Сабақтың тақырыбы : Күкірт қышқылы Сабақтың мақсаты: а оқушыларға күкірт қышқылы және оның қасиеттері туралы білімін

биология-химия пәнінің мұғалімі

«Райымбек батыр атындағы орта мектебі» КММ

Кербұлақ ауданы

бекіту, қорытындылау және тереңдету.

б) оқушыладың іскерлігін, өз бетімен ізденуін, ой-өрісін, шығармашылық

мүмкіндігін дамыту.

в) оқушыларды табиғатты аялауға, қоршаған ортаға, табиғатқа

жауапкершілікпен қарауға баулу, экологиялық тәрбие беру.

«Сен білесің бе?»

Азияны жаулауда даңқы шыққан Александр Македонский армиясы Инда өзенінің жағасында сәтсіздікке ұшырайды. Армияны іш ауруы әлсіретіп жібереді. Ауру қалжыратқан солдаттар соғыстан бас тартады. Жорықтың ауыр салмағын бірге бөліскен әскер басшыларынан гөрі қатардағы жауынгерлер жиі ауыратын болады. Мұның себебі екі – үш ғасыр өткеннен кейін ғана анықталады.Әскер басшыларының су құйып жүретін сауыты күмістен, солдаттардікі қалайыдан жасалған болса керек. Күміс сауыт ішіндегі суға аздап еріп, ішек ауруы қоздыратын бактерияларды өлтіеді екен, оның үстіне күміс ыдыстардағы су ұзақ уақыт бұзылмайтыны белгілі.

Фосфордың табиғаттағы айналымынан туындаған әртүрлі халықта «сиқырлы от», қазақта «шайтан от» дейтін аңыз бар. Мұндай от көбінесе, жаздың ыстық күндерінде зираттан шығып жатады. Бұл оттар шірінді батпақта, зират үстінде, органикалық заттардың ауа жоқ жерде шіруінен пайда болады. Бұл кезде органикалық заттардың құрамына кіретін металдар – көміртек, азот, күкірт және фосфордың біраз бөлігі сутекті қосылыстар түзеді: метан, күкірсутек, аммиак және фосфин. Фосфиннің ерекшілігі – ол ауамен жанасқанда өздігінен тұтанып кетеді. Шіруден бөлініп шығатын газдардың қоспасында фосфин көбірек кездескенде «сиқырлы от» пайда болады. Кейбіреулері оны марқұмның қабірінен шығып жатқан «жаны» деп ойлайды. Фосфин – сарымсақ иісті, күшті әсер ететін улы газ.

Көзіңізге теріскен шықты. Алтын жүзігіңізді теріскен шыққан көзіңізге жиі-жиі басып отыру керек. Өйткені, бағалы металл құрамындағы иондар көздің айналасын қабындырған бактерияны жойып жібереді.

Осы заманғы құрылыс материалдарынан үздіксіз бөлінетін зат – формальдегид. Міне зерттеушілер ауаға тарайтын осынау зиянды затты шайдың босаған пакеттері мен шайдың самасының тез сіңіре алатынын анықтап отыр. Ендеше, шайдың босаған пакеттері мен шайдың самасын тиімді пайдаланайық!

Кірпілердің тікеніне көп мөлшерде әртүрлі шөп, ағаш жапырақтары қадалады да, оларға қонған улы насекомдардың шағуынана денесі дуылдап қышиды.

Сондықтан үй кірпілері, орман – тоғай кірпілері бау – бақша ішінде төгіліп жатқан алмаларды тікендеріне жапсырып, қорғану амалын жасайды.

Алманың қышқылы насекомдарды өлтірі, жаны жай табады, міне кірпілер соны біледі. Міне, табиғат таңғажайыбы!

Қазіргі күнгі экологиялық проблемалардың бірі – қышқыл жаңбырлар. Атмосфера құрамына енген өндіріс қалдықтары – SO₂ және NO атмосфераға еніп, ондағ ылғалмен әрекеттесіп, күкірт және азот қышқылдарын түзеді. Нәтижесінде жерге жауатын жаңбыр мен қар қышқылданадыә әдетте PH мәні 5,6-ға тең төмен жауын – шашынды қышқыл жаңбыр дейміз. Ал қышқылды жаңбырдың денсаулыққа әсеріне келсек, зиянды.

- Мен, Темір Металұлы «Табиғат қорғау» Заңына сүйене отырып, Табиғат – Ана атынан шындықты, тек шындықты айтуға ант беремін. Мен Менделеев облысының төртінші көшесінің № 26 пәтерде тұрамын. Күкірт қышқылының Қайың Қосжапырақованың денсаулығына зиян келтіргенін өз көзіммен көрдім. 16 – шілдеде серуендеп жүргенмін, жаңбырмен ілесіп келген Күкірт қышқыл Қайыңның жапырақтарын сарғайтып, менімен де реакцияға түсе бастады.

Fe + H₂SO₄ = FeSO₄ = H₂↑

Күкірт қышқылы менің басқа ағайындарыма да өте қауіпті. Сондықтан Күкірт қышқылын шыға алмайтындай қамауларыңызды сұраймын.

-Мен, Мрамор Карбонатұлы «Табиғат қорғау» Заңына сүйене отырып, Табиғат – Ана атынан шындықты, тек шындықты айтуға ант беремін. Менің атқаратын қызметім, негізінен құрылысшымын. Күкірт қышқылы 16 – шілде күні Қайың Қосжапырақованың жапырақтарын күйдіріп, сарғайтты және менімен де байланысып, төбелесті. Егер қашып құтылмасам, неге айналарымды өздеріңіз де білесіздер.

