Сабақтың тақырыбы: § Ежелгі Вавилон Сабақтың мақсаты

• 
  Вавилонның өрлеуі
  
• 
  Хаммурапи туралы мәліметтер мен заңдары
  
• 
  Б.з.б. VII-VІ ғасырдағы Вавилон.
  
• 
  Семирамида аспалы бағы
  
• 
  Вавилон мұнарасы
  

• 
  Қосөзеннің төменгі ағысы бойының табиғат жағдайлары және алғашқы тұрғындары.
  
• 
  Қосөзендегі алғашқы мемлекеттер.
  
• 
  Қосөзен қалаларының бірігуі.
  

Вавилон қаласына сырттай саяхатқа шығу. Мүмкіндігінше оқушылармен бірге «Ежелгі дүние тарихы» энциклопедиясын ақтаруға кірісемін.

Бұл кісінің кім екенін осы қаланың бір тұрғындарынан сұрайық. Қала тұрғынының әңгімесі..

Вавилонның өрлеуі

Бабыл (Арабша: بابل,) немесе Вавилон, Вавилония – ^[1] ежелгі мемлекет. Даму тарихы төрт кезеңге бөлінеді: 1) ерте Вавилон патшалығы (біздің заманымыздан бұрынғы 1894 – 1518); 2) касситтер дәуірі (біздің заманымыздан бұрынғы 1518 – 1204); 3) саяси құлдырау дәуірі (біздің заманымыздан бұрынғы 1204 – 626); 4) жаңа Вавилон патшалығы (біздің заманымыздан бұрынғы 626 – 538). Месопотамияның оңтүстік бөлігінде (қазіргі Ирак жері) біздің заманымыздан бұрынғы 2-мыңжылдықтың басында пайда болған бұл мемлекет өзінің басты қаласының атауымен аталды.

Урдың III əулетінің билігі кұлағаннан кейін Қосөзенде ұзақ уақыт қырқысу соғыстары болып тұрды. Елдің оңтүстігінде Элам өктемдігі басымдау болса, солтүстіктен ассириялықтар шапқыншылықтар жасап отырды. Осындай жағдайда басқа қалалардың ішінде ерекшелене бастаған Вавилон қаласы болды. Аккад тіліндегі бабилу -құдайға барар қақпа деген ұғымды білдіреді. Өйткені қала керуен жолдарының қиылысқан жерінде орналасты. Шумерліктер мен аккадтықтардың жерлері де Вавилонарқылы шектесіп, түйісіп жататын. Бұның бəрі Қосөзеннің басқа қалаларының арасында Вавилонға біршама артықшылықтар беріп, ерекшелендіріп тұрды. Оның артықшылығы, əсіресе Хаммурапи атты билеушінің тұсында айқын көрінді.

Ежелгі Вавилон шумерлердің ескі Кадингир қаласының орнында пайда болды. Вавилон туралы алғашқы рет аккад патшасы Шаркалишарри дың (б.з.б XXIII ғасыр ) жазба деректер інде айтылған. Б. д.б. XXII ғасырда Вавилон шумер патшасы Ур жаулап алды, кейін барлық Месопотамияны биледі

Вавилон Қосөзеннің ең ыңғайлы жерінде, сауда жолдарының қиылысында орналасқан. Қалада 200 мыңдай тұрғын болған көрінеді.

Хаммурапи б.з.б. 1792-1750 жылдар аралығында патшалық етті. Ол қарсыластарын жеңе отырып, Қосөзенді Вавилонның қоластына бағындарды. Сөйтіп бүкіл шумер-аккад жерін біріктірген Вавилон патшалығы құрылды.

Суретте ақ сақалды, басында сəлдеге ұқсас бас киімі бар Күн құдайы бейнеленген. Ол салтанатты тақта отыр. Екі иығынан сəуле шашып тұр. Оң қолында биліктің асатаяғы мен заңдар жинағы. Күн құдайы бұларды Хаммурапиге ұсынып тұр. Хаммурапи оның алдында сол қолымен тағзым ете кеудесін басып, тікесінен тік тұр.

Ғалымдар заңдар жинағын 282 бапқа бөлген

• 
  қылмыстық бағыттта
  

• 
  Шығынды өтеу, әрбір вавилондықтың өз жұмысына мұқиятты қарауы
  
• 
  Төменгі топтағы адамдардың жағдайы
  
• 
  Құлдарға зат ретінде қарау, оны сатуға және сатып алуға болады.
  
