Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

«Елім барда» өлеңі

мағлұмат беру, оқыған шығармаларын, ой-пікірлерді

еске түсіру, қайталау, талдау, білімдерін

тереңдету, жырларының мәңгі жасай беретінін

айту, өлеңнің мағынасын аша отырып түсіндіру

ә) өз беттерімен жұмыс істеуге

дағдыландыру, шығармашылықпен жұмыс

істеуге баулу, сөйлеуге дағдыландыру

б) елі бар адамның бақытты екенін саналарына

жеткізу, елге, жерге, Отанға сүйіспеншіліктерін арттыру,

ақын өлеңдерінің мәңгілік екендігін ұғындыру

Сабақтың түрі: іздендіру сабағы

Әдісі: әңгімелеу, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, кестемен жұмыс

Пәнаралық байланыс: музыка

Көрнекілік: слайдтар, электрондық оқулық, бүктеме, қосымша деректер, кітаптар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Қызығушылықты ояту. Балалар, сендерге арналған мына өлең шумағының авторы кім?

«Мектебің мынау, класың,

Осында 10 жыл тұрасың,

Тарыдай болып кіресің,

Таудай болып шығасың». М.Мақатаев

Осы ақын жайында не білесің? (жеке жұмыстар)

(электронды оқулықтан ақын жайлы мәліметтерді көрсетіп тұру)

1. 
   Үй тапсырмасы.Реферат қорғау. Өмірі жайлы, Қашқынбаев Дулат. «Жыр әлеміндегі таланттың бірі – Мұқағали Мақатаев. Мұқағали Мақатаев 1931 жылы Алматы облысы, Райымбек ауданы, Қарасаз ауылында дүниеге келген. Оның азан шақырып қойған шын аты - Мұхамедқали. Сол кезде колхоз бастық болып жүрген Мұқаңның нағашы туысы Бизақ деген кісі: «Аупарткомда өзінің білімімен, адамгершілігі, зиялылығымен көпке үлгі болып жүрген Мұхамедқали есімді жігіт бар. Оның үстіне бұл қасиетті есім. Ең болмаса жаңағы жігіттей еліне елеулі жігіт болар. Нәрестенің атын Мұхамедқали қоялық», - деген екен. Кейіннен жеңгелері, ауыл әйелдері пайғамбардың да аты аталатын бұл есімді атауға жүрексініп, оны Мұқағали деп кеткен. Оның әкесі Сүлеймен шаруа адам болған. Колхозда жұмысшы, сушы, шалғышы болып істеген. 1941 жылдың желтоқсанында майданға аттанып, содан оралмаған. Шешесі Нағиман -қарапайым жердің қызы. Ол да колхоздың жұмысына жегілген жан. Мұқаң осы отбасының тұңғышы болғандықтан, оны әжесі Тиын өз бауырына салған. Тиын әже мейірімі мол, кісілігі мол, керек кезінде адуынды да бола алатын адам. Әжесінің баласы болғандықтан, Мұқаң шешесін жеңгеге балап, атын атайтын. Сонысымен жаңылмастан өле-өлгенше «Нақа» деп кеткен екен марқұм. Шешесі Нағиман 90 жасқа келіп дүние салыпты. Ақынның Тоқтарбай, Көрпеш деген екі інісі қазір Алматыда тұрады. Мұқағали 1938 жылы екі жылдық мектепте досы, әрі туысы Әбдіке Асанов екеуі бірге оқыған. Мұқағалидың алғашқы өлеңі соғысқа кеткен әкесіне арналады. Мұқағали бір күні сабақтан келіп шешесімен әжесіне сол өлеңін оқып береді:
   

Жайдақтың шөбі шүйгін қаулар ма екен.

Мінеки, көп ай болды хабары жоқ,

Әкем кеп көңілімді аулар ма екен, -

деп жырлаған әні анасы мен әжесінің көкірегін қарс айырады. Оған қосылып Мұқағали егіледі. Мұқағали Мақатаев 1976 жылы қайтыс болды.

Мұқағалидың сазгер досы - Нұрғиса Тілендиев. Жары – Лашын Әзімжанова, қызы – Майгүл. »

2. 
   Шығармашылығы жайында, Боранғазиева Фариза. «Мұқағали Мақатаев поэзиясы өзінің табиғи, қазақы болмысымен, кіршіксіз сезімталдығымен, нәзік мөлдірлігімен ерекшеленетін қазақ поэзиясының сәулелі құбылысы.
   

(оқушылар өздеріне керекті деректерді дәптерге түртіп отырулары керек)

Өлеңнің негізгі тақырыбы қандай? (ел тыныштығы, бейбітшілік)

1-2 оқушының өлеңді жатқа айтуы

ІV. Мағынаны тану.(Жаңа сабақ. )

Ел деген сөзді естігенде санаңда қандай ұғымдар пайда болады? (жазып көр)

Ел - өлке, туған ел, туған жер, Отан т.б.

Ендеше, бүгінгі сабағымызда Мұқағалидың қандай өлеңімен танысамыз? («Елім барда»)

1. 
   Өлеңді мәнерлеп оқу (мұғалімнің оқуы)
   
2. 
   Оқушыларға шынжыр тәсілімен оқыту (электрондық оқулықтан оқу)
   
3. 
   Осы екі өлеңнің байланысы бар ма? (оқушылардың пікірлерін тыңдау)
   
4. 
   Мағынасы түсініксіз сөздерді табыңдар? Белгілеп қой. Сөздікпен жұмыс:
   

жақұт – асыл тас (яхонат)

желі - құлынды байлайтын жіп

көген – қой, ешкіні көгендеу, байлау

5. 
   Өзіңе ұнаған тармақ бар ма? Бұл тармақ несімен ұнады?
   

Тұрсақ екен елім де аман, мен де аман)

6. 
   Метафора дегеніміз не? Ақын суреттеп отырған зат пен құбылысты ажарландырып, құлпырта көрсету үшін оны басқа затқа балайды.
   
7. 
   Өлеңнен метафораны табу, дәптерге жазу.
   

Ал ырысым – ұланғайыр кең далам.

8. 
   Өлең неше шумақтан тұрады? (3 шумақ)
   
9. 
   Әр шумақта неше тармақ бар? (4 тармақ)
   
10. 
    Буын саны, неше буынды өлең? (11 буынды)
    
11. 
    Ақын өлең арқылы не айтпақ болған? (Отанға, елге деген сүйіспеншілік. Отанның, елдің амандығы, тыныштығы) ақынның Отанына, еліне деген ыстық ықыласын танытатын сөздерді тауып жазу.
    

Осы тақырып төңірегінде жазып келген өлеңдерін «Қаламгерлер» оқиды.

«Үзбеймін күдерімді жарықтан мен,

Үзбеймін күдерімді халықтан мен»

Жалпы Мұқағали халқына ерекше сенім артып, құрметтеп өткен ақын. Қай өлеңінде болса да, халқын, елін, жерін ерекше тебіреніспен жырлаған.

«... Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев,

Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім»

Иә, өлең өлмейді. Ендеше, оны жазған ақын да өлмейді. Олай болса, Мұқағали Мақатаев тірі, күнбе-күн қасымызда.

Жалғасы бар,

Жырымның жалғасы бар

Жырларым жылдарменен жалғасыңдар, – деп