СaCO₃ + H₂SO₄ = CaSO₄ + H₂O + CO₂↑

Күкірт қышылы Тұздар ауданының көптеген тұрғындарына қауіп туғызып отыр.

-Мен «Табиғат қорғау» Заңына сүйене отырып, Табиғат – Ана атынан шындықты, тек шындықты айтуға ант беремін. Сол күні мына отырған Күкірт қышқылы мені жұрт алдында ұятқа қалдырды. Жәбірленушілердің барлығы ККүкірт қышқылын мен әдейі ертіп әкелгендей көреді. Менің Күкірт қышқылымен достығым жоқ, біз кездесе салсақ болды менің ыстығым көтеріліп, ауырып қаламын. Себебі Күкірт қышқылы менімен де әрекеттесіп, мені өзіне қосып алады.

H₂SO₄ + H₂O = H₂SO₄• H₂O H₂SO₄ + H₂O = H₂SO₄• 2H₂O

- Куәгерлерді тыңдадық , енді химик – сараптаушыны тыңдайық.

шындықты айтуға ант беремін. Соттың тапсырмасы бойынша бұл жағдайды тексеріп, төмендегідей қорытындыға келдім. Өздеріңіз білесіздер біздің өнеркәсіпте мырыш, мыс, уран, бериллий, қорғасын, тантал, титан өндіріледі. Ал мырыш алу үшін мырыш сульфидін өртейді:

3ZnS + O₂ = 2S0₂↑ + 2ZnO

Түзілген күкірт (IV) оксиді атмосфераға түтінмен бірге шығып келіп, ауадағы оттегімен әрекеттесіп, күкірт (VI)оксидін түзген.

2SO₂ + H₂O = 2SO₃ + Q

Күкірттің (VI)оксиді жаңбыр суымен реакцияға түсіп, нәтижесінде күкірт қышқылы түзілген.

2SO₃ + H₂O = H₂SO₄ + Q

Міне, Күкірт қышқылының 16 – шілде күнгі жаңбыр суының құрамында болу себебі осындай.

2Ag + 2H₂SO₄ = Ag₂SO₄ + SO₂↑ + 2H₂O

Бір күні бар элемент жиналды,

Кімнің бірінші маңызды екеніне

Жабылып жауап таппай қиналды.

Алғашқы боп сөз алған сутегі.

Сутегі:

«Кестеде бірінші тұрған кім?

Тегін тұрмағанымды біл,

Отын да болам, ауа шары да,

Ұшқың келсе мін,

Түссізбін, иіссізбін, жылуды өткіземін,

Қаласам бомба боп та жарамын.

Беріспейтін сұс көрсетті.

Мен болмасам тұншығып,

Қараң болар тіршілік

Мен бар жерде мәз емес пе бәрі де

Отыны жанып, күл шығып

Жалғыз сен дейсің бе, мен де

Иіссізбін, түссізбін, бірақ сенен де салмақтымын.

Автор: Екеуін тыңдап, күліп қойды көміртек

Көміртек:

«Газдарсың – ау жеңілтек

Мен алмаз, гауһар емеспін бе?

Ұялмай маған теңестің бе?

Мен десең түссізбін, сұрмын, қарамын,

Үйді жылытамын, болатты балқытамын.

Автор: «Деп бастап елді көміртек»

Темір:

«Не деп тұрсың көпіріп,

Бірінші екенің өтірік,

Менсіз техника болмайды

Менсіз отын да қозғалмайды.

Менсіз ғарышта бағынбайды

Айға да ешкім қонбайды!

Балға төске сақ етті,

Темірдің сөзі мысты қызартты,

Айтысты одан әрі ұзартты.

Жоқ – ау сенің негізің,

Мен болмасам тоқ та келмес,

Моторыңа жан енбес.

Телевизор, телефоның үндемес,

Сен қарасың, мен түстімін,

Демек мен сенен күштімін.

Алтын:

«Қойыңдар талас-тартысты, -

Екеуің де топырақ пен суда

Үгітіліп ұнтақ боп қаласың,

Мысым сен әлі баласың,

Теміржан сен қарасың.

Миллион жыл жатсам да су астында.

Өзгермеймін, өмірі таттанбаймын

Ретсіз сірә мақтанбаймын

Ақша менімен өлшенеді.

Алтыны көп ел көркейеді.

Жер жүзінде банктерде жатырмын

Алтынмын мен, сондықтан да батылмын!

Уран сөйледі тасып!

«Сен бе алтынмақтанған,

Өзгермеймін деп шаттанған,

Немене, сонша кергисің,

Патша арағында ерисің.

Құмырсқа құрлы шамаларың жоқ

О дүниеден хабарларың жоқ

Бос сөз айтып бөсесіңдңр

Ретсіз көкисіңдер

Ашуға мінсем шындап,

Қыр-ыр-рамын мыңдап,

Автор: деп тастады, бірақ ешкім одан қорқып саспады

Колбасы бар қолында, химик сөзді бастады.

Бір пәлен сөзді ме, талас тоқтап,

Ешкімде жақ ашпады.

«Ал, элементтерім!

Бос таласты қойыңдар,

Қысқасы бәрінің де өз онның бар.