Сабақтың тақырыбы: Кремний және оның қосылыстары Сабақтың мақсаты: Білімділік мақсаты

• 
  Оқушыларға кремнийдің атом құрылысы мен физикалық және химиялық қасиеттері, қолданылуы туралы мәлімет беру;
  

• 
  Реакция теңдеулерін құрастыра білу , атом құрылысын түсіндіру, кремний қосылыстарының қасиеттері: кремний оксиді, кремний қышқылы, ерігіш шыны, кремнийдің биологиялық маңызы , оның қосылыстарының қолданылуы, қорытынды жасау,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.
  

• 
  сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру
  
• 
  Сабақтың түрі: ашық сабақ
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілі: топпен жұмыс, жеке жұмыс, сұрақ-жауап, түсіндіру, есептер шығару, ізденіс
  
• 
  Сабақтың көрнекілігі: слайд-презентация, таратпа материалдар, плакаттар, бағдаршам түстері, периодтық кесте
  

І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау

ІІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру.

ІV. Топқа бөлу

V. Жаңа сабақ

VІ. Сабақты бекіту.

VІІ. Қорытындылау.

Сабақтың барысы: Оқушылармен амандасып, тугендеймін. 3 топқа бөлемін. Әр топта 5 адамнан болады.

Үй тапсырмасын «Сұрақ-жауап» ойыны арқылы пысықтаймын:

1. 
   ІV топтың негізгі топшасына кіретін элементтер?
   
2. 
   Көміртек сутекпен әрекеттескеде түзілетін элемент?
   
3. 
   Көміртек қосылысарында қандай тотығу дәрежелерін көрсетеді?
   
4. 
   Көмір қышқылының формуласы қандай?
   
5. 
   Көміртектің аллотропиялық түр өзгерістері
   

1. 
   Көміртек қышқылы тұздарының атауы;
   
2. 
   Оқ-дәрі жасауда қолданылатын элемент;
   
3. 
   СН₄ қосылысының атауы;
   
4. 
   ІІ период ІV топ элементі
   
5. 
   Электробейтарап бөлшек
   
6. 
   Көміртектің аллотропиялық түр өзгерісі;
   
7. 
   Ең жеңіл элемент
   

Ендеше осы кремний туралы мәліметтер айтайық:

• 
  Элемент: Кремний
  
• 
  Таңбасы:
  
• 
  Оқылуы:
  
• 
  Реттік номері:
  
• 
  Салыстырмалы атомдық массасы:
  
• 
  Атом құрамы:
  
• 
  Электрондық формуласы:
  
• 
  Периодтық жүйедегі орны:
  
• 
  Валенттілігі:
  
• 
  Тотығу дәрежесі:
  
• 
  Қосылыстары:
  

1824 жылы швед ғалымы Йенс Якоб Берцелиус кремнийдің аморфты түрін ашса, ал 1854 жылы француз физик-химигі Анри Сент-Клер Девиль кремнийдің кристалдық түрін алған.

Кремний – бейметалл, кристалдық және аморфты күйде кездеседі.

Кристалдық кремний – металдық жылтыры бар, өте қатты, қиын балқитын, қара сұр түсті зат.

Аморфты кремний – сұрғылт түсті ұнтақ зат.

р = 2,33 г/см³; t _балқу. = 1415⁰С; t_қайн. = 3500⁰С;

Химиялық қасиеті:

Жай заттармен:

Si + 0₂ = Si0₂ (кремний оксиді)

Si + 2F₂= SiF₄ (кремний фториді)

Si + C = SiC (карборунд)

Si + 2Mg = Mg₂Si (магний силициді)

Күрделі заттармен:

Сілтінің ерітіндісімен қыздырғанда әрекеттеседі. Si + 2NaOH + Н₂0 = Na₂Si0₃ + 2Н₂↑

Кремнийді алу.

Өндірісте құм мен көмір қоспасын қыздырып алады.

SiO2+C=Si+2CO

Зертханада бос күйіндегі кремний алу үшін магний ұнтағы мен ақ құмды қосып қыздырады

SiO2+2Mg=2MgO+Si

Кремнийдің қолданылуы. Кремний – электроникада өткізгіш ретінде қолданылады. Карборунд – бұрғылар, тегістегіш заттар жасауда , стамотологиялық құралдар өндірісінде ,отқа , қышқылға төзімді заттар алады.

Жаңа сабақты бекіту.

1.Тізбекті жүзеге асыр:

Si →SiO2 →Na2SiO3→ H2SiO3→ K2SiO3→ CaSiO3

• 
  Азот тобы: 2 моль кремний оксиді қанша л көлем алады?
  
• 
  Күкірт тобы: 5,6 г Кремнийдің зат мөлшерін есептеңдер?
  
• 
  Фосфор тобы: 0,5 моль кремний қышқылының массасын есептеңдер?
  
• 
  1-топ: 2 моль кремний оксиді қанша л көлем алады?
  
• 
  Берілгені: V= ν*Vm
  
• 
  ν(SiO2) = 2 моль Vm= 22,4 л/моль
  т/к V=? V=2 моль*22,4 л/моль =44,8 л
  
• 
  2-топ: 5,6 г кремнийдің зат мөлшерін есептеңдер?
  
• 
  Берілгені: ν=m/M
  
• 
  m(Si) = 5,6 г M(Si) = 28 г/моль
  т/к ν =? ν= 5,6/28 = 0,2 моль
  
• 
  3-топ: 0,5 моль кремний қышқылының массасын есептеңдер?
  
• 
  Берілгені: m = M* ν
  
• 
  V(H2SiO3 ) = 0,5 моль M(H2SiO3 ) = 78 г/моль
  т/к m =? m=78*0,5=39 г
  

• 
  Азот тобы: Азот пен кремний
  
• 
  Күкірт тобы: Күкірт пен кремний
  
• 
  Фосфор тобы: Фосфор мен кремний
  

“Екі жұлдыз бір тілек”

• 
  § 25-26 ( мазмұнын айту);
  
• 
  Сөзжұмбақ құру;
  
• 
  №3 (В) есебін шығару
  
• 
  Кремнийдің түрлері мен қолданылуы туралы слайд-презентация жасау
  

Мақат ауданы

Бәйгетөбе ауылдық округі

Бәйге төбе мектеп-балабақша кешені

АШЫҚ САБАҚ

Химия пәнінің мұғалімі: Мұңалбаева Асылай Боранбайқызы

Сыныбы:9

Тақырыбы: Кремний және оның қосылыстары