сұрақ. Хан және хан сайлау.
ХV- ХVІІІ ғасырдағы Қазақ хандығында ең жоғарғы билеуші хан болды.
Топтастыру.
Батыр Дана, ақылды Елді билейді
Шыңғыс ханның Ақсүйек, беделді
Ұрпағы
Іскер
Парасатты
Әскердің жоғарғы Көреген
қолбасшысы болды
Хан көтерудің екі жүйесі қатар қолданылды:
Мұрагерлік жол 2. Сайланып қойылуы
Сұлтан, ұлыс, бектер, билер, ақсүйектер, ру басшылары
Ақ киізге отырғызып, сұлтан-билер үш рет көтеріп, «хан,хан, хан» деп жариялаған
Жиналғандар бар малын бөлісіп алған
Ханды көтерген ақ киізді, ханның киімін бір жапырақтан бөлісіп алған
Қатысушылар
Салты
«Тәбәрік»
«Ханталапай»
Ханның құқықтары мен міндеттері:
1.Билік жүргізу құқығы
2.Соғыс жариялауға, билік жасау құқығы
3.Шет мемлекеттермен келіссөз жүргізу құқығы
4.Өзіне бағынышты адамдарды жазалауға құқылы
5.Заң шығару, бұйрық беруге құқылы
|
1.Елді сыртқы жаудан қорғау
2.Әскерді басқару
3.Мемлекеттің сыртқы саяси бағытын белгілеп отыру
4.Елдің бірлігін сақтау, қылмыстың алдын алу
5.Халықтың бейбіт тұрмысын, тыныштығын қамтамасыз ету
|
Хан кеңесі
Ұлысбектер, сұлтандар, билер, баһадүрлер қатысқан.
|
Билер кеңесі
Ең ықпалды рубасылары кірген.
|
Жиында мемлекеттің ішкі-сыртқы саяси жағдайы, көші-қон, талас- тартыс т.б мәселелер қаралды.
|
Әскербасылық
Әкімшілік
Билік
Ақсүйектердің өкілдік қызметі.
|
2-сұрақ. Ұлыстық және әлеуметтік құрам.
Ұлыс – қазақ хандығының басты саяси- экономикалық жүйесі. Ұлыс бірнеше ру- тайпалардан тұрып, «ел» немесе «халық» деп ұлыс тұрғындарын атаған. Ұлыс жерін «жұрт» деп атаған. Ұлыстың белгілі бір аты болмаған, ұлыс иесінің атымен аталып отырған.
Қазақ халқы, әлеуметтік құрамы екі топқа бөлінеді:
Феодал
Қарашалар
Ақсүйектер
Тайпа ақсүйектері
Қарапайым адамдар
Шыңғыс ұрпақтары,
қожалар, сұлтандар
Жергілікті ру-тайпа билері, бай-шонжарлар
Малшылар, егіншілер бас еркі бар
Құлдар, күндер еркі жоқ адамдар
Салықтан босатылды
Салық төледі
сұрақ. «Жеті жарғы» заңы, Билер кеңесі.
Билер кеңесі.
Хан
2-7 адам куәгер
Куәгер болмаса, ант беру
Билер
Ру- тайпа басшылары
сұрақ. Меншік мәселесі, салық пен міндеткерлік.
Қазақ қоғамында меншік мәселесі күрделі болған. Кейбір зерттеушілер: «Қазақта жерге меншіктің түрі болмады, тек малға меншік болған» дейді. Кейбір тарихшылар малға жеке меншікпен қатар жерге жеке меншіктің болғандығын айтады. «Жеті жарғы» мазмұнында: «Әрбір ру – тайпаның, олардың бөлімшелерінің не тармақтарының таңбасы болсын» делінген.
Жер иелену
Меншік жер
Інжу
Вақф
Иқта
Сойырғал
Хан
Хан тұқым
Дін иелер,қарам жер
Шаруа мүліктік жер
Зекет
Харадж
Баж
Тағар
Салық
Мал басының ханға салығы
Жер салығы өкімінің 3/2 бөлігі
Әскерлердің азығы
Саудаға салынады
Міндеткерлік
Хан сұлтанға сыбаға, соғым
Қоналқа
Жамылғы
Әскер бөлімдерін қабылдады
Әкім адамдарын қабылдады
Қорытындылау.
ХV- ХVІІІ Қазақ хандығы Қазақстан Республикасы
Хандық басқару Республикалық басқару
Мемлекет басшысы – хан Президент
Билер кеңесі Парламент
«Жеті жарғы» заңы ҚР Конституциясы
Бағалау.
Үйге тапсырма. 21- тақырып.
Достарыңызбен бөлісу: |