Сабақтың тақырыбы: Аңыз әңгімелердің жанрлық ерекшелігі (1-сабақ) Сабақтың мақсаттары

Білімділік: Аңыз әңгімелер туралы ұғымын кеңейте отырып, кейіпкерлерінің тарихи тұлғалар екендігі жөнінде білім беру;

.Дамытушылық: Оқушыларға кестемен жұмыс жасату, кейіпкерлердің қандай тұлға екенін анықтату, мәтінмен жұмыс жасату арқылы іскерлік дағдысын дамыту.

Тәрбиелік: Мәтінде қозғалған ой арқылы өткенін ұмытпауға, мейірімділікке, тарихын тануға, ауыз әдебиетін білуге, қастерлеуге баулу.

Сабақтың түрі: практикалық

Сабақтың әдісі: дамыта оқыту,сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: тарих.

Көрнекілігі: кітаптар, суреттер, .
Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру бөлімі

Оқушыларды түгендеп, сыныпта сабақ бастауға жағдай қалыптастыру.

2. 
   Үй тапсырмасын сұрау
   

- Бұл тақырыптағы қандай ертегілерді білесің?

- Идеясы қандай?

- Хайуанаттар туралы ертегілердің адам баласына тәлімі бар ма? Қандай?

Кестені толтыр.

Үзінді Тақырып	«Көш бетімен тарта береді. Бір күні Сорқұдықтың басына келіп жетеді...»	«Жаман Ақша ханның еліндегі үйін көшіріп алады. Таққа мінген соң,соғыспай, ақылмен бас хандықты қаратады»	«... – Олай болса, жылама. Мен әке-шешеңді іздеп, тауып берейін», - деп ол жүріп кетеді...»	«Шешемнің құрсағында жүрген кезімде, әкемнің әкесінің жылқысын 15 жыл бағыппын...»
«Аяз би»
«Керқұла атты Кендебай»
«Қырық өтірік»
«Ер Төстік»

2. 
   Жаңа сабақ
   

1. 
   Аңыз әңгімелер туралы мағлұмат беру. Олардың кейіпкерлерінің өмірде болғандығы, яғни түбінде шындық бар екендігі.
   

• 
  Аңыз – фольклорлық проза жанры.
  
• 
  Қазақ аңыздарын зерттеушілер – Ш. Уәлиханов, Г. Потанин,
  

М. Әуезовтің еңбектерінде ғана дербес жанр есебінде қарастырылды.

«Тарихта болған адамдар жайында айтылған, халық шығарған шығарған

көркем әңгіме»

М. Әуезов.

- Үлгілер оқыту, айтқызу, мәнін ашқызу.

2. Аңыз түрлері.
Аңыздар

Тарихи аңыздар. Топономикалық аңыздар.

Тарихта болған көрнекті тұлғалар туралы аңыздар Нақтылы қоныстардың тарихын,

олардың қай кезде, қалай аталының

сырын ашады

Аңыздарды оқытып, түрлеріне ажырату.

2. 
   Аңыздар мен ертегілердің айырмашылығы
   

Ертегілерде әсіре қиялдау болады Аңыздарда болған оқиғаның негізгі

түйіні сақталады.
Екеуі де ауыз әдебиеті үлгісі

3. 
   Топшамамен жұмыс
   

4. 
   Үй тапсырмасын беру.
   

- Жиренше шешен туралы аңыздар

- Туған жер тарихына қатысты ел ішінде айтылып жүрген

әңгімелерді жинақтау.

5. 
   Бекіту:
   

1. 
   Аңыз әңгіме деген не?
   
2. 
   Оның қандай ерекшеліктері бар?
   
3. 
   Түрлері қанда?
   
4. 
   Кімдер зерттеген?
   

6. 
   Қорытындылау. Бағалау.
   

Сабақтың мақсаттары:

Білімділік: Аңыз әңгімелер туралы ұғымын кеңейте отырып, қазақ аңыздарын оқытып,

мәнін ұқтыру;

.Дамытушылық: Оқушыларға аңыздарды оқытып, мәтінмен жұмыс жасату арқылы

іскерлік дағдысын дамыту.

