліктеуіш сөздердің қай сөзбен тіркесіп тұрғанын көрсетіңдер, мағынасын ажыратыңдар

ІІІ. Сергіту сәті

  • 1.Жай ғана сарт етіп жабылады
  • Іздегенің ішінен табылады
  • 2.Қорбаң – қорбаң еткен
  • Өмірі орманда өткен
  • 3.Сырт – сырт еткен дыбысы
  • Ояту оның жұмысы
  • 4.Жалт – жұлт етеді
  • Жерге сіңіп кетеді
  • 5.Тоқ – тоқ етіп тамағын
  • Ағаштан іздеп табатын

ІV. «Сөз ойла, тез ойла»

  • Елең -
  • Арбаң -
  • Тарсыл -
  • сарт -
  • Абыр -
  • Мәре -
  • Шарт -
  • Жалт -

Суретке қарап, еліктеуіш сөздеді қатыстрып, үш сөйлем құраңдар

Сызба кесте, Білім - “5”-те

  • Р/с
  • Еліктеу
  • Дара
  • Күрделі
  • Еліктеуіш
  • Бейнелеуіш
  • 1
  • Тыпың – тыпың
  • 2
  • Гүрс – гүрс
  • 3
  • лап
  • 4
  • бүрсеңдеп
  • 5
  • Қаңғыр- күңгір
  • 6
  • Сылқылдап

VІ. Жаңа сабақты қорыту

  • 1.Еліктеу сөз дегеніміз не?
  • 2.Мағынасына қарай еліктеу сөз нешеге бөлінеді?
  • 3.Бейнелеуіш сөз дегеніміз не?
  • 4.Еліктеуіш сөзді қалай түсінесің?
  • 5.Абай атамыздың бірыңғай еліктеуіш сөзге құрылған «Жаз»өлеңін жатқа айту

Үйге тапсырма

  • Бүгінгі өткен тақырып бойынша ережелерді жаттап алыңдар және еліктеу сөздерді қатыстыра отырып, көктем мезгілін суреттеу арқылы ойтолғау жазу

Сабақ аяқталды

  • Сау болыңыздар!


Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет