Сабақтың тақырыбы: Адамның тұқымқуалаушылығын зерттеу әдістері Биология пән мұғалімі: Танабаева Б
жүктеу/скачать 253,86 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Цитогенетикалық әдіс
- Генеалогиялық әдіс
- Популяциялық әдіс
- Шежіреде талданатын ұрпақтар
- Егіздік әдіс
| Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Оңтүстік Қазақстан облысы, Шардара ауданы Шардара қаласы №1 М. Әуезов атындағы жалпы орта мектеп
Сабақтың тақырыбы: Адамның тұқымқуалаушылығын зерттеу әдістері Биология пән мұғалімі: Танабаева Б 2015-16 оқу жылы
Сабақтың мақсаты: Білімділік- Оқушылардың білімін тереңдету мақсатында адам ағзасындағы хромосомалардың атқаратын қызметін және маңызын, хромосомалар арқылы тұқым қуалайтын аурулар мен ауытқуларды толық ажыратуға үйрету Дамытушылық – оқушылардың ойлау есте сақтау қабілеттерін дамыту Тәрбиелік – оқушыларды топпен жұмыс жасай білуге ұйымшылдыққа үйрету. Сабақтың әдісі: Топтық және жұптық жұмыс Сабақтың түрі: Аралас Сабақ көрнекіліктері: слайд, суреттер, тест сұрақтар, тірек –сызбалар Сабақтың барысы: Ұйымдастыру Үй тапсырмасын сұрау Жаңа сабақ түсіндіру Жаңа сабақты бекіту Оқушылардың білімін бағалау Үйге тапсырма беру I .Ұйымдастыру кезеңі оқушылармен сәлемдесу , түгелдеу,топқа бөлу
II. Үй тапсырмасын сұрау: Постер қорғау
Есеп.Дальтонизм жынысқа тіркес геннің басылыңқы аллельмен анықталады. Түсті көрмеу Х хромосомада болатын басым аллельмен кодқа жазылады. Егер әкесі сау, ал шешесі ауру болса, ұрпақ қандай болуы мүмкін? Есеп.Дальтонизмдегі сияқты гемофилия гені жынысқа тіркес және қалыпты қан ұюға қатысы бойынша басылыңқы болып табылады. Егер шешесі таратушы, әкесінің қаны қалыпты ұйитын болса , ұрпақ қандай болуы мүмкін? Тест жұмысы 1. Мутация тудыратын факторлар А) мутагендер В) анеуплоидия С) гетероплоидия Д) токсиндер Е) полиплоидия 2. Сыртқы орта жағдайларының әсерінен организм генотипінің өзгеру А) генотиптік өзгергіштік В) тұқымқуалайтын өзгергіштік С) Модификациялық өзгергіштік Д) мутациялық өзгергіштік Е) модификациялық, мутациялық өзгергіштік 3. Әртүрлі жұпқа жататын пішініне қарай ажыратылатын хромосома А) гаплоидты В) гомологтыемес С) гомологты Д) аллельді Е) соматикалық 4. Хромосомалардың қызметі А) органикалық заттарды тасымалдау В) тұқымқуалау С) бөліну, ақпараттарды тасымалдау Д) көмірсуларды тасымалдау Е) нәруыздарды синтездеу 5. Цитоплазмалық тұқымқуалауды зерттеудің негізін салған А) К. Коренс, Э. Баур В) Э. Чермак – Зейзенаг С) С. С. Четвериков Д) И. Н. Вавилов Е) К. де Фриз Жауаптары: 1. А; 2. С; 3. В; 4. В; 5. А; Жаңа сабақ Адамның тұқым қуалау қасиетін зерттеумен генетиканың антропогенетика деп аталатын саласы шұғылданады.Тірі табиғатқа тән барлық биологиялық әрекеттердің заңдылықтары - тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік адамға да тән. «Атадан ұл туса игі, Ата жолын қуса игі» деп қазақ аталарымыз айтқандай, атаның жолын қуар ұл туса, оның бойындағы бар жақсы қасиеттерді қайталар еді. Осыған орай адам генетикасын бастай отырып, адам да өз алдына бір биологиялық тұлға екенін ескереміз. Соңғы жылдары адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу кеңінен бет алған және түрлі әдістер қолдана бастаған. Цитогенетикалық әдіс Адамның тұқымқуалаушылығын зерттеу әдістері Генеалогиялық әдіс Егіздік әдіс Онтогенетикалық әдіс Биохимиялық әдіс Популяциялық әдіс Генеалогиялық шежіре әдісі Бұл әдіс бойынша туыстық қатынастарды, туыстар арасындағы аурулардың бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын, оның шыққан тегіне шежіре құрастыру аркылы зерттеп аныктайды 
Шежіреде талданатын ұрпақтар: І. Ата ұрпағы ІІ. Әке ұрпағы ІІІ. Өзінің урпағы ІҮ. Балалар үрпағы Ү. Немерелер ұрпағы ҮІ. Шөберелер ұрпағы ҮІІ. Шөпшектер ұрпағы 
Егіздік әдіс Егіздер деп бір мезгілде екі немесе екіден көп туылған балаларды айтады. Егіздерді пайда болуына қарай екі топка бөледі. Бір жұмырткалы егіздер (БЕ) және әр түрлі жұмыртқалы егіздер (ӘЕ).Бір жұмыртқалы егіздер бір сперматозоид ұрықтандырған жұмыртқа жасушасының (бластуланың) тендей екі белікке бөлінуінен дамиды Цитогенетикалық әдіс. Цитогенетикалық әдісті қолдану адамның дене және жыныс клеткаларында пайда болатын хромосомалық өзгерістерді байқауға мүмкіндік туғызады. Мұндай өзгерістер түрлі аурулардың тууына себепкер болады. Сондықтан цитогенетикалық әдісті медицинада диагностикалық мақсатта қолданады. 