• 
  Егер де адам қарызын қайтара алмаса, онда оның 3 жылға кепілдікке баласын, қызын немесе әйелін беруге болады.
  
• 
  Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасы
  
• 
  Некелесудің, бала асырап алудың ажырасудың, мұрагерліктің ережелері бекітілген.
  
• 
  Әр түрлі төлемдердің бағалары  нақты белгіленген (емшілерге, зергерлерге, құрылысшыларға)
  

Хаммурапи қайтыс болғаннан кейін жүздеген жылдар өтті. "Вавилон" жері ұзақ уақыт Ассирияға бағынышты болып келді. Ал б.з.б. VII ғасырда "Вавилон" тəуелсіздігін алып, қайта гүлденді. Ол, əсіресе б.з.б. 604 - 562 жылдары билік еткен "Навуходоносор" патшаның кезінде көркею шегіне жетті. Оның билігі кезінде "Вавилон" ең əсем қала ретінде бүкіл əлемге əйгілі болды.

Алыстан шағын ғана көгілдір жазық бұлдырап көрінеді. Бірітіндеп жақындай келе жолаушы оның жер мен көктің арасындағы əйгілі "Аспалы бақ" екенін көріп, таңдана да, тамсана да қарап қалатын. Одан көз ала бере жолаушы қаланың биік қамалының ар жағынан көкке таласа өрлеп тұрған зəулім мұнараны көреді. Бұл екі көріністен көңілі қамшы басқан оның алдынан үлкен канал кездеседі. Бұл - суы қамалды қоршай ағып, қаланы жаудан қорғап жатқан əрі терең, əру кең канал. Қала қамалын айнала жүрген адам, оның жүз қақпасы бар екенін көретін еді.

«83 Су-лу-ку жылының Кис-лимму айының 26 күні» деген уақыт көрсетілген. Біздің жыл санауымызға бүл «б.д.д. 229 жыл, 12 желтоқсан» деп аударыла-ды. Құжатта қүрылыстың барлық жеті бөлігінің өлшемдері келтіріледі. Іргетастық төменгі бөлік 300/300 фут (1 фут = 0,305 м), яғни 10 мың шаршы ярд (1 ярд = 0,91 м) шамасында болса, биіктігі 110 фут бола-ды. Жогарғы жеті бөліктің ұзындығы — 80, ені — 70, биіктігі — 50 фут болған. Ғимараттың жалпы биіктігі 300 футқа жақын, сондықтан жазық кеңістікте ғимарат 60 миль жерден көрінген.

Қаланың архитектуралық ерекшеліктерін, қалай орналасқанын, тарихи ескерткіштерін айта келіп, төмендегідей сұрақтар қоямын:

· Қаланың орталық алаңындағы үлкен қақпаның кіре берісіне неге кілем төселген? Ел кімге иіліп сәлем беріп жатыр? Қақпаға үлкен күйме жақындап келеді. Бұл кім болды екен? Оқушылар өз ойларын айтады.

IV. Сергіту сәті «қара жорға биі»

Ү. Жаңа сабақты пысықтау

Вавилонның өрлеуі

Хаммурапи туралы мəлімет

1. Пысықтау барысында оқушының ойлану әрекетін дамыту бағытында жұмыс істеймін.

Оңтүстік Қосөзеннің бойынан табылған әлемдегі ең еделгі заң үзінділерінде былай делінген:

186. Егер адам кішкентай баланы асырап алса, бірақ кейн ол бала өз әкесі мен шешемін тауып алса, онда бұл тәрбиеленуші өзінің әкесі мен шешесін үйіне қайтып бара алады.

188. Егер қолөнерші жас баланы тәрбиелеу үшін алып, өз кәсібіне үйретс, онда ол асырап алып өтем төлету арызы бойынша жауапқа тартылады.

Хаммурапи заң шығарғанда қандай мақсаттар көздеді? Өз ойларыңды білдіріңдер.

Бүгінгі сабақты қорыта келе сіздер не білдіңіздер?

Әлемнің жеті кереметіне жататын «Аспалы бақ» және «Вавилон мұнарасы» туралы мәлімет алдыңыздар. Вавилонның өрлеуі , Хаммурапи туралы мəліметке де қанық болдыңыздар деп ойлаймын.


Бағалау

ҮІІ. Үйге тапсырма беру:

Ежелгі Вавилон тақырыбын мазмұндап келу және әңгіме құрып келу