Тәрбиелік: Мәтінде қозғалған ой арқылы өткенін ұмытпауға, тарихын

тануға, адамгерщілікке, ауыз әдебиетін білуге, қастерлеуге баулу.

Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту

Сабақтың түрі: практикалық

Сабақтың әдісі: дамыта оқыту,сұрақ - жауап

Пәнаралық байланыс: география, тарих.

Көрнекілігі: кітаптар, суреттер.
Сабақтың барысы:

1. 
   Ұйымдастыру бөлімі
   

Оқушыларды түгендеп, сыныпта сабақ бастауға жағдай қалыптастыру.

- Жиренше шешен туралы аңыздар

- Туған жер тарихына қатысты ел ішінде айтылып жүрген

әңгімелерді жинақтау.

Аңыз әңгімелер (2-сабақ)

1. 
   Хрестоматиядағы аңыздарды оқыту. Мәнін аштыру.
   
2. 
   Мәтінмен жұмыс жасату.
   

• 
  Мәтін тақырыбын анықтау.
  
• 
  Кейіпкерін анықтау.
  
• 
  Мәтіндегі айтылған ой неге жетелейді?
  

Кестені толтыру.

Ауызекі сөйлеу стиліне тән ерекшеліктерді табу.

-фонетикалық ерекшеліктер

морфологиялық ерекшеліктер

4. Үйге тапсырма: 1. Асан қайғы туралы және Қорқыт туралы аңыздар.

2. Басқа да аңыздар оқып келу.

5. 
   Бекіту. 5-сұрақ. 34-бет.
   

Қорытындылау. Бағалау.

Күні: 04.09.2014 Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы мәнерлеп оқуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, т.б

Сабақтың көрнекілігі:, кітаптар, т.б

Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Демалыста оқыған шығармаларын сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Ауыз әдебиеті — халқымыздың асыл мұрасы. Ол — төгілген сөз маржаңдарына бай. Онда халқымыздың ғасырлар бойғы басынан кешірген тарихи белестері, елінің тәуелсіздігі жолындағы ерлік, батырлық қимылдары, халықтың әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі, арман-мүддесі, қиялы, жастардың кіршіксіз пәк махаббаты сөз өнерімен кестеленген.

Бұл тарауға тұрмыс-салт жырлары, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, аңыз- әңгімелер, батырлық дастан мен лиро-эпостық жырлар, шешендік сөздер үлгілері сияқты ауыз әдебиетінің әр түрі енген.

Оларды оқып-үйрену үстінде әдебиеттің көркемдік әлеміне енесіндер. Асыл сөз өрнектерімен сусыңдап, рухани жан дүниелерің байи түседі.

Ауыз әдебиетінен сусындамаған, нәр алмаған бірде-бір шынайы суреткер болған емес. Ауыз әдебиеті — олардың құнарлы топырағы

Ауыз әдебиеті — талай ғасырлар жемісі. Халық жыраулары, жыршылары, ертегішілері оны сонау ықылым заманнан рухани асыл қазына ретінде сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, бүгінгі біздің дәуірімізге жеткізген.

Тұрмыс-салт жырлары мақалдар жұмбақтар

ертегілер

аңыз әңгімелер мәтелдер

шешендік сөздер айтыстар

Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1. 
   Қазақ әдебиеті нешеге бөлінеді?
   
2. 
   Ауыз әдебиеті дегеніміз не?
   
3. 
   Ауыз әдебиеті қандай салаларға бөлінеді?
   

Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Күні: 11.09.2014 Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9

а) оқушылардың мақал-мәтелдер туралы білім,білігін тереңдету,салыстыру,ажырата білу дағдылары мен оқу,талдау машықтарын қалыптастыру;

ә) ана тілін ардақтап бағалай білуге,сөз қадірін терең ұғуға тәрбиелеу;

б) оқушылардың логикалық ойлауын,ой дәлдігін дамыту,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,түрлі амал-тәсілдер арқылы іздендіре отырып шығармашылыққа баулу;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Қазақ әдебиеті нешеге бөлінеді?