Биохимиялық әдіс. Бұл әдіс арқылы кейбір тұқымқуалайтын аурулардың зат алмасу процесінің бұзылуынан болатынын анықтайды. Қорыта айтқанда, қазір адам генетикасын зерттеуде жоғарыда көрсетілгендей әр түрлі әдістер қолданылуда. Соған байланысты адамның генетикалық тұрғыдан толық зерттелген объектілер қатарына қосылатыны сөзсіз. Жаңа сабақты бекіту: Менен сұрақ –сізден жауап 1.Генеалогиялық әдіс нені зерттейді. 2.Цитогенетикалық әдісті медицинада қандай мақсатта қолданады? 3.Егіздерді салыстыру әдісінің ерекшелігі неде? 4.Популяциялық әдіс 5.Туыс адамдардың некелесуіне тыйым салудың генетикалық мәні неде? Бағалау: Үйге тапсырма беру:Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістері Тест жұмысы 1. Мутация тудыратын факторлар А) мутагендер В) анеуплоидия С) гетероплоидия Д) токсиндер Е) полиплоидия 2. Сыртқы орта жағдайларының әсерінен организм генотипінің өзгеруі А) генотиптік өзгергіштік В) тұқымқуалайтын өзгергіштік С) Модификациялық өзгергіштік Д) мутациялық өзгергіштік Е) модификациялық, мутациялық өзгергіштік 3. Әртүрлі жұпқа жататын пішініне қарай ажыратылатын хромосома А) гаплоидты В) гомологтыемес С) гомологты Д) аллельді Е) соматикалық 4. Хромосомалардың қызметі А) органикалық заттарды тасымалдау В) тұқымқуалау С) бөліну, ақпараттарды тасымалдау Д) көмірсуларды тасымалдау Е) нәруыздарды синтездеу 5. Цитоплазмалық тұқымқуалауды зерттеудің негізін салған А) К. Коренс, Э. Баур В) Э. Чермак – Зейзенаг С) С. С. Четвериков Д) И. Н. Вавилов Е) К. де Фриз Тест жұмысы 1.Өзгергіштіктің қандай түрлері бар? А.гаплоид және дигаплоид Ә.фенотип және генотип Б.гендік және геномдық В.мутациялық 2. Фенотип қандай өзгергіштік? А.тұқымқуалайтын Ә.мутациялық Б.тұқымқуаламайтын В.комбинативтік 3.Сыртқы орта жағдайларының әсерінен организм фенотипінің өзгеруін қандай өзгергіштік деп атайды? А.мутациялық Ә.комбинативтік Б.модификациялық В.фенотивтік 4. Статистикалық әдісті қолданудың негізінде белгілердің өзгеру шамасының пайызымен анықталуы қалай аталады? А.орташа арифметикалық шама Ә.орташа квадраттық ауытқу Б.вариатциялық қатар В.вариатция коэффициенті 5.Мутация деген ұғымды кім қалыптастырды? А.Р.Гук Ә.Х.Де Фриз Б.Ч.Дарвин В.В.Иогансен Бағалау критерилері
Бағалау критерилері
Семантикалық карта (ұғым) бойынша
Оқушының аты-жөні:_________________________ Семантикалық карта (ұғым) бойынша
Оқушының аты-жөні:_________________________ жүктеу/скачать 253,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|