Жаңа оқу материалын үй тапсырмасымен байланыстыра отырып, келесі бір топырақ туралы білімдерін кеңейте түсу.
Қазақстанның топырақ жамылғысы күрделі және әр түрлі. Топырақ жамылғысының зоналар бойынша таралғаны айқын байқалады. Қазақстанның жазық бөлігі аумағының 86 %-ын алып жатыр.
қара топырақты зона
Қазақстан аумағында таралған негізгі топырақ типтері
қара қоңыр топырақты зона
қоңыр, сұр қоңыр топырақты зона
Бұл зона Солтүстік Қазақстан облысын түгелімен, Қостанай облысының көп жерін, Ақмола, Павлодар, Ақтөбе, Батыс Қазақстан облыстарының солтүстік бөліктерін қамтиды. Қара топырақты зона еліміздің аумағының 25,5 млн га жерін (9,5 %-ын) алып жатыр. Қара топырақты зона 3 зона аралығына бөлінеді:
қ а р а т о п ы р а қ т ы з о н а
сілтісізденген қара топырақ
орманды дала табиғат зонасының оңтүстігінде аз ғана жерді алып жатыр
кәдімгі қара топырақ
дала зонасында
таралған
қуаң даланың қара топырағы
дала зонасының оңтүстігінде таралған
Қара қоңыр топырақты зонасы қара топырақты зонаның оңтүстігінде таралған.
қ а р а қ о ң ы р топырақты зона
қуаң даланың күңгірт қара қоңыр топырақты өңірі
қуаң даланың жай қара қоңыр топырақты өңірі
шөлейт жердің ашық қара қоңыр топырақты өңірі
Қара қоңыр топырақты зонаның оңтүстігінде шөлді аймақ топырақты алып жатыр. Мұнда негізінен қоңыр және сұр қоңыр топырақ жамылғысы басым болып келеді. Топырақтың бұл типі 120 млн га жерді, республика жерінің 44%-ын алып жатыр. Бұл топырақтың гумусы аз (2,0-1,2 %).
т о п ы р а қ э р о з и я с ы
ж е л э р о з и я с ы
с у э р о з и я с ы
Топырақтың құнарлылығын кемітетін табиғаттың апаты – топырақ эрозиясы.
Топырақтану институттарының зерттеулері нәтижесінде республикада эрозияға бейім жер 80 млн гектардан астам немесе республика аумағының 26 %-ы. Оның 52 млн гектары жел эрозиясына, 17 млн-нан астамы су эрозиясына бейім.
эрозиямен күресу шаралары
агротехникалық шаралар
көлденең жырту, қар тоқтату, жерді қайырмасыз соқамен жырту
мелиорация шаралары
жыра, сай, өзен жағаларына ағаш, бұта отырғызу.
гидротехникалық шара
арықтар мен каналдардың су өткізбейтін бетондалған...
Қорытындылау: Пысықтау сұрақтары арқылы сабақты қорытындылау.
Сабақтың түйін сөзін анықтау.
Бағалау: «Бір-бірімізді бағалаймыз» әдісімен бағалау, сараптау.
Үйге тапсырма: § 36 оқу, картамен жұмыс, кескін картаға түсіру.
Достарыңызбен бөлісу: |