2. Тұрмыс-салт жырлары әдебиеттің қай түріне жатады?

3. Салт өлеңдерінің ішінде қайсысын көп қолданады?

4. Не себепті баланың тұсауын ала жіппен кеседі?

Тақтаға мақал-мәтелдер жазылған форматты іліп, ондағы мақал-мәтелдерді оқушыларға оқыту.

Білім қымбат,білу қиын.

Ықыласты шәкіртке сабақтың ауыры жоқ,

Ықылассыз шәкіртке ұстаздың тәуірі жоқ.

-Балалар,бұл мақалдарды біздің сабағымыздың ұраны етіп алсақ,жаңа сабағымыз не туралы екенін аңғаруға болады. Демек, бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы...

-- Мақал-мәтелдер.

--Дұрыс,балалар, олай болса жаңа сабақты зейін қоя мұқият түсініп алыңдар. Содан соң жаңа тақырыпқа байланысты жұмыстар жүргіземіз.

Мақал-мәтелдер –халық даналығының,көрегендігінің айнасы,тіл байлығының алтын қазынасы. Мақал-мәтелдер-өмір шындығының көрінісі,халықтың кейінгі ұрпаққа қалдырған өсиеті,өмір сүру әрекетінің ережесі.

«Сөздің көркі- мақал» деп тегін айтылмаған. Мақал-мәтелдерді адам баласы өзі айтайын деген оймен орайластырып,орынды қолданса,сөзі мірдің оғындай өткір,көңілге қонымды, көркем әрі бейнелі болады. Мақал –мәтелдер сөзбен терең мазмұнды ойды бере алады

Мақал-халықтың өмірден алған тәжірибесінің,ой-тұжырымының қорытынды жиынтығы,айқын ойды үлгі-өнеге, ақыл ретінде қысқа қайырылып, көркем бейнелеп жеткізетін халықтың дана,нақыл сөзі.

Мақал-мәтелдердің тақырыптары әр алуан. Ол халықтың әлеуметтік шаруашылық,рухани өмірін түгел қамтиды.

Бекітемін: 25.09.2014 Күні: 9.10.2012ж. Қазақ әдебиеті, 9-сынып

Білімділік: жырдың басқа жырлардан ерекшелігін таныту;

.Дамытушылық: жырдағы көркемдегіш құралдарды таптыру арқылы әдеби теориялық

білімдерін кеңейту, сөз өрнегін, көркем сөз табиғатын игерту;

Тәрбиелік: тілдің құдіретін сезінуге, адам бойындағы қасиеттерін тануға баулу.
Сабақтың типі: әдеби-теориялық ұғымдарды меңгерту

Сабақтың түрі: практикалық

Сабақтың әдісі: дамыта оқыту, сұрақ – жауап, мәнерлеп оқу, іздену, зерттеу, жұппен жұмыс, топпен жұмыс, бағалау.

Пәнаралық байланыс: тарих.

Көрнекілігі: «Ақсауыт», «Батырлар жыры», топшамалар, суреттер.
Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру бөлімі

Оқушыларды түгендеп, сыныпта сабақ бастауға жағдай қалыптастыру.

1) Оқушыларды төрт топқа бөліп, топ басшысын белгілеу

«Азман» тобы – топ басшысы Күлтегін

«Тайбурыл» тобы – топ басшысы Қобыланды

«Байшұбар» тобы – топ басшысы Алпамыс

«Шалқұйрық» тобы – топ басшысы Ер Төстік

«Азман» тобына: Венн диаграммасы

«Шалқұйрық» тобына: Венн диаграммасы

«Тайбурыл» тобы мен «Байшұбар» тобына «Шығарма кестесін» толтыру тапсырылады.

Үлгі:

Шығарма кестесі

«Қамбар батыр » жыры «Қобыланды» жыры

Шығарма авторы

Оқиға орны

Оқиға кезеңі

Кейіпкерлері

Тұлпары

Ұлттық салт-дәстүр

Аяқталуы

Шешімі

3. Мағынаны ашу кезеңі.

1. 
   Топтастыру кестесі арқылы көркемдегіш сөздерді естеріне түсіріп, тақтада кесте толтырылады.
   
2. 
   Плакатқа жазылған схема арқылы оқушы ойын жинақтайды.
   

1. 
   Әр оқушының парағының саны бейджикте көрсетілген, сол парақтан көркемдегіш сөздерді теріп жпзып, жұбымен, топ мүшелерімен талдайды.
   
2. 
   Оқушылар өздері түзіп шыққан көркемдегіш тәсілдерді талдайды.
   
3. 
   Оқушы білімін нақтылай түсу үшін кесте жазылған мысалдарды көрсетіп, талдату.
   

Жырдың фабуласы. Ерлік, батырлық туралы мақал-мәтелдерді,

көркемдегіш тәсілдерді қолданып, эссе жазу.

Қорытындылау. Бағалау.

Білімділік: «Ер Тарғын» жырындағы кейіпкерлер туралы білім беру.

.Дамытушылық: жырдың мазмұнын, кейіпкерлерін меңгерту арқылы әдеби теориялық

білімдерін кеңейту, сөз өрнегін, көркем сөз табиғатын игерту;

Тәрбиелік: тілдің құдіретін сезінуге, адам бойындағы қасиеттерін тануға баулу.
Сабақтың типі: жаңа білімді жетілдіру

Сабақтың түрі: практикалық

Сабақтың әдісі: дамыта оқыту, сұрақ – жауап, мәнерлеп оқу, іздену, зерттеу, топпен

жұмыс, бағалау.

Пәнаралық байланыс: география, тарих.

Көрнекілігі: топшамалар, суреттер.

1. Ұйымдастыру бөлімі

Оқушыларды түгендеп, сыныпта сабақ бастауға жағдай қалыптастыру.

2. 
   Үй тапсырмасын сұрау.
   

2. 
   Жаңа сабақ
   

1. 
   Кейіпкер моделін жасау.
   

2. Жырда кездесетін ұлттық салт-дәстүрді анықтау.

2. 
   Мінездеме жасау.
   

3.Бекіту: 1-4-сұрақтар

5. Қорытындылау. Бағалау.

Күні: 19.09.2014 Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9

Сабақтың тақырыбы: Батырлар жырының жанрлық ерекшелігі

Сабақтың мақсаты:

а) батырлар жыры туралы түсінігін кеңейту,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау;

ә) білімдік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;

б) еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Батырлар жыры -- ауыз әдебиетінің қомақты да асыл мұрасы. Оларда елін сыртқы жаулардан қорғау,елінің,халқының тәуелсіздігін сақтау мұраты басым. Қазақтың батырлар жырларында тарихи оқиғалардың ізі жатыр.Батырлар елінсүйген,ата мекенін,намысын қорғау,елдігін сақтау үшін ата жауына қарсы жан қияр ерлікке барған,көзсіз батырлық,ерлік көрсеткен.

Ең алдымен оның басты қаһарманы –батыр. Батырлар жырының барлығында ол әдеттен тыс жағдайда дүниеге келеді. Бір балаға зар болған ата-анасы оны тәңіріден тілеп алады. Ғайыптан туған ол жастайынан алып күштің иесі және тез ер жетеді. Алғашқы ерлігін өзіне жар таңдау сапарында көрсетеді.

Батырлық дастандардағы Қобыланды, Тарғын, Алпамыс сияқты ерен ерлер бойынан осы қасиеттерді айқын танимыз.

Қазақтың батырлар жырының көбі Шоқанның айтуынша, "Алтынорда дәуірлерінде болған тарихи адамдар туралы. Соған қарағанда XIV, XV—XVI ғасырларда жасалған сияқты".

Батырлық дастандарда батырлар тек ерен ерлігімен ғана емес, адамгершілік қасиеттерімен де, жан ізгілігімен де көрінген. Олардың ата-анасына, бауырларына деген мейірімінен, жарына деген адалдығынан мұны айқын аңғарамыз.

1. Батырлар жыры әдебиеттің қай түріне жатады?

2. Қандай батырларды білесіңдер?

3. Батырлар жырының лиро-эпостық жырдан айырмашылықтары қандай?